سپید

نیروهای درمانی در شش ماه اخیر از جان و دل مایه گذاشته‌اند و مثل یک سرباز در میدان جنگ به دل خطر رفته‌اند. آنها فداکارانه و با علم به اینکه احتمال دارد شهید شوند، به نبردی جانکاه با کرونا برخاسته‌اند، اما باید بپذیریم که آنها هم انسان‌هایی هستند با توانایی‌هایی محدود. اگر منطقی به موضوع نگاه کنیم، آنها تا حدی می‌توانند زیر فشار کاری سنگین، تاب بیاورند و تا حدی قادرند که چند شیفت کار کردن در فضای خطرناک کرونا را تحمل کنند.

این روزها کادر درمان در مرز مستهلک شدن و خستگی مفرط است. خیلی از آنها چندین ماه است که مرخصی نرفته‌اند، شبانه روز به بیماران مبتلا به کرونا خدمت می‌کنند و در سرما و گرما با انبوهی از لباس‌ها و تجهیزات محافظتی در بخش‌های درمان بیماران مبتلا به کرونا فعالیت می‌کنند. آنها قطعا قهرمانان واقعی این روزهای سخت هستند، اما نباید انتظار داشته باشیم که معجزه کنند و یا تحت هر شرایطی، درمان را رها نکنند. کادر درمان هم مثل همه ما از گوشت و پوست و استخوان آفریده شده‌اند، حق دارند که انصراف دهند، حق دارند که خسته شوند و به فکر جانشان باشند. چند برابر شدن بیماران ارجاعی به بیمارستان‌ها می‌تواند همان اندک انرژی باقیمانده آنها را هم تخلیه کند.

با برخی از همین قهرمانان سلامت که هم‌کلام می‌شویم، عده‌ای از آنها می‌گویند که در چنان شرایط پراضطراب و سختی کار می‌کنند که حتی گاهی یادشان می‌رود غذا بخورند. اگر خودمان را جای آنها بگذاریم، باید به آنها حق بدهیم که دلشان کمی آرامش و بوی زندگی بخواهد. دلشان بخواهد چند لحظه بدون ترس از ابتلا به کرونا، نفسی بکشند و مثل همه ما در کنار خانواده‌شان به آمار کشته‌های کرونا از دریچه تلویزیون نگاه کنند، نه اینکه خودشان از نزدیک شاهد مرگ صدها بیمار مبتلا به کرونا باشند.

این روزها کادر درمانی، خسته و فرسوده شده‌اند. وضعیت آنها شبیه سربازانی است که در جنگی نابرابر شرکت کرده‌اند که پایانش معلوم نیست. روز به روز هم قوای دشمن بیشتر می‌شود و انرژی آنها به آخر خط رسیده است. کارشناسان نظام سلامت، دقیقا از همین نقطه خطرناک واهمه دارند. جایی که تیم درمانی در چنان فرسودگی و خستگی غرق شود که دیگر نتواند به بیماران مبتلا به کرونا کمک کند. کارشناسان نظام سلامت هشدار می‌دهند که نباید بگذاریم کادر درمان به مرز مستهلک شدن بیفتد.

اعمال نشدن محدودیت‌های دوران کرونا، تداوم سفرهای غیرضروری، رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی، حضور در اجتماعات بدون ماسک و تجهیزات حفاظتی و دست کم گرفتن کرونا، همان رفتارهایی است که در نهایت به مستهلک شدن کادر درمان منجر می‌شود. تصور اینکه فوج فوج بیماران مبتلا به کرونا راهی بیمارستان‌ها بشوند، ولی دیگر رمقی برای کادر درمان نمانده باشد، لحظات ترسناکی است که در نهایت، دودش به چشم همه خواهد رفت.

احتمال کمبود درمانگر در صورت همکاری نکردن مردم

بر اساس آمارهای رسمی بیش از شش هزار نفر از کادر درمان در سراسر کشور تاکنون به کرونا مبتلا و 150 نفر از مدافعان سلامت نیز شهید شده‌اند. از این میان پرستاران ۲۲ درصد، پزشکان عمومی ۲۰ درصد، گروه داخلی هشت و گروه زنان نیز با پنج درصد، بیشترین مبتلایان به این ویروس را تاکنون تشکیل داده‌اند.
علی فتاحی، معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی هم ضمن هشدار نسبت به مستهلک شدن کادر درمان، خاطرنشان می‌کند: «در زمان جنگ تحمیلی ممکن بود دغدغه‌هایی از لحاظ امکانات لجستیک داشته باشیم، اما دغدغه تامین نیروی انسانی در بخش درمان را نداشتیم و گاهی تعداد داوطلبان ما بیش از تعداد مورد نیاز بود. اکنون هم در دوران کرونا تا الان همین‌گونه بوده است و مردم خیلی دغدغه دسترسی به کادر درمان خصوصا در شرایط بحرانی بیمارستان‌ها و «آی‌سی‌یو»ها را نداشتند، اما باید مراقب باشیم نیروهای درمانی مستهلک نشوند تا دچار مشکل جدی نشویم.»

او با اشاره به احتمال کمبود درمانگر در صورت همکاری نکردن مردم در دوران کرونا تاکید می‌کند: «تنها راه مقابله با کرونا، رعایت پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های بهداشتی از جمله فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک است. همچنین سپردن سلامتی خود به دست افرادی که اهل فن هستند نیز باید رعایت شود. همچنان نگرانی‌هایی وجود دارد که اگر مردم کمک نکنند و بیماری کرونا مهار نشود، در آینده نزدیک با کمبود نیروی متخصص مواجه شویم. اینگونه نیست که تربیت نیروی متخصص با سرعت انجام شود، حتی در گروه پرستاری هم هر شخصی نمی‌تواند در بخش‌های ویژه فعالیت کند. پیشتر نیز اعلام کردیم که در شرایط فعلی کرونا باید به شکل اورژانسی حتی به تربیت بهیار و کمک بهیار بپردازیم و تنها به رده‌های تخصصی بسنده نکنیم. مگر در بیمارستان‌ها چند متخصص عفونی و اطفال داریم؟ حتی پزشکان عمومی نیز باید دوره‌های کوتاهی را ببینند که بتوانند در بخش‌های مراقبت ویژه فعالیت کنند.»

همچنین علیرضا زالی، فرمانده عملیات مقابله با کرونا در کلان‌شهر تهران هم با اشاره به خطر فرسودگی کادر درمان، هشدار می‌دهد: «بار کاری قابل توجه و مضاعفی برای درمان بیماران مبتلابه کرونا بر دوش کادر بهداشت و درمان است که می‌تواند بر تاب‌آوری نیروی انسانی و ظرفیتهای درمانی تاثیرگذار باشد. هم اکنون 17 درصد بیماران مبتلا به کرونا در تهران با حال عمومی وخیم در بخش‌های ویژه تحت درمان هستند. تعداد مراجعان مبتلا و یا مشکوک به کرونا به بخش‌های سرپایی بهداشت نیز افزایش یافته ‌است. حدود 9 درصد بیمارانی که به صورت سرپایی به بخش‌های بهداشت و درمان بیمارستانهای تهران مراجعه می‌کنند نیز نیاز به بستری شدن دارند. همه اینها فشار کاری زیادی به کادر درمان آورده است.»

او یادآور می‌شود: «جدی نگرفتن توصیه‌های بهداشتی، سبب افزایش بار زحمات کادر درمانی کشور شده است. متاسفانه همچنان برخی از مردم و مسئولان موضوع کرونا را ساده گرفته‌اند، این سهل‌انگاری بسیار هولناک است که می‌تواند سبب تلف شدن مردم و کادر درمان شود. عمده‌ گلایه کادر درمانی نیز به این موضوع برمی‌گردد که معتقد هستند برخی از مردم کروناویروس را شوخی گرفته‌اند. پرستاران و پزشکان نیز دچار فرسایش شدند، چراکه هر روز تعداد بیماران بیشتری به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. اگر می‌خواهیم نیروهای پزشکی و پرستاری بتوانند کمی استراحت داشته باشند تا خدمات بهتری ارائه دهند، باید بیماردهی به بیمارستان را کم کنیم و جز در موارد ضروری از تردد در سطح شهر خودداری کنیم.»

تبعات مستهلک شدن جامعه پزشکی در دوران کرونا
مستهلک شدن کادر درمان در بحران کرونا می‌تواند تبعات سنگینی به دنبال داشته باشد. محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور هم در گفتگو با سپید با اشاره به فرسودگی کادر درمان در دوران شیوع کرونا تصریح می‌کند: «جامعه پزشکی از دی ماه به بعد تا امروز، در حالت آماده باش بوده و تحت فشار کاری شدیدی قرار داشته است. این بیماری ناشناخته، روح و جسم جامعه پزشکی را آزرده است. همچنین از یک سو، جامعه پزشکی می‌بیند که بسیاری از همکاران کادر درمان در مسیر خدمت، شهید شده‌اند و جمع زیادی از آنان نیز به کرونا مبتلا شدند. از سوی دیگر، برخی از مردم نیز پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند. ترکیب این دو اتفاق باعث شده است که یک فشار روحی مضاعفی به کادر درمان وارد شود. انگار که قدر زحمات آنها دیده نمی‌شود. وقتی کادر درمان می‌بیند که جان خودش و خانواده‌اش به خاطر سهل‌انگاری دیگران در معرض خطر است، یک بار روانی اضافی به کادر درمان تحمیل می‌شود.»

مصلحی تاکید می‌کند: «رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی علاوه بر اینکه هزینه‌های هنگفتی به سیستم درمانی تحمیل کرده است، جامعه پزشکی را نیز خسته و فرسوده می‌کند. تداوم این شرایط، سلامت کادر درمان را بیش از پیش به خطر می‌اندازد.»

همچنین هوشنگ ساغری، متخصص عفونی و استاد بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم در گفتگو با سپید می‌گوید: «شمار زیادی از کادر بهداشت و درمان در دوران مقابله با کرونا، جانشان را از دست داده‌اند. آنها سرمایه ملی کشور بودند. متاسفانه این روند هم ادامه دارد. پزشکان و پرستاران از جانشان مایه گذاشته‌اند و نظام سلامت برای تربیت و آموزش آنها، زمان و هزینه زیادی صرف کرده است. متاسفانه بخشی از این سرمایه مهم کشور از دست رفته‌اند و این وضعیت هم کماکان ادامه دارد. اگر کادر درمان بر اثر خستگی و فرسایش کاری، کنار بکشد و از درمان بیماران پرشمار مبتلا به کرونا ناامید شود، فاجعه بزرگی اتفاق می‌افتد. باید این وضعیت را کنترل کنند.»

افشین علیزاده، متخصص عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در گفتگو با سپید به اوضاع سخت این روزهای کادر درمان اشاره می‌کند و می‌گوید: «کادر درمان در شرایط سخت ارائه خدمت هستند. اگر پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشود، شرایط نفسگیری برای کادر درمان ایجاد می‌شود. رعایت نکردن پروتکل‌ها، در نهایت به افزایش خستگی و فرسودگی کادر درمان منتهی می‌شود. مردم می‌توانند با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به یاری کادر درمان بشتابند. واقعا ماسک زدن مداوم و لباس مخصوص پوشیدن در فصل گرما، کادر درمان را بیش از گذشته، خسته و فرسوده کرده است. داشتن لباس و تجهیزات محافتی در برابر کرونا، شرایط کادر درمان را برای کار طولانی مدت بسیار سخت کرده است. از مردم می‌خواهیم که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، اجازه تنفس به کادر درمان بدهند تا از این شرایط خطرناک عبور کنیم.»

نگرانی شدید از خستگی مفرط کادر درمان

کم نیستند پزشکان و پرستارانی که حتی بعد از ابتلا به کرونا و پایان دوران نقاهت، دوباره برای خدمت به محل کار بازمی‌گردند. رضا جلیلی خشنود، رئیس بیمارستان شهدای تجریش به بخشی از همین فداکاری‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «بعضی مواقع به دلیل کمبود نیروی انسانی مجبور می‌شویم تا بعضی بخش‌های بیمارستان را تعطیل کنیم که این مشکل خیلی از بیمارستان‌ها است. درواقع بیمارستان‌ها یکی دو بخش را به دلیل کمبود نیروی انسانی تعطیل می‌کنند. حتی بیمارستان‌های امام‌خمینی(ره) و مسیح دانشوری هم دچار این مشکل شدند که به اجبار بخش‌هایی را به حالت تعطیل در بیاورند تا از نیروهای آن بخش برای بخش‌های دیگر استفاده کنند. با شروع شیوع کرونا این انتظار را داشتیم که خیلی از نیروهای کادر درمان ترک خدمت کنند، ولی الان که وسط بحران ویروس کرونا قرار داریم، هیچ کدام از نیروها ترک خدمت نکردند و با جان و دل خدمت‌رسانی را پیش می‌برند. این نیروها وقتی مبتلا می‌شوند، برای درمان مراجعه می‌کنند و به محض بهبودی دوباره سر کار خود برمی‌گردند.»

سعید کشمیری، دبیر ستاد مقابله با کرونا در استان بوشهر هم به خطر مستهلک شدن کادر درمان در بحران کرونا اشاره می‌کند و هشدار می‌دهد: «الان نگرانی شدید ما خستگی کادر درمان و پر شدن تخت‌های بیمارستانی است. هر چقدر هم توان درمان را افزایش دهیم، اما اگر به شکل کنترل‌ نشده بیمار وارد سیستم شود، قطعا دچار مشکل خواهیم شد.»

رئیس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر تصریح می‌کند: «اگر وضعیت به این شکل ادامه پیدا کند و کنترل نشود، قطعا دچار مشکل خواهیم شد. بسیاری از تخت‌های بیمارستانی به خدمات‌دهی برای بیماران مبتلا به کووید ۱۹ اختصاص یافته است. قبلا روزانه پنج نفر بستری داشتیم، اما الان به طور همزمان ۶۰ نفر به بالا موارد مثبت بستری داریم. همه این موارد موجب افزایش فشار به کادر درمان می‌شود. به همین دلایل، رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای کاهش فشار کاری کادر درمان، ضرورت جدی دارد.»

در شرایطی که مسئولان نظام سلامت نسبت به خطر مستهلک شدن کادر درمان هشدار می‌دهند، فقط رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تشدید محدودیت‌ها می‌تواند این خطر نزدیک را مرتفع کند. واقعیت این است که اگر خطر مستهلک شدن کادر درمان را جدی نگیریم، در آن شرایط اصلا دور از انتظار نیست که منتظر افزایش آمار مرگ و میر بیماران مبتلا به کرونا باشیم.