سپید

اما نمایندگان فدراسیون واردات و برخی واردکنندگان از وضعیت موجود ناراضی‌اند و می‌گویند که در حال حاضر 5/4 میلیون تن از7 کالاهای موجود در گمرکات کشور که در این محل‌ رسوب شده‌اند جزو کالاهای مصرفی اساسی مردم ازجمله مواد اولیه غذایی و دارویی هستند که به دلیل داشتن تاریخ مصرف باید فکر عاجلی برای ترخیص آنها شود.

به گزارش سپید، ورود کالا به بنادر و گمرکات کشور بدون ثبت سفارش همواره یکی از چالش‌های اصلی تجارت خارجی محسوب می‌شود. هرساله و بر اساس آمار گمرکات از موجودی کالا در بنادر کشور، حدود 35 تا 45 درصد به دلیل عدم دریافت مجوز ثبت سفارش، دچار فرآیند رسوب می‌شوند.

رسوب کالاهای فسادپذیر در گمرک

اما این روند زمانی انتقادها را برمی‌انگیزد که کالاهای رسوب شده جزو اقلام مصرفی با تاریخ انقضاء مشخص باشند و واردکنندگان آنها نگران اتمام تاریخ‌مصرف این محصولات شوند. موضوعی که محمدمهدی نهاوندی، عضو هیئت‌مدیره فدراسیون واردات ایران هم به آن اشاره کرده و می‌گوید: «متاسفانه به دلیل تحریم‌ها و عدم امکان پرداخت پول به فروشنده خارجی، کالاهای وارداتی و بعضاً فاسدشدنی که با استفاده از اعتبار تجار خوش‌نام ایرانی وارد کشور شده‌اند، بیش از چندین ماه است که در گمرکات رسوب کرده و امکان ترخیص ندارند.»

نهاوندی در گفت‌وگو با ایسنا درباره مشکلات ناشی از رسوب کالا در گمرکات کشور، اظهار می‌کند: «دقیقاً در شرایطی که انتظار به‌حق فعالان بخش خصوصی و تلاش شبانه‌روزی مسئولان، رفع آثار سوء ناشی از تحریم و محدودیت‌های اقتصادی تحمیل شده از سوی دشمنان بر بنگاه‌ها و تجار است، با کمال تعجب بعضاً شاهد موانع و مشکلات خسارت باری از سوی برخی دستگاه‌های داخلی هستیم.» وی می‌افزاید: «به‌عنوان نمونه در شرایطی که به دلیل تحریم‌های خارجی واردات کالا به کشور با دشواری‌های جدی مواجه است و همین مسئله مراحل رسیدن کالا به مرزهای ایران را سخت می‌کند، می‌بینیم که کالاهای زیادی در گمرکات باقیمانده و واردکنندگان این کالاها عملاً شاهد نابودی سرمایه و اعتبار خود هستند.»

عضو هیئت‌مدیره فدراسیون واردات ایران به مشکل برخی واردکنندگان با سازمان اموال تملیکی اشاره کرده و می‌گوید: «متاسفانه این سازمان بدون توجه به شرایط تحریم و صرفاً به استناد مقررات و رویه‌های حاکم در شرایط عادی کشور، اقدام به تملک اموال تجاری می‌کند درحالی‌که صاحبان کالا به‌طور ناخواسته و صرفاً به دلیل تحریم‌های خارجی و مشکلات بانک مرکزی در تامین و انتقال ارز مربوطه، امکان ترخیص کالای خود از گمرک را ندارند.»

این فعال اقتصادی خاطرنشان می‌کند: «اگر وزارت امور اقتصادی و دارایی هیچ برنامه‌ای در مسیر دفاع از حقوق و منافع فعالان اقتصادی و حمایت از آنها ندارد، حداقل ترتیبی اتخاذ کند تا از تشدید آثار و ایراد خسارت‌های مضاعف به بخش خصوصی از سوی برخی از دستگاه‌ها و سازمان‌های داخلی جلوگیری شود.»

رسوب ۵ میلیون تن کالای سلامت در گمرک

حمید مقیمی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران هم از رسوب و فاسد شدن کالاهای سلامت در گمرکات کشور انتقاد دارد و به مهر می‌گوید: «امروز حدود ۵ میلیون تن کالای وارداتی ازجمله محصولات آرایشی و بهداشتی با مجوزهای سازمان استاندارد و سازمان غذا و دارو وارد گمرک شده‌اند، ولی متاسفانه به دلیل ناهماهنگی سازمان‌های مختلف با یکدیگر در گمرک رسوب کرده و هیچ مسئولی هم برای ترخیص این کالاها حمایت و اقدامی نمی‌کند.»

