سپید

بسیاری از دستیاران تخصصی رشته‌های مختلف با دل و جان در حال خدمت به بیماران مبتلا به کرونا هستند. برخی از آنها نیز در همین چند ماه اخیر، شاهد شهید شدن برخی از همکاران خود بوده‌اند. خیلی از دستیاران در شرایط سخت کاری به ارائه خدمت به بیماران مشغول هستند و خطر ابتلا به کرونا نیز آنها را تهدید می‌کند.

حجم کاری برخی از دستیاران تخصصی در دوران کرونا، بیشتر از قبل شده که همین موضوع موجب شده است نتواند با وقت و تمرکز کافی به مرور دروس خود بپردازند. مجموع این شرایط موجب شد که جمعی از دستیاران تخصصی رشته‌های مختلف در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، خواستار لغو آزمون گواهینامه دستیاری شوند. آنها می‌گویند در صورتی که زودتر فارغ‌التحصیل شوند و دغدغه آزمون گواهینامه را نداشته باشند، نقش موثرتری در مهار کرونا و خدمت به بیماران ایفا خوهند کرد.

از سوی دیگر، وزارت بهداشت اعلام کرده است که با این خواسته دستیاران کاملا مخالف است، زیرا این کار به ضرر کیفیت آموزشی تمام خواهد شد. این وزارتخانه تاکید کرده است که فقط چند رشته تخصصی درگیر درمان کرونا هستند و بنابراین لغو آزمون گواهینامه برای همه دستیاران تخصصی رشته‌های مختلف، منطقی نیست.

آزمون گواهینامه دستیاری در سال آخر تحصیل دوره رزیدنتی برگزار می‌شود و یکی از مهم‌ترین آزمون‌ها برای تشخیص سطح علمی دستیاران است. حذف یا برگزاری این آزمون، حالا به یکی از مباحث داغ در بین دستیاران تخصصی تبدیل شده است که البته تا اینجای کار، استدلال این گروه از دستیاران نتوانسته است وزارت بهداشت را متقاعد کند.

نامه جمعی از دستیاران تخصصی، خطاب به وزیر بهداشت
جمعی از دستیاران تخصصی سراسر کشور در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، درخواست کردند که آزمون گواهینامه دستیاران سال آخر تخصص پزشکی، حذف شود. در متن این نامه آمده است: «از ابتدای شروع همه‌گیری ویروس کرونا در کشور، دستیاران کلیه رشته‌ها در تمامی سطوح، تمامی وقت خود را جهت درمان هموطنان عزیز گذاشته‌اند. با این وجود و با توجه به اینکه زمان قطعی رفع این مشکل هنوز مشخص نیست و شاهد پیک مجدد بیماری در روزهای اخیر هستیم و همچنین شرایط دانشگاه‌های مختلف، رشته‌های مختلف و حتی بیمارستان‌های یک دانشگاه در مورد بهره‌گیری از توان دستیاران متفاوت است، در این شرایط بیان شده که آزمون گواهینامه دستیاران سال آخر برای اولین بار به صورت مشترک با آزمون دانشنامه تخصصی در شهریور ماه سال‌جاری برگزار می‌شود. این در حالی است که تمرکز و جمع‌بندی طب تخصصی نیاز به آرامش روحی و جسمی دارد، امری که در حال حاضر با توجه به شرایط کاری موجود، از دست دادن تعدادی از عزیزان و همکاران گرامی‌مان و همچنین ابتلا بسیاری از دستیاران و بستگان‌شان به کووید ۱۹ شرایط را برای دستیاران سال آخر بسیار دشوار کرده است. از طرفی برگزاری یک آزمون به عنوان گواهینامه و دانشنامه‌، آزمونی برای دارا بودن حداقل‌ها در مقابل داشتن کیفیت حداکثری با در نظر گرفتن دو سطح قبولی است. همچنین نگرانی طراحی سوالات بر اساس سطح دانشنامه ‌آزمون کیفیت سنجی نیز وجود دارد. شرکت در آزمونی جامع به صورت الکترونیکی که با شرایط برگزاری آن آشنا نیستند و برای اولین بار در حال تجربه آن هستند، در نهایت مردودی تعدادی از دستیاران زحمتکش در این عرصه جهادی را به همراه خواهد داشت و این خود سبب استرس دوچندان در شرایط فعلی خواهد بود.

