پایگاه خبری سلامت
ندا احمدلو
در «میزگرد تغذیه» این شماره میزبان خانم راضیه صداقت هستیم که می‌گویند با وجود این‌که به‌هیچ‌وجه اضافه‌وزن ندارند اما به‌تازگی متوجه شده‌اند که به درجاتی از کبد چرب مبتلا هستند. در ادامه این مطلب، بیشتر با شرایط خانم صداقت آشنا می‌شویم و نظر متخصصان «سلامت» را هم درباره ایشان جویا خواهیم شد.
خانم صداقت که با قد 162 سانتی متر، 50 کیلوگرم وزن دارد، می گوید:
کلا اشتها ندارم اما فقط غذاهای سرخ‌کردنی می خورم!
: خانم صداقت! ابتدا کمی درباره شرایط عمومی خودتان به ما می‌گویید؟
راضیه صداقت هستم، ۳۶ ساله، با قد ۱۶۲ سانتی‌متر و وزن تقریبی ۵۰ کیلوگرم. با وجود این‌که به‌هیچ‌وجه اضافه‌وزن ندارم اما چندوقت پیش به‌طور اتفاقی متوجه شدم که کبد چرب گرید ۲ دارم. درواقع، من برای یک چکاپ زنان، سونوگرافی انجام دادم و به‌طور اتفاقی متوجه شدم که کبدم چرب است. با این‌که وزن کمی دارم اما مسئول سونوگرافی به من تاکید کرد که کبد چرب می‌تواند حتی در افراد لاغر هم اتفاق بیافتد.
: خودتان فکر می‌کنید که دلیل ابتلای شما به کبد چرب چه بوده است؟
راستش را بخواهید، من همیشه فکر می‌کردم که افرادی که لاغر هستند یا اضافه‌وزن ندارند، به بیماری‌هایی مانند کبد چرب مبتلا نمی‌شوند. اما بعد از مراجعه به متخصص تغذیه برای درمان کبد چرب متوجه شدم که این بیماری می‌تواند به‌دلیل پیروی از الگوهای غذایی نامناسب و داشتن سبک زندگی ناسالم اتفاق بیافتد و دلیل ابتلای من به کبد چرب هم همین بوده است.
: کمی بیشتر درباره الگوهای غذایی نامناسبی که داشته‌اید و باعث ابتلای شما به کبد چرب شده‌اند، به ما توضیح می‌دهید؟
من بسیار بدغذا و کم‌اشتها هستم. شاید در طول روز هیچ تمایلی به مصرف میوه‌ها یا سبزی‌ها نداشته باشم اما گاهی پیش می‌آمد که مثلا حتی روزی ۲ تا ۳ عدد بستنی می‌خوردم. از طرف دیگر، میل من به خوردن غذاهای معمول خانواده بسیار کم بود و بیشتر وقت‌ها فقط غذاهای کاملا سرخ‌شده می‌خوردم. مثلا اگر مادرم مرغ درست می‌کرد باید تکه مرغی که قرار بود بخورم را در حد برشته شدن سرخ می‌کرد. ماهی و گوشت قرمز را هم به‌صورت کاملا سرخ‌شده دوست داشتم. با وجود این‌که اشتهای من برای غذا خوردن کم است اما در کنار همان غذای کم همیشه ترجیح می‌دادم که سس یا نوشابه مصرف کنم تا طعم غذا برایم قابل‌تحمل شود. از آنجایی که اصلا اضافه‌وزن نداشتم، هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم که خوردن سس، نوشابه یا غذاهای سرخ‌شده برای من مشکلی ایجاد کند.
: یعنی مشکل اصلی شما این بود که بیشتر غذاهای چرب مصرف می‌کردید؟
بله همین‌طور است. بزرگ‌ترین مشکلم این بود که اشتهایی برای خوردن غذاهای سالم، میوه، سبزی یا حتی صبحانه معمولی مانند نان‌وپنیر نداشتم. البته در این مدت کوتاهی که به متخصص تغذیه مراجعه کردم، کمی بهتر شده‌ام و سعی کرده‌ام که از نظر روانی هم روی خودم بیشتر کار کنم تا با اصلاح برنامه غذایی درنهایت سلامت خودم را به خطر نیندازم. تغییراتی که متخصص تغذیه در برنامه غذایی من ایجاد کرد و مکمل‌هایی که درحال حاضر مصرف می‌کنم، همگی باعث شده‌اند که کمی اشتهایم بهتر شود و خوراکی‌های سالم‌تری بخورم. برای مثال، قبلا در طول روز بیشتر کیک و کلوچه مصرف می‌کردم اما الان استفاده از میوه‌ها، سبزی‌ها، لبنیات و آجیل‌های خام را در میان‌وعده‌ها دارم. از طرف دیگر، زمانی که احساس گرسنگی می‌کنم، به‌جای خوردن کیک و کلوچه نیز چند عدد خرما، مویز یا توت همراه با شیر می‌خورم. تمامی این موارد در کنار همدیگر باعث شده‌اند که به‌مرور زمان احساس بهتری نسبت به بدنم داشته باشم و کمی اشتهایم تغییر کند. فقط خیلی دوست دارم که بتوانم میلم به خوردن غذاهای سالم را افزایش بدهم.