وی می‌افزاید: «ما ۸ الی ۹ ماه با وزارت صنعت مکاتبه کردیم و نهایتاً پرونده به هیئت دولت ارسال شد و هیئت‌وزیران در بهمن‌ماه سال ۹۸ بخشنامه‌ای صادر کرد که ترخیص این کالاها بلااشکال است. همچنین به‌صراحت در بخشنامه وزارت صمت قید شده است که کالاهای وارد شده قبل از اردیبهشت ۹۸ که قبض انبار دارند از ممنوعیت واردات خارج هستند و باید ترخیص شوند، اما متاسفانه هنوز حمایتی صورت نگرفته است.»

مقیمی ادامه می‌دهد: «بعد از صدور بخشنامه هیئت‌وزیران، به دلیل شیوع کرونا و تعطیلی برخی سازمان‌ها، صاحبان کالا نتوانستند کالای خود را ترخیص کنند. ضمن اینکه مشکل ما در آن زمان هم عدم هماهنگی بین بانک مرکزی و وزارت صمت بود و نتوانستیم کالاهای خود را ترخیص کنیم. البته مجوزهای خود را هم دو بار تمدید کرده‌ایم.» عضو هیئت‌مدیره فدراسیون واردات ایران می‌گوید: «در حال حاضر بیش از ۱۰ میلیون یورو کالا وارد گمرکات کشور شده‌ و ترخیص نشده‌اند که در ۲۶ شهریورماه ۹۹ بخشنامه آنها باطل خواهد شد و با توجه به اینکه کالاهای موجود در گمرکات کالاهای فسادپذیر و تاریخ انقضا دارند، از بین خواهند رفت.»
مقیمی اظهار می‌کند: «کالاهای دپو شده در گمرک سرمایه ملی کشور هستند و اگر ترخیص نشوند صدها فعال اقتصادی ورشکست خواهند شد و اینکه کالاهایی که با مجوز قانونی وارد شده‌اند با چه تدبیری در گمرک نگه داشته شده‌اند، جای سوال است.»

وی در ادامه می‌افزاید: «در حال حاضر ۴ و نیم میلیون تن از کالاهای موجود در بنادر کشور کالاهایی هستند که در گمرکات کشور رسوب شده‌اند و لوازم مصرفی اساسی مردم ازجمله مواد اولیه غذایی و دارویی در بین این کالاها نیز وجود دارند.»

عضو هیئت‌مدیره فدراسیون واردات ایران می‌گوید: «امروز بازار شدیداً نیازمند این کالاها است و در شرایطی که در جنگ اقتصادی و تحریم قرار داریم نگهداری این کالاها در گمرکات با چه تدبیری صورت می‌گیرد.» مقیمی در پایان تاکید می‌کند: «این کالاها برای ترخیص هیچ نیاز ارزی ندارند و توسط صاحبان کالاها ارز آنها تهیه شده است.»

رسوب قبل از اظهار به گمرک

البته یک اختلاف در تعریف بین گمرک و واردکنندگان وجود دارد و آن تفاوت رسوب کالا در گمرک با رسوب کالا در بنادر است. به گفته مسئولان گمرک کشور در حال حاضر بسیاری از کالاهای مورد اشاره در بنادر رسوب کرده‌اند که باید نخست اجازه واردات و ثبت سفارش به آنها داده شود تا پس از ورود آنها به سامانه‌های گمرک روند ترخیص آنها شروع شود.

مهرداد جمال‌ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی اداره گمرک کشور هم با اشاره به این تفاوت دیدگاه، در تعریف رسوب کالا اظهار می‌کند: «کالاهایی که به گمرک اظهار نشده و مدت‌زمانی در بنادر ماندگاری داشته و نیز مدت‌زمان مجاز ماندگاری آنها طبق قوانین مرتبط سپری شده باشد جزء کالاهای رسوبی قبل از اظهار کالا تلقی می‌شوند که این میزان رسوب ارتباطی به گمرک ندارد.»

وی می‌افزاید: «البته تا میزان مشخصی، این موضوع طبیعی است که کالا پیش از آنکه به گمرک اظهار شود در اماکن بندری، مناطق ویژه و مناطق آزاد دپو شده و صاحبان کالا پس از تکمیل اسناد خود به گمرک مراجعه و تشریفات گمرکی را طی کرده و اقدام به ترخیص کالا کنند.»

جمال‌ارونقی بیان می‌کند: «اگر این مدت‌زمان طولانی شده و مهلت مقرر در قانون و مصوبات مربوطه نیز سپری شود و صاحبان کالا نتوانند اسناد و مدارک لازم و همچنین پیش‌زمینه‌های مورد نیاز در خصوص ترخیص کالا را فراهم کنند، ماندگاری کالا در بنادر بیشتر شده و رسوب قبل از اظهار تلقی می‌شود. البته برخی از سازمان‌ها به اشتباه، تمام کالاهایی را که قبل از اظهار کالا به گمرک تخلیه می‌شوند جز رسوب کالا به شمار می‌آورند که با استنباط گمرک مغایر است.»

علل رسوب کالا در گمرک

وی در ادامه به تشریح دلایل رسوب کالا در گمرک پرداخته و می‌گوید: «موجودی کالا قبل از اظهار به گمرک به ۴ دلیل عمده افزایش می‌یابد که از عمده‌ترین دلایل می‌توان به نداشتن مجوز ثبت سفارش وزارت صمت اشاره کرد. البته ممکن است ماندگاری کالا زیاد باشد یعنی کالا بیش از ۴ ماه در گمرک مانده و فاقد ثبت سفارش باشد. ضمن اینکه برخی از مراجع معتقدند که تمامی این کالاها، کالاهای گروه ۴ بوده و در نتیجه ممنوع‌الورود به داخل کشور هستند و حق ثبت سفارش این کالا وجود ندارد و نباید نسبت به صدور مجوز ثبت سفارش برای این کالاها اقدام شود.»

جمال‌ارونقی خاطرنشان می‌کند: «بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که امروز حدود ۳۰ درصد از کانتینرهای موجود در گمرکات کشور کالاهایی از گروه ۴ هستند و مابقی آنها عمدتاً کالاهای گروه ۲ بوده و برخی دیگر مربوط به کالاهای گروه یک است.»

وی ادامه می‌دهد: «مشکلات بانکی و اسنادی ازجمله مشکلات عدم مالکیت کالا و عدم امکان انتقال وجه به فروشنده در مقصد نیز ازجمله مواردی است که ممکن است سبب رسوب کالا در بنادر شود. همچنین عدم امکان انتقال وجه، عدم امکان ظهر نویسی اسناد و نیز عدم انتقال مالکیت از فرستنده خارجی به گیرنده داخلی هم ازجمله دلایل رسوب کالا به شمار می‌آیند و به دلیل مشکلات بانکی موجود برای این کالاها، انتقال مالکیت برای صاحبان کالا اتفاق نمی‌افتد.»

وی با بیان اینکه سومین دلیل رسوب کالا، پایان مهلت مقرر در مجوز ثبت سفارش است، ادامه می‌دهد: «برخی از کالاهایی که به بنادر رسیده‌اند، باید طبق دستورالعمل‌های موجود، در مهلت ثبت سفارش کالا به گمرک اظهار شوند. ازاین‌رو پیشنهاداتی از جانب وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام شده است که یکی از این پیشنهادات بدین گونه بیان شده است که در مهلت سفارش که کالا به کشور می‌رسد، نسبت به پذیرش این ثبت سفارش و اظهار کالا اقدام شود، اما متاسفانه این پیشنهاد تاکنون به شکل اجرایی در نیامده است.»

معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران در خصوص دلایل رسوب کالا در بنادر بعد از اظهار کالا نیز عنوان می‌کند: «در خصوص این کالاها، گمرک باید به دلیل اظهار کالا پاسخگوی دلیل رسوب کالا باشد که اکثر این دلایل مربوط به عوامل بیرونی بوده و پس از اظهار رخ می‌دهند؛ به عبارت دیگر تشریفات گمرکی و ماندگاری کالا در گمرک بعد از اظهار ممکن است متاثر از عوامل بیرونی باشد.»

