بنده قریب به ۲۰ سال است که در حوزه اجرایی سلامت روان مشغول به فعالیت هستم. همه ما تا به امروز نام پزشک خانواده را بسیار شنیده و با آن درگیر بودهایم، اما واقعیت این است که تا همین چند روز پیش که موسسه ملی تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران با مشارکت دبیرخانه شورای سیاستگذاری وزارت بهداشت، شانزدهمین نشست تخصصی با موضوع ارائه نتایج ارزشیابی اجری سیاست پزشک خانواده در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر نمود، یک گزارش جامع در خصوص روند فعالیت این طرح در کشور به گوش ما نخورده بود. علیرغم نقاط قوت و ضعف بسیاری که در طرح پزشک خانواده به چشم میخورد، اما ارائه این گزارش باید اتفاق میافتاد. زمانی که بنده از نگاه و موضع حوزه کاری خود به این طرح نگاه میکنم، با این سوال مواجه میشوم که آیا در شرح خدمات فعالیتهای پزشک خانواده، هیچ موضوعی تحت عنوان سلامت روان دیده شده است یا خیر؟ اگر دیده نشده، باید به عنوان یکی از معضلات مهمی که در کشور وجود دارد، مورد توجه قرار گیرد.
بر اساس آخرین پیمایش ملی کشور که در سال 1390 اتفاق افتاد، 23/6 درصد جمعیت ۱۴-۶۵ سال کشور از یک اختلال روانپزشکی رنج میبرند. این جمعیت شامل کسانی است که نیاز به مداخله دارند و افراد دارای اختلالات پرسونالیتی که
12/7 درصد آنان را افسردگی و ۱۷ درصد آنان را اختلالات اضطرابی تشکیل میدهد را شامل نمیشود. سایر مسائل که مربوط به اختلالات دیگر میشود سرجای خود باقی است. اگر یک جمعیت 23/6 درصدی در کشور از یک مشکل روانپزشکی رنج میبرند، جای این سوال وجود دارد که وظیفه، نقش و شرح حالی که برای پزشک خانواده در این حوزه دیده شده است، چیست؟ زمان اندیشیدن تدابیر ویژه برای رفع این معضل چه موقع است؟ تا جایی که بنده مطلع هستم، راهکارهایی برای رفع این معضل در ابتدای برنامه پزشک خانواده دیده شده بود و زمزمه حضور یک کارشناس سلامت روان در تیم پزشک خانواده به گوش میرسید، اما بنا به دلایلی که اعلام شد و برای بنده به عنوان یک کارشناس به هیچعنوان قانع کننده نبود، در نهایت ادامه حضور این کارشناس در این تیم حذف شد و به نوعی باعث شد امروز با مسائلی این چنینی مواجه باشیم. پزشک خانواده، ماما، بهورز و آن تیم مربوط بر بسیاری از ریسکفاکتورها یا عوامل یا مشکلات موثر است و میتواند قطعا راهگشا باشد.
بنابراین توصیه بنده این است که با توجه به وضعیت موجود بار اختلالات در کشور، باید یک بازنگری در این زمینه صورت گیرد و ضرورت دارد به طور جدی ردپای سلامت روان را با دیدگاه علمی خود در حوزه پزشک خانواده شاهد باشیم. امروز آسیبهای اجتماعی شامل خشونت و... به عنوان ریسکفاکتورهای مسائل اختلال روان مطرح است و جای این مساله در نظام پزشک خانواده خالی است.
علی اسدی
معاون اجرایی دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت