سپید

هرساله با چندین حادثه دلخراش از تعرض فیزیکی به کادر درمان روبرو هستیم؛ طوری که به گفته معاون پرستاری وزارت بهداشت، هر ماه حداقل یک تا دو مورد از خشونت علیه کادر درمانی گزارش می‌شود. اینکه برخی بیماران و همراهان آنها بجای شکایت قانونی به ضرب و جرح کادر درمان اقدام کنند، اتفاقی است که در کمتر کشوری شاهد آن هستیم.

در این بین، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که قوانین و مقررات فعلی برای ممانعت از تعرض به جامعه پزشکی، چندان بازدارنده نیست. با توجه به شرایط روحی و روانی بیمار و همچنین پایین بودن آستانه تحمل بسیاری از همراهان بیمار باید مقررات سختگیرانه‌تری تدوین شد که بتواند از جامعه پزشکی در برابر خشم لحظه‌ای مهاجمان، حفاظت کند.

جامعه پزشکی در طول هفت ماه اخیر نشان داده است که برای درمان بیماران مبتلا به کرونا، حاضر است جانش را هم در مسیر خدمت به مردم فدا کند. ابتلای چند هزار کادر درمان به بیماری کرونا و جان باختن ده‌ها نفر از فداکاران جامعه پزشکی نشان داد که اولویت اول کادر درمان، نجات بیماران است؛ حتی اگر نجات بیمار به قیمت جان خودشان تمام شود.

در این شرایط، تامین امنیت کادر درمان باید در اولویت قانونی بگیرد تا هیچ فردی به خودش اجازه ندهد که فعالان جامعه پزشکی را مورد ضرب و شتم قرار دهد.

ضرورت تدوین مقررات بازدارنده برای حفاظت از کادر درمان

بسیاری از نمایندگان جامعه پزشکی از خلا قانونی برای تامین امنیت کادر درمان، گلایه دارند. محسن مصلحی، قائم‌مقام و معاون پشتیبانی و رفاهی سازمان نظام‌پزشکی اصفهان هم به همین موضوع اشاره دارد و تاکید می‌کند: «برای حفاظت از کادر درمان باید مقررات محکم‌تری داشته باشیم و از مراجع قضایی نیز می‌خواهیم که این موارد را برای عبرت و به منظور پیشگیری، سریع‌تر پیگیری کنند.»

او با اشاره به رفتار خصمانه عده‌ای علیه کادر درمان، اظهار می‌کند: «از جمله عواملی که در ضرب و شتم علیه کادر درمان موثر است، می‌توان به کاهش تحمل مردم به دلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه، اظهار نظرها و انعکاس اخبار به صورت غیرمنصفانه که سبب مخدوش شدن اذهان مردم نسبت به کادر درمان می‌شود، اشاره کرد. از سوی دیگر، روابط بین فردی و رعایت اخلاق اجتماعی، در سطح جامعه ما افول کرده است. غیرقابل قبول است که انسان، به کسی که قصد خدمت به او را در هر صنف و قشری دارد، اهانت کند. باید با کمک همدیگر سطح اخلاق در جامعه و مهارت‌های ارتباطی را افزایش دهیم و در انعکاس اخبار، دقت بیشتری به خرج دهیم. کار پزشکی، پیچیده است و به راحتی نمی‌توان درخصوص عملکرد کادر درمان قضاوت کرد.»

مصلحی با اشاره به جنبه حقوقی، مدنی و قضایی ضرب‌ و‌ شتم کادر درمان، توضیح می‌دهد: «همان‌طور که بعضی از صنف‌ها ماموریت‌های خطرناکی دارند، برای حفاظت از کادر درمان باید مقررات محکم‌تری داشته باشیم. از مراجع قضایی نیز می‌خواهیم که این موارد را برای عبرت و به منظور پیشگیری، سریع‌تر پیگیری کنند، در این راستا رئیس سازمان نظام‌پزشکی، مکاتبه‌ای با دادستان کل کشور داشتند تا در این زمینه توجه بیشتری شود.»

همچنین معاون پشتیبانی و رفاهی سازمان نظام‌پزشکی اصفهان با اشاره به مصادیق ضرب ‌و ‌شتم علیه کادر درمان، یادآور می‌شود: «غیر از آسیب جسمی و روحی که به کادر درمان وارد می‌شود، این آسیب به مردم نیز باز خواهد گشت. این آسیب‌ها در سطح اصفهان نیز بوده، ولی شدت آن نسبت به استان‌های دیگر پایین‌تر است. مدتی پیش نیز در سازمان نظام‌پزشکی اصفهان از مشاوران اجتماعی و رسانه‌ای سازمان، مشاور حقوقی و نیروی انتظامی دعوت شد تا موضوع، ریشه‌یابی شود.»

او با اشاره به این‌که باید اجازه دهیم فرآیند مقابله با این خشونت در بستر قانونی طی شود، تاکید می‌کند: «رسانه‌ها باید به این بحث به صورت کلان‌تر، نگاه کنند و رسالت اصلی خود را ایفا کنند. باید در نظر داشت که از ریشه‌یابی‌های به‌دست‌آمده، پروتکل اجرایی به دست می‌آید. برای مثال برای افراد در مطب‌ها، دوره‌های آموزشی گذاشته می‌شود تا بیماران مضطرب، عصبی و نگران را به آرامش دعوت کنند که فضا به سمت خشونت و درگیر فیزیکی نرود.»

مصلحی با بیان این‌که بخشی از راه حل این مشکلات، درک متقابل از حوزه پزشکی در بین اقشار جامعه است، عنوان می‌کند: «پخش اخبار پزشکی ظرافت‌هایی دارد. برای مثال اتفاقاتی که حین عمل جراحی می‌افتد، اخبار آن نباید به گونه‌ای منتشر شود که پزشکان در ذهن مردم، بی‌انضباط تلقی شوند و این مساله به کل جامعه پزشکی، تعمیم داده شود. در این بین، رسانه‌ها می‌توانند موضوع حفظ امنیت کادر درمان و مخاطرات پیش روی آن را کالبد‌شکافی کنند و به عنوان یک معضل اجتماعی در اختیار دیگران قرار دهند.»

همچنین علی قدمتی، متخصص مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی هم در گفتگو با سپید با اشاره به خلا قوانین و مقررات بازدارنده برای حفاظت از کادر درمان، تاکید می‌کند: «باید قوانین و مقررات محکم‌تر و بازدارنده‌تری وجود داشته باشد که هزینه تعرض به کادر درمان را بسیار بالا ببرد. منظور از تدوین قوانین هم این نیست که حتما در مجلس شورای اسلامی، قوانینی ویژه برای تامین امنیت کادر درمان تدوین شود، بلکه براحتی می‌توان با تدوین بخشنامه‌های درون سازمانی در وزارت بهداشت و همکاری گسترده‌تر با مراجع قضایی و انتظامی، فضای امن‌تری را برای فعالیت کادر درمان فراهم کرد.»

او خاطرنشان می‌کند: «ابزار قانونی افزایش امنیت کادر درمان وجود دارد، اما مشکل اینجاست که از این ابزارها به طور کامل استفاده نمی‌شود. خیلی از این ابزارهای قانونی نیز صرفا ابزارهای قهری نیست. مثلا با تدوین مقرراتی ساده می‌توان در مسیری حرکت کرد که بیمار در اورژانس فقط یک همراه داشته باشد، نه اینکه چند خانواده نگران به عنوان همراه بیمار در اورژانس باشند. این کار به بودجه نیز نیاز ندارد و ابزار قانونی آن هم می‌تواند براحتی فراهم شود، اما مشکل اینجاست که تامین امنیت کادر درمان در اولویت اصلی قرار نمی‌گیرد.»

بسیاری از خشونت‌ها علیه کادر درمان ثبت نمی‌شود

برای تامین امنیت جامعه پزشکی، تاکنون جلسات مختلفی با حضور نمایندگان جامعه پزشکی و مسئولان انتظامی و قضایی برگزار شده است. آنطور که مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور به فارس خبر داده، این جلسات قرار است به صورت مستمر تا مرحله عملیاتی‌شدن و حصول نتیجه، ادامه یابد و قرار است به این دغدغه، در سطح فراگیر پرداخته‌ شود، چون برخی مشاغل دیگر مانند خبرنگاران و وکلا نیز با این موضوع، درگیر هستند.

چندی قبل نیز محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت از ضرب و شتم یک پزشک متخصص خط اول مقابله با کرونا از سوی همراهان بیمار، انتقاد کرده و درخواست کرده بود که این مشکل به شکل زیربنایی و نه مقطعی، حل شود. در این نامه آمده بود: «انتظار می‌رود در شرایط دشوار کنونی که اغلب پزشکان و بویژه متخصصان بیهوشی و مراقبت‌های ویژه در حال دست و پنجه نرم کردن با مرگ در مصاف با ویروس کرونا هستند، مسئولان حراست فیزیکی با جدیت و فوریت مناسب‌تری وارد عمل شده و از وقوع جرم پیشگیری نمایند. همچنین امیدواریم ترتیبی اتخاذ فرمایند که با انجام تصمیمات زیربنایی از این پس چنین وقایع تلخی در بیمارستان‌های دولتی تکرار نشود.»

افزایش خشونت‌ها علیه کادر درمان فقط هم به پزشکان محدود نشده است. وحید نصیری، معاون حقوقی پارلمانی سازمان نظام پرستاری، گلایه می‌کند: «نبود امنیت جانی پرسنل درمانی بیمارستان‌ها مبدل به یک بحران ملی شده است. آستانه تحمل پرستاران اندازه‌ای دارد. اگر پول ندارند که معوقه‌های پرستاران را بدهند، حداقل امنیت گروه پرستاری در بیمارستان‌ها را تامین کنند. اگر همین کار را هم نمی‌کنند، لااقل از پرستاران مضروب حمایت قانونی یا حداقل دلجویی کنند. سازمان نظام پرستاری کشور نیز در گزارش‌های خود گفته، هفته‌ای نیست که دو سه مورد خشونت علیه پرستاران در مراکز درمانی اتفاق نیفتد. بسیاری از این موارد هرگز ثبت و گزارش نمی‌شود.»

سعید جواهری، پرستار هم در گفتگو با سپید به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: «خیلی از توهین‌ها و ضرب و شتم‌ها علیه کادر درمان در جایی ثبت و گزارش نمی‌شود. خیلی از درگیری‌های فیزیکی بین کادر درمان و برخی همراهان بیمار به واسطه میانجیگری اطرافیان، کنترل می‌شود و کار به شکایت و تعقیب قضایی کشیده نمی‌شود.»

او تاکید دارد: «باید حمایت‌های قانونی از کادر درمان افزایش پیدا کند. نمی‌توان هم در دوران کرونا، کادر درمان با تمام توان به میدان خدمت بیاید و جانش را کف دستش بگیرد و هم از آن طرف، نگران امنیت جانی و روانی‌اش باشد. افزایش حمایت‌های قانونی می‌تواند دغدغه کادر درمان در دوران کرونا را کاهش دهد.»

لاله طاهری، پرستار هم درباره راهکارهای کاهش خشونت علیه کادر درمان، پیشنهاد می‌دهد: «اگر عزم و اراده‌ای برای حمایت از پرستاران و کادر درمان باشد، راه‌حل‌های ساده و خوبی برای تامین امنیت کادر درمان وجود دارد. مثلا می‌توانند در ورودی همه بخش‌ها یک نگهبان بگذارند؛ کسی که بتواند در وقت درگیری مداخله کند. وجود نگهبان در راه‌پله‌ها نیز ضروری است. راهکاری دیگری که می‌توان ارائه داد، تجهیز کردن هر بیمارستان به تیمی مخصوص و حرفه‌ای است که در وقت درگیری مانع آسیب رساندن به کادر درمان یا تجهیزات شوند. همه بیمارستان باید مجهز به دوربین و اپراتور باشد که اگر در جایی درگیری رخ داد یا جای خلوتی عمل مجرمانه‌ای صورت گرفت، تیم حفاظتی مداخله کند و اتفاق رخ داده ثبت شود.»

او یادآور می‌شود: «مساله دیگری که می‌تواند به کاهش خشونت علیه کادر درمان کمک کند، تغییر در بعضی رویه‌ها و ضوابط معمول بیمارستان است. به‌عنوان نمونه بر اساس ضوابط و قواعد، ما مجبوریم هر زمان در هر ساعتی که بیمار فوت می‌کند به خانواده و همراهان او اطلاع دهیم. آنها در همان ساعت مثلا ۲ صبح با حال و احوال پریشان به بیمارستان می‌آیند و در حالی که هنوز جنازه روی تخت است، با کادر درمان در اتاق مواجهه می‌شوند. سپس شروع می‌کنند به متهم کردن پزشکان و پرستاران و گاهی نیز به کادر درمان حمله می‌کنند. در صورتی که همراه بیمار باید زمانی برای بردن جنازه بیمارش بیاید که کادر درمان در اتاق حضور نداشته باشند. بنابراین اگر اراده‌ای برای حمایت از کادر درمان وجود داشته باشد، راهکارها چندان دشوار نیست.»

همچنین مریم حضرتی، معاون پرستاری وزارت بهداشت نیز درباره آمار خشونت علیه پرستاران و کادر درمانی، تاکید می‌کند: «آمار دقیقی در رابطه با خشونت علیه کادر درمان و به خصوص پرستاران وجود ندارد و میزان و نوع خشونت نیز متفاوت است. امکان دارد برخورد لفظی تند را خشونت بدانیم و همچنین مشت زدن هم خشونت است. حتی در جهان هم آمار دقیقی در این رابطه وجود ندارد، اما هر ماه حداقل یک تا دو مورد از خشونت علیه کادر درمانی گزارش می‌شود. پرستاران معمولا نفر اول مواجهه با بیمار هستند و گاهی بیمار از جای دیگری عصبانی است و این موارد را به شکل خشونت بروز می‌دهد.»

او یادآور می‌شود: «این مسائل بیشتر در بخش اورژانس بیمارستان‌ها اتفاق می‌افتد، زیرا این بخش، بحرانی‌ترین قسمت بیمارستان است. به همین دلیل، از لحاظ پزشک و پرستار تلاش می‌شود که با تجربه‌ترین نیروها در اورژانس حضور داشته باشند.»

نگاهی به فراوانی خشونت علیه کادر درمان

آمار دقیق و قابل اتکایی از میزان خشونت‌ها علیه کادر درمان وجود ندارد. علیرضا عسگری، مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت هم با اشاره به همین موضوع به ایرنا می‌گوید: «گزارش خشونت‌ها علیه کادر درمان به قسمت‌های مختلفی از جمله حراست‌ها، بازرسی‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی و حوزه نظارت بر درمان منعکس می‌شود و حتی بسیاری از این موارد اصلا گزارش نمی‌شوند. در نتیجه آمار مشخصی در این رابطه به شکل جمع‌بندی شده وجود ندارد.»

او تاکید می‌کند: «فراوانی خشونت علیه کادر درمان در جاهای مختلف کشور متفاوت است و به نظر می‌رسد مسائل فرهنگی و اجتماعی در این زمینه تاثیر دارد. به طور مثال، این مشکل در یزد کمتر و در استان‌هایی مثل لرستان، خوزستان و گلستان بالاتر است. باید بررسی کرد که چرا در برخی استان‌ها میزان خشونت علیه کادر درمان بالاتر است. این مسائل به کار فرهنگی بیشتری نیاز دارد. به طور مثال باید میزان توقع بیمار و همراه او را در نظر گرفت. همچنین گاهی این خشونت‌ها و درگیری‌ها در مراجعه اورژانس ۱۱۵ بر بالین بیمار یا مصدوم و گاهی در بیمارستان‌ها اتفاق می‌افتد که یک دغدغه مهم محسوب می شود. در بسیاری از مواقع، تکنسین‌های اورژانس ۱۱۵ مورد حمله قرار می‌گیرند، اما بسیاری از رسانه‌ها به این موضوع نمی‌پردازند و منعکس نمی‌شود.»

بسیاری از کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که اگر حفظ جان و امنیت روانی کادر درمان در اولویت جدی‌تری قرار بگیرد، تدوین مقرراتی بازدارنده برای تامین امنیت کادر درمان، چندان فرآیند سخت و طولانی نخواهد بود.