وی با بیان اینکه عدم ارائه کد رهگیری بانک مهم‌ترین دلیلی است که نشان می‌دهد کالا پس از اظهار به گمرک در بنادر رسوب کرده‌اند، اضافه می‌کند: «اقلامی که اظهار شده‌اند و به دلایلی کد رهگیری بانک از بانک عامل به گمرک ارسال نشده، بر اساس مصوبات خاص گمرک می‌تواند درصدی از کالا را ترخیص و قسمتی دیگر را تا زمان اعلام کد رهگیری بانک نگهداری کند. این عمل سبب می‌شود که قسمت عمده‌ای از کالای ترخیص شده از گمرک خارج شود و قسمتی از کالا که به‌صورت وثیقه در گمرک باقی بماند و در گمرکات رسوب کند.»

جمال‌ارونقی با اشاره به اینکه طولانی شدن صدور مجوزهای قانونی دومین موردی است که سبب رسوب کالا در گمرکات بعد از اظهار کالا می‌شود، بیان می‌کند: «برای برخی از کالاهای اظهار شده به گمرک اخذ و ارائه مجوزهای قانونی مانند استاندارد، انرژی اتمی، بهداشت، قرنطینه نباتی و قرنطینه دامی ضروری بوده و کنترل این مجوزهای ترخیص بر عهده گمرک است؛ زیرا اقلامی که از گمرک ترخیص شده و به این مجوزها نیاز دارند اقلامی هستند که معمولاً با سلامت جامعه در ارتباط هستند.»

معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران تاکید می‌کند: «وظیفه گمرک در وهله اول این است که نسبت به احصاء و کنترل این مجوزها اقدام کند و پس از آن اجازه ورود کالا به داخل کشور را بعد از انجام تشریفات ترخیص، صادر کند و در وهله دوم صدور و ارائه این مجوزها از طرف سازمان‌های نام برده شده مستلزم صرف وقت و زمان است. ازاین‌رو متاسفانه تمام این موارد به نام گمرک نوشته می‌شوند درصورتی‌که آزمایش‌های مورد نیاز توسط سازمان دیگری انجام می‌شود.»
وی می‌افزاید: «طولانی شدن صدور مجوزها سبب می‌شود که ماندگاری کالا بعد از اظهار کالا به گمرک اتفاق بیافتد. البته گمرک در این خصوص پیشنهاداتی ارائه داده و سازمان‌های دیگر نیز یکی پس از دیگری با گمرک همکاری کرده تا به نحوی این مشکل برطرف شود.»

جمال‌ارونقی تصریح می‌کند: «پیشنهاد ارائه شده برای حل این مشکل فراهم آوردن امکانات لازم برای نمونه‌برداری قبل یا هنگام تخلیه کالا است. لذا مطابق این پیشنهاد آزمایش‌ها زمانی که صاحب کالا در حال تکمیل اسناد کالای خود است و شرایط اظهار را فراهم می‌آورد انجام شده و پس از اظهار کالا به گمرک بلافاصله بعد از صدور مجوز قانونی به گمرک، تشریفات جهت ترخیص انجام شود.»

وی اضافه می‌کند: «سومین علت رسوب کالا عدم پرداخت حقوق ورودی است که در آن صاحبان کالا حین انجام تشریفات گمرک تا مرحله صندوق پیش رفته، اما به دو دلیل نتوانسته باقی مراحل را طی کند؛ لذا صاحب کالا یا عمداً حقوق ورودی را تودیع نمی‌کند که کالای خود را در گمرک نگه دارد و یا حقوق ورودی را به دلیل عدم تمکن مالی پرداخت نکرده است.»

ورود سازمان اموال تملیکی برای رفع رسوب

معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران در ادامه به ورود سازمان اموال تملیکی برای رفع رسوب کالاها اشاره می‌کند و می‌افزاید: «اگر صاحب کالا عمداً کالایی که تشریفات گمرکی آن به پایان رسیده است را از گمرک ترخیص نکند و به هر دلیلی قصد ماندگاری بی‌دلیل کالای خود در گمرک را داشته باشد در این صورت، گمرک وظیفه و تکلیفی بر عهده دارد که طبق آن کالاهایی که تشریفات گمرکی آنها انجام شده و مدت‌زمان یک ماه از تاریخ صدور پروانه گذشته باشد، یا تشریفات گمرکی آن انجام نشده و مشکل خاصی از جهت انجام تشریفات گمرکی ندارند نسبت به اعلام لیست این اموال به سازمان اموال تملیکی اقدام کند و سازمان اموال تملیکی به‌عنوان مرجع فروش کالاهای متروکه نسبت به فروش این اقلام اقدام کند.»