تأکید دکترسیدعلی کشاورز به خانم صداقت:
راه درمان کبد چرب از اصلاح الگوی غذایی می‌گذرد!
: آقای دکتر! با توجه به صحبت‌های خانم صداقت، نظر کلی شما درباره شرایط ایشان چیست؟
متاسفانه بسیاری از افراد لاغر یا کسانی که اضافه‌وزن ندارند، گمان می‌کنند که هر چیزی که دلشان بخواهد را می‌توانند بدون محدودیت بخورند. اما واقعیت این است که مصرف غذاهای چرب، شور یا شیرین حتی توسط افراد لاغر هم می‌تواند زمینه ابتلا به کبد چرب، دیابت نوع ۲، فشار خون بالا و کلسترول خون بالا را فراهم کند. بنابراین، افراد لاغر هم نمی‌توانند بدون محدودیت از هر خوراکی ناسالمی استفاده کنند. حتی لاغرترین افراد هم باید اصول تغذیه سالم را رعایت کنند و در طول روز از همه گروه‌های غذایی در حد متعادل، متناسب و متنوع استفاده کنند. از این‌رو، مهم‌ترین نکته درباره خانم صداقت و افرادی شبیه به ایشان، این است که باید هرچه سریع‌تر الگوها و رفتارهای تغذیه‌ای خود را تغییر بدهند و برای حفظ سلامت خود از یک سبک زندگی سالم‌تر پیروی کنند.
: بسیاری از افراد لاغر مانند خانم صداقت گمان می‌کنند که کبد چرب، بیماری مخصوص افراد چاق است. کمی درباره این موضوع توضیح می‌دهید؟
این یک باور بسیار نادرست است که در جامعه رواج دارد. هرچند که چاقی و اضافه‌وزن می‌تواند یکی از عوامل اصلی برای ابتلا به کبد چرب باشد اما کم‌تحرکی، داشتن برنامه غذایی ناسالم و استفاده بی‌رویه از خوراکی‌های چرب و شیرین هم می‌تواند زمینه ابتلا به کبد چرب را حتی در میان افراد لاغر فراهم کند. بد نیست بدانید که مهم‌ترین و اصلی‌ترین راه درمان کبد چرب از اصلاح الگوهای تغذیه‌ای می‌گذرد. یعنی مادامی که فرد رژیم غذایی‌اش را اصلاح نکند و فعالیت بدنی خود را در طول روز افزایش ندهد، نمی‌تواند از شرّ کبد چرب خلاص شود.
: فردی که کبد چرب دارد، باید چه اصلاحاتی در الگوی غذایی خود ایجاد کند؟
این افراد در مرحله اول باید میزان مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده و شیرین را به حداقل ممکن برسانند. بهتر است که چنین افرادی غذاهای خود را با روش‌های آب‌پز، بخارپز، فرپز یا کبابی بدون شعله مستقیم تهیه کنند. این افراد باید در کنار همه وعده‌های غذایی اصلی و میان‌وعده‌ها، مصرف سبزی‌ها یا صیفی‌های خام و بخارپز را داشته باشند. هرچقدر که میزان دریافت قندها و چربی‌ها بیشتر شود و میزان دریافت فیبر غذایی، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها افزایش یابد، احتمال بهبود سریع‌تر وضعیت کبد بیشتر خواهد شد. البته اصلاح الگوی غذایی در افراد لاغر مبتلا به کبد چرب باید با ملاحظات بیشتری انجام بگیرد تا فرد لاغر دچار کاهش وزن شدید یا ناگهانی نشود. از این‌رو، بسیار ضروری است که افراد لاغر و مبتلا به کبد چرب حتما برای درمان مشکل و بیماری خود به متخصص تغذیه مراجعه کنند.
: آقای دکتر! زمانی که فردی مانند خانم صداقت دچار بی‌اشتهایی یا کم‌اشتهایی شدید است، چطور می‌تواند از همه گروه‌های غذایی در طول روز استفاده کند تا سلامت عمومی بدنش به خطر نیافتد؟
بی‌اشتهایی یا کم‌اشتهایی شدید بدون دلیل اتفاق نمی‌افتد. اگر فردی کمبود اشتهای شدید و کمبود وزن ناشی از آن داشته باشد، باید قبل از شروع رژیم غذایی حتما آزمایشات لازم را تحت نظر پزشک انجام بدهد. شاید این فرد دچار کمبود آهن، کمبود ویتامین‌های گروه B یا کمبود روی (زینک) باشد؛یا حتی شاید متابولیسم پایه این فرد در محدوده بالا باشد. بعد از بررسی‌های دقیق‌تر و پیدا کردن دلیل کمبود اشتها ممکن است که متخصص تغذیه، مصرف مکمل‌های غذایی خاصی را به‌منظور بهبود اشتها برای فرد مورد نظر تجویز کند. در مواردی که فرد لاغر با کمبودهای تغذیه‌ای خاصی مواجه نباشد، گاهی مصرف شربت‌ها یا داروهای اشتهاآور برای او تجویز می‌شود. به‌طور کلی، برنامه غذایی این افراد هم به گونه‌ای تنظیم می‌شود که اشتهای آنها برای خوردن وعده غذایی اصلی سرکوب نشود. برای مثال، بسیار ضروری است که ساعت مصرف خوراکی‌های حاوی فیبر در برنامه غذایی این افراد به گونه‌ای تنظیم شود که آنها در وعده غذایی اصلی با پُری معده و احساس سیری مواجه نشوند.
: حرف آخر؟
همان‌طور که گفته شد، باز هم تاکید می‌کنم که افراد لاغر، کم‌اشتها و مبتلا به کبد چرب باید برای تنظیم یک برنامه غذایی دقیق و اصولی به متخصص تغذیه مراجعه کنند. گاهی لازم است که این افراد، میزان مصرف پروتئین‌ها و در مواردی کربوهیدرات‌ها را در حجم متعادلی افزایش بدهند. منابع غذایی حاوی پروتئین باکیفیت به فرایند وزن‌گیری و عضله‌سازی در این افراد کمک می‌کنند. از طرف دیگر، یک رژیم غذایی اصولی درواقع همه علایق و عادت‌های غذایی فرد لاغر را در نظر می‌گیرد تا بتواند بهترین برنامه غذایی را به‌منظور افزایش اشتها برای او تنظیم کند..
برای افزایش اشتهای‌تان آب انار، آلبالو و زرشک بنوشید!
دکتر غلام‌رضا کردافشاری
استاد دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران
افرادی مانند خانم صداقت که هم لاغر و هم کم‌اشتها هستند، می‌توانند مصرف منظم بعضی از نوشیدنی‌های سنتی را برای افزایش اشتها یا افزایش وزن در برنامه غذایی خود داشته باشند. برای مثال، این افراد می‌توانند از دمنوش مرزنجوش به‌عنوان یک اشتهاآور طبیعی استفاده کنند. به این منظور باید نصف قاشق غذاخوری مرزنجوش و یک لیوان آب جوش را داخل قوری بریزند و اجازه بدهند که این دمنوش حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دم بکشد. سپس آن را با یک شیرینی طبیعی مانند عسل، خرما یا توت میل کنند. این نوشیدنی علاوه بر این‌که طبیعت گرمی دارد و اشتهاآور است، می‌تواند به افزایش آرامش روزانه هم کمک کند.
آب انار، آب زرشک و آب آلبالو هم جزو نوشیدنی‌های طبیعی سنتی هستند که به افزایش اشتها کمک می‌کنند. اگر افرادی مانند خانم صداقت بتوانند به‌طور منظم آب طبیعی این میوه‌ها را مصرف کنند، به افزایش میزان اشتهای خود در طول روز کمک زیادی کرده‌اند.
یک نوشیدنی سنتی بسیار ساده و خوش‌مزه دیگر برای افزایش اشتها و رفع حالت تهوع بعد از غذا خوردن در افراد لاغر، نوشیدنی ترکیبی سیب، زرشک و لیمو است. برای تهیه این نوشیدنی ابتدا باید مقدار مساوی از آب زرشک و آب سیب را با نصف آن مقدار از آب لیموترش تازه (مثلا ۵۰ گرم آب زرشک، ۵۰ گرم آب سیب و ۲۵ گرم آب لیموترش تازه) ترکیب کنید و نوشیدنی نهایی را به‌صورت خام بنوشید یا اجازه بدهید که روی حرارت ملایم قوام بگیرد و سپس آن را داخل یخچال نگهداری کنید و در قالب شربت به مصرف برسانید.
توصیه دیگر به افراد لاغر این است که نوشیدنی‌های مقوی سنتی را در برنامه صبحانه یا عصرانه خود داشته باشند. شیر بادام، شیر گردو، شیر پسته و شیر فندق (که هر کدام ترکیبی از شیر، مغز مورد نظر و عسل یا شیره انگور است) جزو این نوشیدنی‌های مقوی سنتی هستند. البته افرادی مانند خانم صداقت می‌توانند مقداری خرما هم به ترکیب نوشیدنی‌های مقوی سنتی اضافه کنند تا کالری نهایی نوشیدنی را با کمک خوراکی‌های سالم افزایش بدهند.