علی ابراهیمی
نوسان نرخ ارز و تاثیر این مولفه بر قیمت دارو و تجهیزات پزشکی در روز‌های اخیر و خبر افزایش ناگهانی قیمت‌ها موجب نگرانی مردم شده است. البته پیش‌تر مدتی وزیر بهداشت درباره نوسان نرخ ارز و تاثیر این مولفه بر دارو اعلام کرده بود که دارو در روند نوسان نرخ ارز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و قیمت آن تغییراتی می‌کند.
گرچه در اغلب شرکت‌ها شاهد افزایش قیمت 30 تا 40 درصدی برخی دارو‌ها بودیم، اما اقلام زیادی هم هستند که افزایش قیمت 20 تا 400 درصدی را تجربه کرده‌اند. آمپول‌ها، پماد‌ها، قطره‌ها و برخی قرص‌های بدون نسخه ازجمله اقلامی‌اند که بیشترین افزایش قیمت را در اغلب شرکت‌ها تجربه کرده‌اند. برخی کارشناسان حوزه دارو معتقدند ادعای اینکه دلیل افزایش قیمت نرخ دارو جهش ارزی اخیر بوده، صحت ندارد و افزایش چند صد درصدی نرخ‌ها مربوط به جاماندگی این نرخ‌ها از تورم دو سال اخیر بوده است. به گفته این کارشناسان اگر افزایش قیمت‌ها به‌صورت تدریجی اعمال می‌شد شاهد شوک قیمت‌های اخیر نبودیم، اما شرکت‌های دارویی نیز در اطلاعیه‌های خود ادعا کرده‌اند که افزایش قیمت اخیر برای پوشش هزینه‌های ناشی از افزایش قیمت مواد اولیه، دستمزد و سربار بوده و منجر به رشد حدود 20 درصدی رقم فروش ریالی آنها خواهد شد.

حال ما در این شماره به سراغ دکتر علیرضا چیذری، رئیس انجمن تولید، تامین، توزیع و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی و دارویی رفته‌ایم تا تحلیل ایشان از نوسانات قیمت ارز و تاثیر آن بر روی دارو و تجهیزات پزشکی را جویا شویم و آخرین وضعیت کمبودها و مشکلات بیماران در تامین دارو و تجهیزات مورد نیازشان را از ایشان بپرسیم که در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.

: تاثیرات نوسانات نرخ ارز بر روی بازار دارو و تجهیزات پزشکی چقدر است؟
بر اساس بودجه سال آینده وزارت بهداشت برای مابه‌التفاوت طرح دارویار برای دارو و تجهیزات پزشکی 85 همت در نظر گرفته شده است. البته این عدد امسال 75 همت بود که تا به الآن 34 همت آن تخصیص داده شده و نهایتاً تا پایان سال هم 10 همت دیگر داده شود. ازاین‌رو مطالبات هرساله انباشته شده و وضعیت هرروز بدتر خواهد شد. امروز بودجه تجهیزات پزشکی به‌شدت در فرمولی که گفتیم دچار کاهش شده است. از دیرباز عمده تجهیزات پزشکی با ارز 4200 تامین می‌شد، اما قرار است از سال آینده این عدد 28 هزار و 500 تومان یعنی 7 برابر شود و اگر به عدد 38 هزار و 500 تومان برسد که 9 برابر رشد را تجربه خواهد کرد؛ بنابراین اگر برای مثال قرار باشد مردم 30 درصد هم فرانشیز بدهند یک استنت قلب که در گذشته 2 میلیون تومان قیمت آن بوده 10 برابر خواهد شد و اگر قرار باشد 30 درصد این عدد را هم بیمار بدهد باید 6 میلیون تومان هزینه کند درحالی‌که خود این تجهیز قبلاً 2 میلیون بوده و امروز فقط فرانشیز آن به سه برابر قیمت قبلی خواهد رسید. متاسفانه امروز وضعیت بدی در بخش تجهیزات حاکم شده و ما در حال از دست دادن دستگاه‌های سرمایه‌ای در این بخش هستیم.
در حال حاضر کمتر مرکزی داریم که همه دستگاه‌های سرمایه‌ای آن مشغول به کار باشند و دستگاه آنژیوگرافی یا ست تی اسکن و یا رادیولوژی آنها در حال ارائه خدمت باشند و علت این امر هم آن است که کلیه این تجهیزات با ارز 4200 تومانی هیئت‌امنای صرفه‌جویی ارزی تامین شده و اگر نرخ ارز آنها آزاد شود شاهد افزایش قیمت عجیب‌وغریب آنها خواهیم بود.
برای نمونه امروز تنها یک قطعه از دستگاه سی‌تی‌اسکن معادل قیمت کل آن دستگاه می‌شود؛ مثلاً اگر یک مرکز درمانی دولتی دستگاه سی‌تی‌اسکن خود را در گذشته یک میلیارد و دویست میلیون تومان خریداری کرده باشد آن هم با ارز 4200 تومانی و امروز مجبور شود با ارز آزاد تنها یک قطعه اشعه دستگاه خود را خریداری کند قیمت همان یک قطعه 5 میلیارد تومان خواهد شد. حال باید دید که تعرفه خدمات را تا چه میزان باید بالا برد که بتواند هزینه‌های این مراکز را پوشش دهد. البته برخی صحبت از افزایش 70 درصدی تعرفه خدمات می‌کنند، اما سوال این است که آیا مردم توان پرداخت افزایش 70 درصدی تعرفه‌ها را دارند یا خیر؟ آیا بیمه‌ها توان پوشش خدمات را خواهند داشت و آیا مراکز دولتی همچنین سرمایه‌ای را دارند که بتوانند دستگاه‌های خود را سرپا نگهدارند؟ پاسخ همه این پرسش‌ها خیر است زیرا امروز بیش از 35 درصد از توان دستگاه‌های سرمایه‌ای مراکز درمانی زمین‌گیر شده و علت آن هم این است که مراکز بودجه‌ای برای قطعات مصرفی ندارند.