لذا ما دستیاران سال آخر کل کشور خواستار تجدیدنظر در اخذ آزمون گواهینامه کشوری و حذف آن و برگزاری آزمون بورد در تاریخ اعلام شده هستیم و یا اتخاذ تصمیمی همانند تصمیمی که در خصوص برگزاری آزمون ارتقای سالیانه دستیاران گرفته شده است.

لازم به ذکر است در صورت محقق شدن این رویه، فارغ‌التحصیلان در شرایط بحران کنونی جامعه چندین ماه زودتر از هر سال می‌توانند در خدمت سیستم درمان وزارت بهداشت باشند.»

مخالفت وزارت بهداشت با حذف آزمون گواهینامه دستیاری
در حالی که جمعی از دستیاران سال آخر در نامه‌ای به وزارت بهداشت، درخواست کرده‌اند که آزمون گواهینامه پایان دوره دستیاری حذف شود، اما وزارت بهداشت اعلام کرده است که به دلایل علمی و برای حفظ کیفیت آموزشی، چنین درخواستی را عملی نخواهد کرد.

اسماعیل ایدنی، قائم مقام شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت ضمن مخالفت با این پیشنهاد دستیاران تخصصی، تاکید کرده است: «باید توجه داشت که ما می‌خواهیم صلاحیت فردی را که به عنوان متخصص می‌خواهد در آزمون شرکت کند را ارزیابی کنیم و تنها آزمون که در پایان دوره انجام می‌گیرد، آزمون گواهینامه است.»

او با بیان اینکه تمام رشته‌های مختلف درگیر بیماری کرونا نبودند و تنها سه الی چهار رشته درگیر این بیماری بوده‌اند، به فارس یادآور شده است: «حذف این آزمون منطقی نیست. به دلیل اینکه طی سال‌های بعد این برداشت در ذهن دانشجویان ایجاد می‌شود که عده‌ای بدون گذارندن این آزمون مدرک گرفته‌اند. از سوی دیگر تعدادی از افرادی که در آزمون شرکت می‌کنند توانایی اینکه نمره حد نصاب را بیاورند نخواهند داشت. این آزمون صلاحیت علمی افراد را مورد سنجش قرار خواهد داد تا بتوانند به عنوان متخصص در کشور کار کنند یا در رشته‌های فوق تخصصی ادامه تحصیل دهند و فارغ‌التحصیل شوند. بنابراین حذف این آزمون به هیچ وجه منطقی نیست.»

او توضیح داده که ممکن است برای زمان برگزاری این آزمون در ستاد، تصمیم گیری‌هایی صورت گیرد، اما هرگونه تصمیم در این رابطه بر عهده ستاد ملی مقابله با کرونا خواهد بود.

حذف آزمون گواهینامه دستیاری، آسیب زننده است
برخی از نمایندگان جامعه پزشکی نیز با حذف آزمون گواهینامه دستیاران تخصصی، مخالف هستند و تاکید دارند که این اتفاق حتی به ضرر خود دستیاران هم تمام می‌شود. به اعتقاد آنها این اتفاق می‌تواند بر سطح علمی دستیاران تخصصی، تاثیر منفی بگذارد.

علیرضا اسپید، نایب رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور از جمله همین افراد است که اعتقاد دارد لغو آزمون گواهینامه دستیاری در شرایط فعلی، به هیچ وجه منطقی و علمی نیست.

او در گفتگو با سپید تاکید می‌کند: «برگزاری آزمون گواهینامه دستیاری به دلایل مختلف لازم است، زیرا به هر حال جمع‌بندی علمی در سال آخر تحصیل دستیاران اتفاق می‌افتد. البته شکی نیست که در دوران کرونا، آزمون دادن و فعالیت همزمان در مراکز درمانی برای برخی دستیاران تخصصی با قدری دشواری همراه است، ولی باید در نظر داشت که این آزمون روی رشد علمی خود رزیدنت‌ها بسیار اثرگذار است.»

او یادآور می‌شود: «به هر حال هر پزشکی که به عنوان متخصص وارد حیطه درمانی می‌شود، لازم است که یک حداقل‌های علمی را گذرانده باشد. بنابراین حتی اگر آزمون گواهینامه دستیاری هم برداشته شود، باید فکر راه حل استاندارد دیگری برای سنجش علمی دستیاران باشیم. یعنی در آن صورت باید روش‌های جایگزینی وجود داشته باشد. به هر حال دانشجویی که دوره دستیاری تخصصی را می‌گذارند، باید یک ارزشیابی درستی از سطح علمی او وجود داشته باشد تا بتواند وارد بازار کار شود. باید مشخص شود آن دستیار، مهارت‌های علمی لازم را کسب کرده است یا خیر. در نتیجه تا وقتی که این روش جایگزین مورد بررسی علمی قرار نگیرد، حذف کردن آزمون گواهینامه دستیاری، آسیب زننده است.»

اسپید با اشاره به اینکه باید روش جایگزین آزمون گواهینامه دستیاری هم استاندارد باشد، خاطرنشان می‌کند: «اگر هم قرار بر حذف آزمون گواهینامه دوره دستیاری باشد، باید در ابتدا استانداردهای علمی یک روش جایگزین، تعریف شود. تازه در آن شرایط باید بررسی کرد که آیا اگر آزمون گواهینامه دستیاری را برداریم به مصلحت نظام سلامت است یا اینکه از آن روش جایگزین استفاده کنیم. بنابراین تا زمانی که آن روش جایگزین مستدل، منطقی و امتحان پس داده وجود نداشته باشد، حذف آزمون گواهینامه دستیاری نمی‌تواند به نفع مردم، جامعه پزشکی و نظام سلامت باشد.»

او خاطرنشان می‌کند: «البته شاید بتوان زمان برگزاری این آزمون را به تاخیر انداخت یا آزمون را با شیوه دیگری برگزار کرد، اما حذف آزمون گواهینامه دستیاری به هیچ وجه منطقی و علمی نیست. ضمن اینکه باید در نظر داشت که همه دستیاران رشته‌های تخصصی نیز درگیر درمان بیماری کرونا نیستند و این نکته فنی باید در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شود.»

نباید از کیفیت آموزش پزشکی، کوتاه آمد
در شرایطی که برخی از دستیاران تخصصی خواستار حذف آزمون گواهینامه دستیاری هستند، برخی از کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که حذف این آزمون، ضربه سنگینی به کیفیت آموزش پزشکی وارد می‌کند. آنها می‌گویند آزمونی که از دستیاران سال آخر در ایران گرفته می‌شود، بسیار ساده‌تر از آزمون مشابهی است که از دستیاران سال آخر در کشورهای توسعه یافته گرفته می‌شود.

یک عضو هیات بورد آموزش پزشکی وزارت بهداشت که مایل نیست نامش در گزارش ذکر شود، به سپید توضیح می‌دهد: «اینگونه درخواست‌ها خطرناک است و نباید از کیفیت آموزش پزشکی کوتاه آمد. البته باید آزمون‌های پزشکی با شرایط کرونا تطبیق داده شود، اما نمی‌توان بدون هیچ آزمونی که صلاحیت آنها را تایید کند، متخصص تحویل جامعه دهیم.»

او یادآور می‌شود: «کشورهای دیگر هم آزمون بورد و ارتقا دارند. اتفاقا شرایط این آزمون‌ها در کشورهای توسعه یافته، بسیار سخت‌تر از شرایط ماست. مثلا انجمن نوروسرجری (جراحی مغز و اعصاب) در آمریکا می‌گوید یک دستیار تازه فارغ‌التحصیل شده، ابتدا باید در طی پنج سال، 150 بیمار را جراحی کرده باشد. سپس اعضای هیات بورد، آن جراحی‌ها را آنالیز می‌کنند و بعد از ارزیابی به این نتیجه می‌رسند که آیا پزشک به این توانایی رسیده است که خودش به طور مستقل کار کند یا خیر.»

او تاکید می‌کند: «آزمون گواهینامه دستیاری در ایران یک آزمون نظری و دانشی به حساب می‌آید و آزمونی بر پایه دانش عملی نیست. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته از دستیار تخصصی می‌خواهند که علاوه بر دانش، عملکردش را هم اثبات کند. یعنی آزمون آنها همزمان به شکل تئوری و عملی است و قطعا از آزمون ما سخت‌تر است. با توجه به تمام این موارد، نباید تحت هیچ شرایطی آزمون گواهینامه دستیاری در ایران، حذف شود.»

جزئیات آزمون گواهینامه دستیاری تخصصی
بر اساس اعلام وزارت بهداشت، آزمون دانشنامه (بورد) و گواهینامه تخصصی بالینی پزشکی در روزهای ۲۶، ۲۷ و ۲۸ شهریورماه ۹۹ به صورت الکترونیک و همزمان برگزار می‌شود. همچنین آزمون دانشنامه (بورد) فوق تخصصی بالینی پزشکی در ۲۹ شهریورماه ۹۹ به شیوه الکترونیک برگزار خواهد شد. آزمون دانشنامه (بورد) تخصصی بالینی دندانپزشکی نیز در ۲۱ مهرماه ۹۹ برگزار می‌شود.

شرکت در آزمون گواهینامه تخصصی داوطلبان منوط به کسب حداقل نمره ارزیابی درون بخشی جهت معرفی به آزمون گواهینامه است. تمامی دستیارانی که در آزمون گواهینامه تخصصی شرکت می‌کنند، باید دفاعیه پایان‌نامه خود را قبل از معرفی به آزمون گواهینامه تخصصی انجام داده باشند.

ارائه لوگ‌بوک مستند و ترجیحا الکترونیک به عنوان شرط معرفی به آزمون گواهینامه در تمامی رشته‌های تخصصی بالینی الزامی است. همچنین تمامی دستیارانی که به صورت مشروط در آزمون گواهینامه تخصصی شرکت می‌کنند، باید باقیمانده دوره تحصیلی خود را در مراکز آموزش مربوطه بگذرانند و گواهی لازم مبنی بر اتمام دوره تحصیلی خود را ارائه کنند.

آزمون کتبی سالیانه ارتقا - گواهینامه تخصصی در کلیه رشته‌های تخصصی دارای یک دفترچه واحد با ۱۵۰ سوال است. نمره آزمون کتبی ارتقا سالیانه دستیاران در کلیه رشته‌های تخصصی باید بر مبنای ۹۰ نمره محاسبه شود. با منظور کردن نمرات کسب شده دستیاران در آزمون‌های کتبی دوره‌ای (بر مبنای ۶۰ نمره) در نهایت باید نمره آزمون کتبی بر مبنای ۱۵۰ نمره اعلام شود.

نمره آزمون کتبی گواهینامه تخصصی دستیاران رشته‌های تخصصی بر مبنای ۱۵۰ نمره محاسبه می‌شود. دستیاران دوره چهار ساله رشته تخصصی پرتودرمانی، در صورت تمایل پس از طی دوره‌های تکمیلی یکساله داخلی و قبولی در امتحان ارتقا ۱ به ۲ رشته تخصصی بیماری‌های داخلی به عنوان دانش آموخته رشته تخصصی رادیوآنکولوژی شناخته می‌شوند. با توجه به تصمیم کمیسیون هفت نفره منتخب شورای آموزش پزشکی و تخصصی در تاریخ ۹ آذر ۱۳۸۱ زمان آزمون جهت دستیاران جانباز رشته‌های تخصصی بالینی پزشکی، با توجه به وضعیت جسمانی و بنا به تشخیص شورای آموزشی دانشگاه، حداکثر تا ۲۵ درصد مدت زمان معمول قابل افزایش است.

کلید آزمون ارتقا - گواهینامه تخصصی بلافاصله پس از برگزاری آزمون و با توجه به برنامه زمان‌بندی مراحل مختلف اجرای آزمون به نحو مقتضی در اختیار دستیاران قرار گیرد. رسیدگی به اعتراضات و نمرات اعلام شده در مهلت مقرر به عهده دانشگاه‌های مربوطه است.

با توجه به مخالفت وزارت بهداشت و نمایندگان جامعه پزشکی، بسیار بعید است که خواسته دستیاران برای حذف آزمون گواهینامه دوره دستیاری محقق شود. با این وجود شاید چندان غیرمنطقی نباشد که برای آن گروه از دانشجویان دوره دستیاری که درگیر درمان کرونا هستند، تسهیلات ویژه‌ای قائل شد تا این گروه از دستیاران بتوانند در یک بازه زمانی مناسب و با فراغ خاطر در آزمون گواهینامه دوره دستیاری شرکت کنند.