پایگاه خبری سلامت
مریم‌سادات کاظمی
شکم صاف یکی از معیارهای مهم تناسب اندام و زیبایی ظاهری است. اما بسیاری از افراد به دلایل مختلف به‌خصوص رژیم غذایی نامناسب و کم‌تحرکی دچار چاقی و افتادگی شکم می‌شوند. در کنار توجه جدی به توصیه‌های سبک زندگی سالم، امروزه روش‌های مختلف جراحی از جمله «لیپوساکشن» برای این منظور کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده‌است. با این مقدمه به پرسش یکی از خوانندگان «سلامت» پرداخته‌ایم:
«مردی 45 ساله هستم که تصمیم گرفتم برای لیپوساکشن شکم اقدام کنم زیرا سطح پوستم ناهمواری دارد و افتاگی شکم در این ناحیه ایجاد شده است. احساس می‌‌کنم این حالت پس از کاهش وزن اتفاق افتاد. از کرم‌های مختلف استفاده کردم اما تاثیر چندانی نداشت. هرچه تلاش کردم با ورزش و رژیم غذایی این مشکل را برطرف کنم، فایده‌ای نداشت. لطفا راهنمایی‌ام کنید.»
«لیپوساکشن» نمی‌تواند به‌تنهایی افتادگی شکم پس از کاهش وزن ناگهانی را برطرف کند
دکتر حامد طهماسبی/ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
: آقای دکتر، لطفا در ابتدا بفرمائید لیپوساکشن به چه اقدامی گفته می‌شود؟
لیپوساکشن روشی بدون دید مستقیم برای خارج‌کردن چربی‌های بین پوست و عضلات از طریق ابزاری به‌نام «کانولا» است. البته چربی‌های احشایی مانند چربی‌های بین روده و معده خارج نمی‌شود. این روش برای فرم‌دهی بدن کاربرد دارد و هدف آن، کاهش وزن نیست. برای لیپوساکشن، برش‌های ریز متناسب در قسمت‌هایی که چندان در معرض دید نیست، ایجاد و با کانولا، چربی‌های زیرجلدی تخلیه می‌شود. لیپوساکشن برای نواحی مختلف بدن مانند گردن، بازوها، شکم، پهلوها، ران‌ها و به‌ندرت ساق پا انجام می‌شود. با سونوگرافی ساده می‌توان ضخامت چربی زیرجلدی را تشخیص داد. البته جراح متبحر با معاینه می‌تواند به‌خوبی مقدار چربی را تشخیص دهد. به‌طور معمول حدود یک سانتی‌متر چربی زیرجلدی برای طراوت و حیات پوست لازم است و اگر چربی از این حد بیشتر و ارزش صرف هزینه و مشکلات جراحی را داشته باشد، با تخلیه چربی اضافی می‌توان به کاهش قطر شکم کمک کرد. البته جراحی زیبایی برای چاقی احشایی و چربی‌های بین روده‌ها و معده موثر نخواهد بود.
: این روش با بی‌حسی انجام می‌شود یا بیهوشی؟
لیپوساکشن برای ناحیه محدود را می‌توان با بی‌حسی موضعی انجام داد. محلول تامسِنت که ترکیبی از سرم، لیدوکائین و اپی‌نفرین است به‌عنوان ماده بی‌حسی زیر پوست تزریق می‌شود. علاوه بر بی‌حسی، اپی‌نفرین عروق را منقبض کرده و خونریزی کاهش می‌یابد. تزریق ماده تامسنت برحسب ناحیه و مقدار چربی متقاوت است. اگر حجم چربی براساس برآورد پزشک، زیاد و معمولا بالاتر از چهار لیتر باشد، بهتر است به‌دلیل امکان بیهوشی بیمار اینکار در بیمارستان انجام شود. هنگام تخلیه چربی طبیعتا مقداری خون و مایع بین‌بافتی نیز خارج می‌شود. بنابراین در ساکشن با حجم زیاد چربی که موجب دفع زیاد مایع میان‌بافتی و اختلال در آب و الکترولیت‌های بدن حتی مشکل اداری می‌شود، بهتر است جراحی در بیمارستان باشد تا بتوان بیمار را تحت‌نظر داشت و مراقبت‌های لازم را انجام داد. امروزه لیپوساکشن برای زیبایی شناخته می‌شود اما به‌عنوان روش درمانی برای اختلالاتی مانند لنف ادم یا استفاده از چربی برای پرکردن نواقصی در بدن و... کاربرد دارد.
: اثربخشی لیپوساکشن به چه عواملی بستگی دارد؟
لیپوساکشن اصطلاح کلی برای خارج‌کردن چربی‌های بدن است که با دستگاه‌های مختلفی مانند ساکشن‌‌های دستی، لیپوماتیک، لیپوجِت و پال انجام می‌شود. یکی از دستگاه‌های نسل جدید با تعداد محدود در ایران، دستگاه وِیزِر است که چربی‌ها را با امواج مایکروویو خرد و با ساکشن تخلیه می‌شود. اما اثربخشی لیپوساکشن در هرحال به تجربه و تبحر جراح برمی‌گردد و نوع دستگاه الزاما نشانه موفقیت روش نیست. همراهی و رعایت مراقبت‌های پس از جراحی توسط بیمار نیز در حفظ نتیجه موثر خواهد بود.
: «لیپوساکشن» برای مخاطب این میزگرد که دچار شکم افتاده پس از کاهش وزن است، موثر خواهد بود؟
به‌طور کلی، کاهش وزن یا ناگهانی و یا تدریجی است. در کاهش وزن شدید طی مدت کوتاه، پوست فرصت جمع‌شدن ندارد و شلی اتفاق می‌افتد. اگر لیپوساکشن در این شرایط انجام شود، علاوه بر خطرات متعدد جراحی از جمله خونریزی شدید، نتیجه خوبی حاصل نمی‌شود و با برداشتن مقداری چربی زیرجلدی، پوست حالت بدتری پیدا می‌کند. برای این افراد، جراحی‌های لیفت مناسب‌تر است که چربی‌ها و پوست همزمان برداشته می‌شوند که در ناحیه شکم، ابدومینوپلاستی یا تامی‌تاک و در ناحیه پشت و پهلوها، بَک‌لیفت نام دارد. اگر پوست شکم پس از کاهش وزن، شل نباشد، در سونوگرافی ضخامت چربی زیرجلدی مشخص شده و فرد مستعد عوارض جدی جراحی نیست، می‌توان برای کاهش سایز شکم، لیپوساکشن انجام داد.
: آیا پس از برداشتن چربی‌های شکم، پوست آویزان می‌شود؟
افتادگی پوست شکم پس از لیپوساکشن در آقایان و خانم‌هایی که زایمان نداشته‌اند، کمتر است. اما لیپوساکشن برای افتادگی و چین‌خوردگی شکم پس از زایمان چندان موثر نیست و بهتر این است که همزمان جراحی لیفت انجام شود که گاه ابدومینوپلاستی کامل و گاه محدود و موسوم به مینی‌ابدومینوپلاستی لازم است.
: پیش از لیپوساکشن توجه به چه نکاتی ضروری است؟
پیش از لیپوساکشن حتما توجه به عوارض اهمیت دارد زیرا به هرحال فرد خود را در معرض جراحی قرار می‌دهد. حتی مشورت با خانواده برای انتخاب آگاهانه ضروری است. در گام بعد، یک‌سری آزمایش‌ها و سونوگرافی انجام می‌شود تا بتوان برای زمان جراحی تصمیم‌گیری کرد. اگر فرد کمخونی دارد، توصیه می‌شود پس از بهبود این مشکل جراحی انجام شود زیرا یکی از شایع‌ترین عارضه‌های طبیعی حین لیپوساکشن، خونریزی است. حتی یکی از علل مشکلات پس از جراحی مانند ضعف و بی‌حالی، افت هموگلوبین است که در صورت ابتلا به کمخونی تشدید می‌شود.