: برخی معتقدند که آزادسازی ارز تجهیزات پزشکی به نفع تولیدکننده داخلی است. آیا با این نظر موافق هستید؟
این صحبت‌ها بازی کردن با جان مردم است. البته بنده به‌عنوان تولیدکننده می‌دانم که تولید یک محصولی مانند استنت قلب در تیراژ زیر 10 هزار عدد صرفه اقتصادی ندارد، اما این محصول امروز تولیدکننده داخلی ندارد زیرا خطوط ماشین‌آلات آن بیش از 7 میلیون یورو است و ما هیچ شرکتی را در داخل نداریم که بتواند چنین سرمایه هنگفتی را انجام دهد و یا بتواند سال بعد هم این خطوط را به‌روزرسانی کند پس صحبت از آزادسازی ارز برای حمایت از تولید داخل یک تصمیم دیوانه‌وار است. ما نمونه این حمایت بدون قید و شرط را در صنعت خودروسازی دیده‌ایم وقتی که واردات را محدود کردند نه‌تنها شاهد افت کیفیت و خدمات بودیم بلکه مصرف‌کننده باید خودرو را قیمت چندین برابر قیمت واقعی خریداری کند که این به ضرر او هم هست. ازاین‌رو انحصار در بازار و حمایت بی‌قیدوشرط از تولید داخل موجب خسارت به مصرف‌کننده خواهد شد. ما در هیچ جای دنیا نمی‌بینیم که کشوری بخواهد همه نیاز خود را در داخل تولید کند. البته زمانی که تولیدکننده داخل با استانداردهای روز جهان محصولی را تولید می‌کند باید مورد حمایت قرار گیرد و حتی دولت باید امتیاز بیشتری را به او بدهد، اما اینکه فرمول این باشد که واردات قطع شود و بازار انحصاری ایجاد شود خود موجب بروز فساد خواهد شد. امروز نمونه این انحصار را در صنعت خودروسازی و لوازم‌خانگی به‌وضوح می‌توان دید.

: وضعیت کمبودهای دارویی در کشور چگونه است و آیا تغییر قیمت‌ها تاثیری در عرضه داشته است؟
امروز متاسفانه کمبودهای دارویی بسیار بیشتر از چیزی است که اعلام می‌شود. برای مثال عنوان می‌شود که داروهای بیماران سرطانی در بازار موجود است، اما زمانی که بیماری در جنوب شهر برای تهیه دارو به داروخانه مراجعه می‌کند از 10 داروخانه محدوده زندگی خود دارو را پیدا نمی‌کند و بعد از مراجعه به سامانه تی تک سازمان غذا و دارو متوجه می‌شود که داروی مورد نیاز او در یک داروخانه در شمال شهر موجود است و با سختی فراوان و طی مسافت زیاد اقدام به تهیه داروی مورد نیاز خود می‌کند. حال سازمان غذا و دارو این سختی را نمی‌بیند و می‌گوید که دارو کمبود نیست و در بازار موجود است درحالی‌که دارو به‌عنوان یک محصول استراتژیک باید در دسترس همه باشد و نمی‌شود به ‌صرف وجود دارو در یک داروخانه خاص آن را از فهرست کمبود خارج کرد. امروز باید گفت که کمبودهای دارویی ما تقریباً نیمی از داروهای خاص ما را شامل می‌شود زیرا دسترسی بیمار به دلیل بودجه محدود و تاخیر در تولید و یا واردات به‌موقع محدود شده است. البته سازمان غذا و دارو و یا وزارت بهداشت مقصر نیست ولی باید بپذیرد که کمبودها بیشتر از چیزی است که عنوان می‌کند و باید در این خصوص از مردم عذرخواهی کند و توان کشور را هم به آنها اعلام نماید.

: وضعیت کمبودها در حوزه تجهیزات پزشکی چگونه است؟
بخش تجهیزات پزشکی هم وضعیت خوبی ندارد.

: راه چاره چیست؟
رسیدن به ثبات اقتصادی تنها را برون‌رفت از وضعیت موجود و رفع کمبودها است. داشتن اقتصاد باثبات و پول ملی قوی تنها راه برون‌رفت از مشکلات فعلی است. کشورهایی رشد اقتصادی را تجربه می‌کنند که اقتصاد آنها دچار تلاطم نشود. راهکار دیگر واقع‌بینی در تخصیص بودجه است. به اعتقاد بنده باید حوزه نگری در این بخش شود و ما با توجه به وضعیت ارزی و سهم سلامت از تولید ناخالص داخلی بودجه‌ها را تخصیص دهیم و در این مسیر باید از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم.