آیا محدودیت‌های یک هفته‌ای به درمانگران کرونا کمک می‌کند؟
کرونا با شتاب فزاینده‌ای در حال درو کردن سلامت ایرانیان است. آمار مرگ و میر بر اثر این بیماری مهلک، سه رقمی شده است و کادر درمان در سخت‌ترین شرایط کاری قرار دارد. در این شرایط بحرانی، برخی محدودیت‌های حداقلی در تهران و برخی شهرهای کشور اعمال شده است، اما کارشناسان تاکید دارند که در وهله اول باید این محدودیت‌های حداقلی، حداکثری باشد. در وهله دوم نیز این محدودیت‌ها فقط به یک هفته محدود نشود و تداوم داشته باشد.
نمایندگان جامعه پزشکی هشدار می‌دهند که در صورت جدی نگرفتن محدودیت‌های کرونایی و رها کردن این محدودیت‌ها، خستگی و فرسودگی مفرط کادر درمان به نقطه غیرقابل بازگشت می‌رسد. در صورتی که فرسایش شغلی کادر درمان، ادامه داشته باشد و آنها را در بحبوحه کرونا تنها بگذاریم، قطعا آمار مرگ و میر بیماران مبتلا هم افزایش پیدا می‌کند.
بر اساس گفته‌های انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران «باشگاه‌های ورزشی بدنسازی و پربرخورد، شهربازی، استخرهای سرپوشیده، مراکز تفریحی آبی و فعالیت‌های آبی و مراسم عمومی مانند ترحیم، عروسی و همایش‌ها در استان تهران به مدت یک هفته تعطیل است. همچنین کافه، قهوه‌خانه، چایخانه، باغ وحش، آرایشگاه‌های زنانه و سالن‌های زیبایی، موزه و باغ موزه‌ها، تالارهای پذیرایی، دانشگاه‌ها، مدارس، حوزه‌های علمیه، مدارس شبانه روزی، آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای، زبان سراها، کتابخانه‌ها و سایر آموزشگاه‌ها نیز جزو این تعطیلی‌ها است.»
حال سوال اینجاست که آیا محدودیت‌های حداقلی در یک هفته اخیر می‌تواند موجب شود که کادر درمان، تجدید قوا کند و آیا اصلا این محدودیت‌ها قادر است موجب کاهش فشار کاری کادر درمان شود؟
در شرایطی که همچنان سفرهای غیرضروری انجام می‌شود، محدودیت تردد بین شهرها وجود ندارد، کنترل جدی بر مراکز شلوغ و تجمعات دیده نمی‌شود و بسیاری از پاساژها و مراکز خرید سربسته نیز مثل قبل از دوران کرونا کار می‌کنند، به نظر نمی‌رسد که اعمال محدودیت‌های حداقلی و یک هفته‌ای بتواند مرهمی بر زخم‌های کادر درمان باشد.
از کاهش توان کادر درمان تا روی کاغذ ماندن پروتکل‌ها
بسیاری از نمایندگان جامعه پزشکی از وضعیت اجرای محدودیت‌های حداقلی در تهران و برخی شهرهای قرمز کشور، گلایه دارند و می‌گویند حتی همین محدودیت‌های حداقلی هم در خیلی از اماکن، رعایت نمی‌شود. درواقع، ضمانت اجرایی چندانی برای اعمال این محدودیت‌های یک هفته‌ای وجود ندارد.
روز گذشته نیز محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور در ارتباط ویدئوکنفرانسی با خبرنگاران نسبت به رعایت نشدن محدودیت‌های حداقلی در تهران و چند شهر دیگر کشور انتقاد کرد و گفت: «نمی‌توان پروتکل‌ها را ابلاغ کرد، اما بر نحوه اجرای درست آنها دقت کافی نداشت.»
رئیس کل سازمان نظام پزشکی با اشاره به خستگی و فرسودگی کادر درمان، تاکید کرد: «کاهش توان نیروی کار معضلی است که باید به آن رسیدگی شود. قدم اول برای رسیدن به شرایط مناسب، ایجاد یک عزم ملی است. نمی‌توان فقط از کادر درمان توقع داشت و به وظایف اجتماعی خود عمل نکرد. در دوران دفاع مقدس نیز زمانی که جوانان در خطوط مقدم مقابل دشمن می‌ایستادند، مردم هم در پشت خط مقدم به آنها کمک می‌کردند. در همین راستا دولت نیز باید به وظایف خود عمل کند و سلامت در اولویتش قرار گیرد. طبق فرمایش مقام معظم رهبری، در صورتی‌که سلامت تامین نشود، اقتصاد و معیشت نیز دچار مشکل خواهد شد. این در حالی است که باید برای جامعه پزشکی که این روزها در حوزه کرونا فعال است، حمایت‌های قانونی وجود داشته باشد. قوای نظامی نیز باید بر نظارت‌ها بیش از گذشته دقت کند.»
او تصریح کرد: «آنچه که امروز باعث اوج‌گیری مجدد کرونا شده، عادی‌سازی است که توسط مردم، مسئولان و حتی رسانه‌ها اتفاق افتاد و سبب شد شاهد سفرهای غیرضروری، برگزاری مراسم تجمعی و ... باشیم. ما در مسیر مبارزه با بیماری شاید بتوانیم گاهی آهسته‌تر حرکت کنیم، اما هیچگاه نباید مسیر را متوقف کنیم. تاکنون نزدیک به شش ماه از شیوع کرونا می‌گذرد. پس از یک کنترل اولیه که بر بیماری صورت گرفت و نسبتا شاهد رفتار خوبی از سوی مردم و مسئولان بودیم، توانستیم در اواخر فروردین ماه و اوایل اردیبهشت به یک کاهش نسبی برسیم، اما امروزه شاهد اوج‌گیری مجدد بیماری هستیم. قاعدتا باید بررسی‌های علمی درباره این موضوع انجام شود، زیرا در صورت عدم بررسی دقیق، هم مردم را از دست خواهیم داد و هم جامعه پزشکی به سمت فرسودگی می‌رود.»
افزایش فشار کار جامعه پزشکی در سایه محدودیت‌های حداقلی
اگرچه انتظار می‌رود که با اعمال محدودیت‌های یک هفته‌ای در تهران و برخی شهرهای کشور، فشار کاری کادر درمان اندکی کمتر شود، اما با توجه به اینکه محدودیت‌های اعمال شده با «رویکرد حداقلی» است، به نظر نمی‌رسد که این محدودیت‌های موقت بتواند چندان دردی از کادر درمان دوا کند.
ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور هم به افزایش فشار کاری کادر درمان، اشاره کرد و اظهار داشت: «با افزایش موارد بیماری کرونا، مراجعه به بیمارستان‌ها و فشار کاری کادر درمان نیز افزایش یافته است. در حالی‌که بستری‌های ما روزانه به ۳۰ نفر تقلیل یافته بود، اما امروزه به ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر رسیده است. تخت‌های اشغال شده با بیماران مبتلا به کرونا نیز رو به افزایش است. اکنون تخت‌های آی‌سی‌یو نیز دچار مشکل شده است و حتی در برخی بیمارستان‌های مرجع با کمبود تخت آی‌سی‌یو مواجه هستیم. به عنوان مثال، بیمارستان سینا یک بخش عادی خود را به مانیتورینگ و ونتیلاتور مجهز کرده است تا تبدیل به آی‌سی‌یو شود. البته فعالیت بیمارستان‌ها با توجه به شرایط این بیماری منعطف می‌شود و به‌صورت سیال در بخش‌های دولتی و خصوصی، پذیرش بیماران در دستور کار قرار دارد. اخیرا نیز برنامه‌ای توسط وزارت بهداشت در دست بررسی است که در آن مشخص خواهد شد که آیا لازم است همه بیمارستان‌ها درگیر درمان کرونا شوند یا تنها برخی بیمارستان‌ها پذیرنده مبتلایان به کرونا باشند.»
ظفرقندی خاطرنشان کرد: «جدا از بحث فرسودگی کادر درمان، ابتلای آنان به بیماری کووید۱۹ نیز یک معضل دیگر است. مثلا اطلاع دارم در بخش سرطان بیمارستان امام خمینی چهار نفر از اساتید، چهار نفر از دستیاران و شش نفر از پرستاران به کرونا مبتلا شده‌اند. همین موضوع می‌تواند فعالیت‌های این بخش را تحت تاثیر قرار دهد و حتی منجر به تعطیلی این بخش شود. در حالی‌که علاوه بر بیماری کرونا بیماران دیگر نیاز به دریافت خدمات خود دارند. برای آنکه با مشکل کمبود کادر درمان مواجه نشویم، تصمیم گرفته‌ایم مانند روزهای ابتدایی شیوع ویروس از داوطلبان جامعه پزشکی بخواهیم وارد صحنه شوند. به این ترتیب لیست داوطلبان توسط نظام پزشکی جمع آوری شده است و به بیمارستان‌ها ارائه می‌شود.»
شهدای مدافع سلامت به 140 نفر رسید
آمار کادر درمانی مبتلا به کرونا و شهدای مدافع سلامت، روز به روز در حال افزایش است. ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی درباره آخرین آمار شهدای مدافع سلامت نیز یادآور شد: «تاکنون از جامعه پزشکی و پرستاری بیش از پنج هزار نفر به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند که اگر خدمه بیمارستان‌ها را نیز محاسبه کنیم، این عدد حتی به ۱۰ هزار نفر نیز خواهد رسید. متاسفانه از تعداد یاد شده ۱۴۰ نفر شهید خدمت داشته‌ایم. از کل آمار یاد شده ۲۰ درصد گروه پرستاری، ۱۹ درصد پرسنل بیمارستانی، ۱۷ درصد پزشکان عمومی، ۹ درصد پزشکان داخلی، ۵.۵ درصد پزشکان زنان و ... بوده‌اند.»
جدای از خسارت‌های جانی که در دوران کرونا به جامعه پزشکی وارد شده، خسارت‌های مالی سنگینی نیز متوجه جامعه پزشکی بوده است. ظفرقندی درباره میزان آسیبی که پس از بروز کرونا به بخش خصوصی وارد شده است نیز یادآور شد: «از آنجایی که بروز این بیماری سبب کاهش اعمال الکتیو یا غیرضروری شده است، درآمد بیمارستان‌های خصوصی نیز کاهش یافته است. این در حالی است که هزینه این بیمارستان‌ها برای تهیه تجهیزات فردی مقابله با کرونا افزایش یافته است. گاهی تجهیزاتی که استفاده می‌شود می‌تواند هزینه‌ای حدود یک میلیون تومان برای هر یک بیمار ایجاد کند که باید به این هزینه‌ها توجه شود. البته فعلا توجه کافی در این زمینه وجود ندارد و امیدواریم با در نظر گرفتن این موضوع، فعالیت بیمارستان‌های خصوصی به قوت خود باقی بماند.»
در شرایطی که جامعه پزشکی در دوران کرونا با خسارت‌های جانی و مالی متعددی مواجه شده است، به نظر نمی‌رسد که محدودیت‌های یک هفته‌ای و حداقلی بتواند جلوی سیل این خسارت‌ها را بگیرد؛ مگر اینکه این محدودیت‌ها، ادامه‌دار و با رویکرد حداکثری باشد.
آیا محدودیت‌های موقت و حداقلی، جواب می‌دهد؟
برخی از نمایندگان جامعه پزشکی نیز از زاویه دیگری به محدودیت‌های موقت در دوان کرونا نگاه می‌کنند و اعتقاد دارند که اگرچه همین محدودیت‌های موقت نیز می‌تواند موثر باشد، اما کافی نیست. به باور آنها باید دولت و مردم با یکدیگر همدل و همراه باشند تا با کمک این وفاق ملی بتوان بر بیماری کرونا غلبه کرد.
یدالله سهرابی، عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با سپید به محدودیت‌های یک هفته‌ای در تهران و برخی شهرهای کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «در کشور ما خیلی اوقات دنبال سندروم نتیجه فوری هستیم. محدودیت‌های یک هفته‌ای در تهران و برخی شهرها را باید از این زاویه نگاه کرد. اول اینکه این محدودیت‌ها باید حتما با ممنوعیت سفرهای غیرضروری همراه باشد و دوم اینکه نباید انتظار داشته باشیم که محدودیت‌های اعمال شده، بلافاصله جواب بدهد. یعنی احتمال دارد محدودیتی که الان وضع می‌کنیم، یک ماه دیگر آثار خودش را نشان دهد.» او یادآور می‌شود: «رسانه‌ها نیز نقش چشمگیری در فرهنگ‌سازی و آموزش مردم برای پیشگیری از کرونا دارند. رسانه‌ها می‌توانند مثل اسفند 98، دوباره حساسیت جامعه نسبت به کرونا را افزایش دهند. باید این آموزش‌ها ارائه شود که در این برهه زمانی، ماسک زدن از هر واکسن و دارویی موثرتر است. ماسک نیز باید از داروخانه‌ها و مکان های بهداشتی مجاز تهیه شود تا مردم امنیت خاطر بیشتری داشته باشند.»
سهرابی تاکید می‌کند: «نیاز است که ماسک و سایر اقلام بهداشتی مثل الکل‌های شست‌وشو نیز در سطح گسترده‌تری در اختیار داروخانه‌ها قرار بگیرد تا این کالاهای ضروری تامین باشد. حتی دولت و سایر نهادهای حمایتی نیز باید برای تامین ماسک و تحویل آن به خانواده‌هایی با توان مالی کمتر، کمک کنند و ماسک رایگان در اختیار آنها قرار دهند. در عین حال، شست‌وشوی 20 ثانیه‌ای دست‌ها، حفظ فاصله اجتماعی و ایجاد حساسیت در مردم نسبت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی، می‌تواند در کنترل بحران کرونا بسیار موثر باشد. البته با دستورات دولتی و بدون همراهی مردم نمی‌توان بر کرونا غلبه کرد. نیاز داریم که خیران هم دوباره مثل دوران آغاز شیوع کرونا به میدان کمک بیایند. در این راستا نباید فقط از دولت انتظار داشته باشیم و باید مردم و همه نهادها برای کمک به میدان بیایند. از سوی دیگر، نباید دوگانگی بین اظهارنظر مسئولان در خصوص توصیه‌های بهداشتی وجود داشته باشد.»
سهرابی با اشاره به روزهای سخت جامعه پزشکی در دوران کرونا یادآور می‌شود: «کادر درمانی واقعا خسته شده است و دیگر اوضاع مثل گذشته نیست. حتی فقط همین لباس پوشیدن کادر درمان به همراه تجهیزات حفاظتی در فصل گرما برای خیلی از مردم قابل تحمل نیست، چه برسد به اینکه بخواهید با همین پوشش سخت، ساعت‌های طولانی هم تحت فشار به بیماران مبتلا به کرونا خدمت کنید. به نظر می‌رسد که انگار مردم از رعایت پروتکل‌های بهداشتی خسته شده‌اند و عده‌ای هم احساس می‌کنند که همه وظایف بر دوش کادر درمان است که آنها را نجات دهد. در صورتی که این تصور، غلط است و بدون همکاری مردم، کادر درمان و نظام سلامت، نمی‌توان بحران کرونا را از بین ببرد.»
او با تاکید بر اینکه محدودیت‌های کرونایی باید پیوست‌های اجتماعی داشته باشد، خاطرنشان می‌کند: «دوگانه معیشت و سلامت، یک دوگانه جدی است که باید مدیریت شود. 55 درصد اقتصاد ما خدماتی و 60 درصد مراکز اقتصادی هم به شکل استیجاری است. اینها آمارهایی است که خود دولت اعلام کرده است. در این شرایط به کادر درمان هم وعده دادند که به شما وام می‌دهیم و قسط‌هایتان را دیرتر پرداخت کنید، اما این وعده‌ها نیز عملی نشد. به همین دلایل است که معتقدم همه ارکان حاکمیت باید به میدان بیایند و حمایت‌ها رنگ عملی به خود بگیرد تا از این پیچ خطرناک رد شویم.»
دولت اعلام کرده است که احتمال تمدید محدودیت‌های کرونایی در تهران و برخی شهرهای قرمز وجود دارد. در این راستا محدودیت تردد غیرضروری در بین شهرها و نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌تواند اثربخشی این محدودیت‌ها را افزایش دهد تا هم آمار بیماران مبتلا به کرونا کاهش پیدا کند و هم کادر درمان بتواند پس از پنج ماه فعالیت شدید، بخشی از انرژی از دست رفته‌اش را احیا کند.