: پس از این اقدام، فرد باید چه مراقبت‌هایی را رعایت نماید؟
پس از جراحی فرد باید گن‌های مخصوص بپوشد تا فضای خالی بین عضلات و پوست محدود شود که مایعات جمع نشده و خونریزی اتفاق نیفتد. با توجه به وسعت جراحی و حجم چربی‌های تخلیه‌شده، یک تا دو شب بستری در بیمارستان لازم است. درد معمولا طی 24 تا 48 ساعت اول وجود دارد و بیمار تاحدی ضعف و بی‌حالی حس می‌کند. بیشتر جراحان توصیه میکنند بیمار پس از جراحی، ماساژ‌های خاصی داشته باشد تا مایعات جمع‌شده زیر پوست (سروما) تخلیه شود. البته اصراری به تخلیه کامل سروما نیست زیرا برای بدن مفید و فضاهای خالی را پر و حتی پوست را یکدست‌تر کند اما در حجم زیاد احساس سنگینی، گرگرفتگی و ورم آزاردهنده می‌دهد. مراقبت از زخم‌ها نیز برای جلوگیری از عفونت مهم است. پوشیدن گن نیز در مدت توصیه‌شده ضروری است. از فعالیت سنگین باید پرهیز کرد اما دلیلی برای استراحت مداوم نیست و فرد می‌تواند امور روزمره و کارهای شخصی را انجام دهد. راه‌رفتن نیز جزو توصیه‌های ضروری است. نکته مهم دیگر اینکه بیمار باید همیشه رژیم غذایی صحیح و ورزش را رعایت کند زیرا بی‌توجهی به این اصول، حتما زمینه‌ساز چاقی‌های بدفرم خواهد بود و هیچ اقدام زیبایی به‌تنهایی نتیجه ماندگار ندارد.
: چه خطراتی ممکن است در انجام لیپوساکشن نگران‌کننده باشد؟
یکی از نگرانی‌های شایع بیماران، آمبولی است. هر نوع جراحی یک‌سری خطرات عمومی مانند خونریزی، عفونت و... دارد اما مهمترین خطر، ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا لخته‌شدن خون در پا است که اگر لخته جدا شده و به سیستم تنفسی برسد، آمبولی ریوی اتفاق می‌افتد. از همین‌رو، توجه به روش‌های پیشگیری از آمبولی، قبل، حین و بعد جراحی مهم است. به‌منظور پیشگیری قبل از جراحی باید بیمار از نظر خطر این عارضه بررسی شود. شرایط بستری طولانی، سقط مکرر و ابتلا به برخی اختلالات هماتولوژیک از جمله عواملی است که فرد را مستعد لخته‌شدن خون می‌کند. در این موارد اگر امکان اصلاح مشکل وجود دارد، جراحی زیبایی به پس از بهبود موکول شود اما در غیر این‌صورت باید از جراحی صرف‌نظر کرد. استفاده از فشار متناوب در اندام تحتانی حین جراحی به‌کمک دستگاه مخصوص برای حرکت خون از اندام تحتانی به سایر قسمت‌های بدن کمک‌کننده است. بالا نگه‌داشتن پاها و استفاده از جوراب‌هایی شبیه جوراب واریس با فشار کمتر نیز پس از جراحی توصیه می‌شود. تزریق برخی داروهای ضدانعقاد خون پس از جراحی برای پنج روز نخست که بیمار بی‌حرکت است نیز تجویز می‌شود. اما هیچ‌کدام از این روش‌ها جایگزین تحرک و راه‌رفتن زودتر بیمار نخواهد بود. خطر مهم دیگر، مدت زمان جراحی است و بیشترین عوارض در جراحی‌های طولانی اتفاق می‌افتد و نباید جراحی‌های زیبایی طولانی قسمت‌های مختلف را همزمان انجام داد.
: آیا لیپوساکشن شکم ممنوعیت‌هایی دارد؟
وزن بالا یکی از مهمترین محدودیت‌های جراحی زیبایی است. برای افرادی که BMI بالاتر از 32 تا 34 دارند، توصیه نمی‌شود و پس از کاهش وزن برای زیبایی اقدام کرد. جراحی زیبایی نتیجه مطلوبی برای افراد چاق ندارد. ابتلا به هر نوع اختلال زمینه‌ساز ترومبوز عامل خطر جدی است و هر نوع جراحی برای این افراد با خطرات زیاد همراه خواهد بود. معیار مشخصی از نظر سن برای لیپوساکشن نیست زیرا بستگی به وضعیت فیزیولوژیک فرد دارد. البته جراحی‌های لیفت مختص سنین بالاست و در مورد خانم‌ها بهتر است دوره باروری تمام شود زیرا با انجام دوباره این اقدامات، حالت بدن تغییر می‌کند و مشکلات دیگری در پی دارد.
لیپوساکشن شکم برای چربی‌های مقاوم کاربرد دارد
دکتر شاهین آقایی/ دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
«شکم چاق» (fatty stomach) معمولا به تجمع چربی اضافی در اطراف ناحیه شکم اشاره دارد که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند رژیم غذایی نامناسب، بی‌تحرکی، استرس، عدم تعادل هورمونی یا ژنتیک باشد.
از نظر پزشکی، اغلب به‌عنوان چربی زیرجلدی یا چربی احشایی طبقه‌بندی می‌شود. چربی زیرجلدی به‌طور مستقیم زیر پوست است؛ گرچه می‌تواند بر ظاهر تاثیر بگذارد اما نرم‌تر است و برای سلامت کلی ضرر کمتری دارد. چربی احشایی در عمق بیشتری در حفره شکمی، اطراف اندام‌های حیاتی مانند کبد و... یافت می‌شود و با خطرات جدی سلامتی از جمله سندرم متابولیک مرتبط است.
شکم چاق می‌تواند به شرایطی مانند کبد چرب مربوط باشد که چربی در کبد تجمع می‌یابد، ممکن است به ناحیه شکم گسترش یابد و نیاز به تشخیص دقیق پزشکی دارد.
برای رفع چربی شکم اغلب نیاز به رعایت راهکارهای نظیر اتخاذ یک رژیم غذایی سالم مثل کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و قندها، فعالیت بدنی منظم شامل تمرینات قلبی و قدرتی، مدیریت استرس و خواب کافی است اما در مواردی لیپوساکشن نیز کاربرد دارد.
لیپوساکشن شکم جراحی زیبایی حذف چربی‌های اضافی شکم است
لیپوساکشن شکم یک عمل جراحی زیبایی است که برای برداشتن چربی اضافی از ناحیه شکم طراحی شده است. این روش اغلب برای افرادی توصیه می‌شود که دارای ذخایر چربی سرسخت در شکم هستند که به رژیم غذایی یا ورزش پاسخ نمی‌دهند. ابتدا مشاوره در مورد اهداف این اقدام صورت می‌گیرد تا مشخص شود که آیا فرد کاندیدای مناسب لیپوساکشن هست یا خیر.
کاهش وزن شدید یکی از علل زمینه‌ساز شکم آویزان است
«شکم پیش‌بندی» یا آویزان ((apron belly که به‌عنوان «پانوس» یا «پانیکولوس» شناخته می‌شود، به لایه‌ای از چربی و پوست که از شکم آویزان شده و شبیه به یک پیش‌بند است، اطلاق می‌شود. این وضعیت معمولا به‌دلیل افزایش وزن قابل‌توجه، بارداری یا کاهش وزن سریع رخ می‌دهد که در این وضعیت، پوست و چربی‌های زیرین خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و شل می‌شوند. با توجه به مقدار بافت اضافی، ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد.
افزایش وزن موجب انباشته‌شدن چربی اضافی و کشیدگی پوست می‌شود. در دوران بارداری نیز پوست و ماهیچه‌ها برای ایجاد فضای رشد جنین کشیده می‌شوند. اما در کاهش وزن سریع، ممکن است پوست پس از دفع چربی به‌طور کامل منقبض نشود. این مسئله با افزایش سن نیز تشدید می‌شود، زیرا پوست به‌مرور زمان خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد.
تحریک پوست، بثورات، یا عفونت مانند عفونت‌های قارچی زیر چین‌ها، کاهش تحرک، تاثیر بر عزت‌نفس یا اعتماد به نفس از جمله عوارض شکم پیش‌بندی است.
درمان‌های جراحی و غیرجراحی با توجه به وضعیت فرد توصیه می‌شود
روش‌های مختلفی برای درمان شکم آویزان وجود دارد که در گام اول اقدامات غیرجراحی توصیه می‌شود. از همین‌رو توصیه می‌شود با رعایت رژیم غذایی و ورزش، چربی زیرپوست کاهش یابد؛ البته این اقدامات در بهبود پوست اضافی و شل تاثیر جدی ندارد. همچنین لازم است از پوست مراقبت شده و با تمیز و خشک نگه‌داشتن ناحیه از تحریک پوست جلوگیری گردد. استفاده از کرم‌ها یا پودرهای ضدچروک نیز مفید خواهد بود. استفاده از لباس‌های فشرده یا گن نیز اقدام موثری است و ناراحتی ناشی از حرکت پوست را کاهش می‌دهد. درمان‌های لیزری نیز جزء اقدامات غیرجراحی است که در این روش‌ها با سفت‌کردن پوست، افتادگی خفیف بهبود می‌یابد.
درمان‌های جراحی شامل پانیکولکتومی و ابدومینوپلاستی (تامی‌تاک) است. پانیکولکتومی به روش برداشتن پوست و چربی اضافی با جراحی گفته می‌شود. در ابدومینوپلاستی نیز بافت اضافی برداشته و عضلات شکم سفت می‌شود تا ظاهری صاف‌تر داشته باشد. برای ارزیابی انتخاب صحیح انجام هر روش جراحی لازم است با متخصص متبحر در این زمینه مشورت گردد.
اصلاح سبک زندگی در بهبود شکم آویزان نقش دارد و آبرسانی نیز خاصیت ارتجاعی پوست را بهبود می‌بخشد. لازم به یادآوری است که تمرینات متمرکز بر بدن ممکن است به تقویت عضلات شکم کمک کند اما شل‌شدن پوست را از بین نمی‌برد. گرچه ژنتیک و برخی رویدادهای زندگی ممکن است فرد را مستعد پدیده شکم پیش‌بندی کند اما حفظ وزن سالم، سبک زندگی فعال و کاهش تدریجی وزن برای جلوگیری از افتادگی می‌تواند این خطر را به حداقل برساند.
ارتباط رژیم غذایی و فعالیت بدنی با کوچک
کردن سایز شکم و کمر
دکتر پریسا ترابی/ عضو دفتر بهبود تغذیه جامعه
رژیم غذایی با مقدار کم چربی و کربوهیدرات گردش خون را در بدن بهبود می‌بخشد. طبق مطالعات انجام‌شده، در طول شش ماه رعایت رژیم غذایی، افرادی که رژیم کم کربوهیدرات داشتند نسبت به افرادی که رژیم کم‌چربی را رعایت کرده بودند، وزن بیشتر و با سرعت بیشتری از دست دادند. اما در هر دو گروه، با کاهش چربی شکم، رگ‌ها گشادتر شده و خون آزادانه‌تر در بدن جریان می‌یابد. این مطالعه نشان داد که برای کاهش چربی شکم لازم نیست تمام چربی‌های رژیم غذایی قطع شود و کاهش وزن و ورزش کلید اصلی برای سلامت قلب است. کاهش چربی شکم تنها از طریق رژیم غذایی تقریبا ممکن نیست. اما کاهش وزن کلی می‌تواند به کوچک شدن دور کمر کمک کند و مهم‌تر اینکه، باعث کاهش لایه خطرناک چربی احشایی می‌شود.
نکات‌کلیدی برای‌کوچک‌شدن سایز شکم
به جای کاهش چربی، کربوهیدرات را کم کنید: مصرف کمتر کربوهیدرات‌ها و مواد نشاسته‌ای مانند نان و برنج نسبت به چربی‌ها سبب کاهش وزن بیشتری می‌شود. یک مزیت رژیم کم‌کربوهیدرات این است که باعث کاهش وزن با کیفیت بالاتری می‌شود. با کاهش وزن، چربی کاهش می‌یابد، اما معمولا از بافت‌های بدون چربی مانند عضله نیز کاسته می‌شود که این حالت مطلوب نیست. در هر دو رژیم، بافت بدون چربی همراه چربی از دست می‌رود اما درصد کاهش چربی در رژیم کم‌کربوهیدرات بسیار بالاتر است.
به‌جای رژیم، برنامه غذایی سالم رعایت کنید: برای کوچک‌کردن سایز شکم لازم است برنامه غذایی سالم را انتخاب کرده و به آن پایبند بود. در رعایت رژیم کم‌کربوهیدرات فقط لازم است غذاهای مشکل‌ساز مانند نان سفید، برنج و نوشابه که کربوهیدرات و شکر بالا و فیبر کمی دارند را کاهش داد و بیشتر غذاهای پر فیبر یا پروتئینی، مانند نان کامل، سبزیجات، حبوبات و گوشت میل نمود.
همیشه تحرک داشته باشید و فعال باشید: فعالیت بدنی به کاهش چربی شکم کمک می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین مزایای ورزش این است که تاثیر زیادی بر ترکیب بدن دارد. ورزش به‌خصوص بر چربی شکم تاثیر می‌گذارد زیرا سطح انسولین در بدن را کاهش داده و باعث می‌شود کبد از اسیدهای چرب، به خصوص از چربی‌های احشایی ناحیه شکم استفاده کند. مقدار تمرینی که برای کاهش وزن نیاز است بستگی به میزان افزایش وزن دارد. برای بیشتر افراد، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه ورزش متوسط تا شدید تقریباً هر روز مورد نیاز است.
وزنه بزنید: اضافه کردن تمرینات قدرتی متوسط مانند وزنه‌زدن به ورزش‌های هوازی، به ساخت توده عضلانی کمک می‌کند. این امر باعث می‌شود در طول روز، چه در حالت استراحت و چه هنگام ورزش، کالری بیشتری سوخت‌وساز شود.
به برچسب مواد غذایی توجه کنید: در زمان خرید، مواد غذایی مختلف را باید از نظر برچسب و نشانگرهای رنگی آنها مقایسه کرد. به‌عنوان مثال، بعضی از ماست‌ها مانند ماست‌های طعم‌دار چربی کمتری دارند، اما در واقع کربوهیدرات و شکر افزوده بیشتری نسبت به سایر ماست‌ها دارند. مواد غذایی مانند سس گوجه‌فرنگی، سس مایونز، سایر سس‌های سالاد و چاشنی‌ها اغلب مقادیر بالایی چربی و کالری دارند.
از غذاهای فرآوری‌شده اجتناب نمایید: مواد تشکیل‌دهنده غذاهای کارخانه‌ای و بسته‌بندی‌شده و تنقلات اغلب حاوی چربی‌های ترانس، شکر افزوده و نمک یا سدیم اضافه هستند. باید دانست که این سه ماده کاهش وزن را سخت میکنند.
به‌جای وزن به تناسب لباس دقت کنید: وقتی که توده عضلانی اضافه شده و چربی کاهش می‌یابد، ممکن است وزن تغییر زیادی نداشته باشد، اما کمر شلوار آزادتر می‌شود. این نشانه بهتری نسبت به کوچک‌شدن شکم است. دور کمر باید در خانم‌ها کمتر از 88 و در آقایان کمتر از 102 باشد تا خطر بیماری‌های قلبی و دیابت کاهش یابد.
با افرادی که به سلامتی اهمیت می‌دهند وقت بگذرانید: تجربه و تحقیقات نشان داده است که عملکرد دوستان و خانواده در رابطه با انتخاب غذا و داشتن تحرک بدنی و ورزش، بر رفتار، انتخاب سبک زندگی و سلامتی بسیار اثر گذار است. بنابراین با دوستانی رفت‌وآمد کنید که به سلامت خودشان اهمیت می‌دهند و به نوع غذا و تفریحات ورزشی توجه دارند.
تنظیم برنامه غذایی پس از جراحی‌های کاهش موضعی چربی اهمیت دارد
اعمال جراحی مانند لیپوساکشن با هدف کاهش موضعی چربی در موارد خاص انجام می‌شود و رعایت موارد احتیاط خاصی را می‌طلبد. پس از انجام این عمل و سایر اعمال جراحی برای کاهش موضعی چربی‌های شکم لازم است حتما علاوه بر رعایت احتیاط‌های پزشکی و مراعات اصولی که پزشک معالج ارائه می‌دهد، تنظیم برنامه غذایی زیر نظر متخصص تغذیه نیز صورت گیرد.