پایگاه خبری سلامت
مریم منصوری
نشست خبری معاونت آموزش وزارت بهداشت با حضور دکتر سیدجلیل حسینی، معاون آموزش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جمعی از مدیران حوزه وی برگزار شد.
در این نشست، چالش‌های آموزش پزشکی، برنامه‌های وزارت بهداشت برای ارتقای کیفیت دانشگاه‌ها و مسائل مرتبط با دانشجویان و اساتید مورد بحث قرار گرفت.
دکتر سیدجلیل حسینی، معاون آموزش وزارت بهداشت، در این نشست با تاکید بر وضعیت کنونی آموزش پزشکی کشور گفت: «درحال‌حاضر، آموزش پزشکی با مجموعه‌ای از فشارها و چالش‌ها مواجه است که نه‌تنها انگیزه اساتید دانشگاه‌ها را کاهش داده، بلکه مسائل متعددی را برای دانشجویان گروه پزشکی ایجاد کرده است.»
وی افزود: «هدف ما در وزارت بهداشت، با تکیه بر برنامه‌های وزیر محترم و سیاست‌های رئیس‌جمهور، این است که مشکلات موجود را تسهیل کنیم. تلاش داریم محیطی شاد و پرانگیزه برای اساتید فراهم کنیم و با دلجویی از دانشجویان، مشکلات آنان را برطرف نماییم. امیدواریم این اقدامات به ارتقای علم، دانش و مهارت‌های فراگیر در دانشگاه‌ها منجر شود.»
دکتر حسینی همچنین بر حفظ سرآمدی گروه‌های پزشکی کشور در منطقه تاکید کرد و اظهار داشت: «گروه‌های پزشکی ما همواره نمونه‌ای از مهارت و دانش در منطقه بوده‌اند و وزارت بهداشت مصمم است این جایگاه را تقویت و حفظ کند.»
مشکلات ناشی از افزایش ظرفیت در دانشگاه‌های علوم پزشکی
دکتر حسینی در ادامه به معضلات و برنامه‌های وزارت بهداشت برای حل مشکلات موجود در آموزش پزشکی کشور اشاره کرد و گفت: «یکی از مهمترین برنامه‌ها، افزایش ظرفیت ۲۰ درصدی گروه پزشکی است که در سال ۱۴۰۰ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب و از سال ۱۴۰۱ آغاز شد.» وی افزود: «قرار بود هر سال ۲۰ درصد به تعداد دانشجویان پزشکی افزوده شود. با توجه به اتفاقات اخیر، ظرفیت پذیرش دانشجویان در گروه پزشکی و دندانپزشکی به سقف ۷۶ درصد در دندانپزشکی و ۷۴ درصد در پزشکی رسید.»
دکتر حسینی همچنین به مشکلات ناشی از این افزایش ظرفیت اشاره کرد و اظهار داشت: «متاسفانه، اخباری که از دانشگاه‌های مختلف دریافت می‌کنیم، وضعیت مناسبی را نشان نمی‌دهد. از جمله تراکم دانشجویان در کلاس‌های درس، فضای ناکافی کلاس‌ها برای حضور دانشجویان، کمبود فضاهای بهداشتی، کمبود شدید نسبت استاد به دانشجو، کمبود کارشناسان آموزشی، پژوهشی و آزمایشگاهی و محدودیت فضای آموزش بالینی که منجر به نارضایتی و شکایت بیماران شده است.»
وی ادامه داد: «همچنین، کمبود یونیت دندانپزشکی، کمبود اتاق‌های اساتید و پاویون، کمبود فضاهای اداری و آزمایشگاهی و مشکلاتی در تامین خوابگاه‌های دانشجویی و فضای سلف سرویس از دیگر مشکلات است.»
دکتر حسینی به این نکته نیز اشاره کرد که افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی به دانشگاه‌ها تحمیل شده بود و این نهادها مجبور بودند با وضعیت موجود برنامه‌ریزی کنند: «ما با پذیرش ۸ هزار دانشجو شروع کردیم و در حال حاضر حدود ۱۵ هزار پذیرش دانشجو داریم.»
تصمیمات شورای انقلاب فرهنگی برای پایان افزایش‌ظرفیت
معاون آموزش وزارت بهداشت به مصوبه شورای انقلاب فرهنگی اشاره کرد و گفت: «این مشکلات در شورای انقلاب فرهنگی مطرح و مصوب شد که سال ۱۴۰۴، سال اتمام افزایش ۲۰ درصدی دانشجویان پزشکی باشد. دکتر حسینی تاکید کرد که دانشگاه‌های علوم پزشکی به شدت تحت فشار هستند و نیاز به حمایت‌های بیشتر دارند تا بتوانند با این وضعیت روبه‌رو شوند و آموزش پزشکی کشور به سطح مطلوب‌تری برسد.
کمبود زیرساخت‌ها و تجهیزات آموزشی
دکتر حسینی در ادامه به مشکلات موجود در تامین زیرساخت‌های آموزشی اشاره کرد و افزود: «مشکل دیگری که وجود دارد این است که مصوبه ۲۰ درصدی افزایش ظرفیت با تامین منابع برای زیرساخت‌های کلاس، آزمایشگاه و سایر امکانات آموزشی همراه بوده است. اما متاسفانه در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ این امکانات فراهم نشده است.» وی با اشاره به وضعیت سال ۱۴۰۳ گفت: «در سال ۱۴۰۳ کمتر از ۱۰ درصد این امکانات فقط پیش‌بینی شده که آن‌هم هنوز کاملاً محقق نشده است.»
برآورد بودجه برای توسعه زیرساخت‌ها
معاون آموزش وزارت بهداشت به برآورد بودجه لازم برای تامین زیرساخت‌ها و تجهیزات آموزشی پرداخت و اظهار داشت: «بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان برای زیرساخت‌ها و حدود 5/8 هزار میلیارد تومان برای تجهیزات آموزشی لازم داریم. مجموعاً این مبلغ حدود ۲۷ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان خواهد شد. اگر این مبالغ در سال ۱۴۰۴ به ما پرداخت شود، می‌توانیم با توزیع آن در دانشگاه‌ها، زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم و شرایط بهتری برای آموزش پزشکی کشور فراهم آوریم.»
افزایش تعداد دانشجویان و پزشکان عمومی غیرفعال
دکتر حسینی به مساله افزایش تعداد دانشجویان پزشکی در دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: «امروزه حدود ۷۴ هزار دانشجوی پزشکی در دانشگاه‌های کشور درحال تحصیل هستند که اگر به سال ۱۴۰۴ نگاه کنیم، پیش‌بینی می‌شود حدوداً ۹۰ هزار دانشجو در کل دوره آموزش پزشکی مشغول به تحصیل خواهند بود.» وی ادامه داد: «اما نکته‌ای که باید توجه کرد این است که با توجه به اطلاعات دریافتی از سازمان نظام‌پزشکی، از مجموع پزشکان عمومی کشور، حدود ۳۰ هزار پزشک عمومی هیچ فعالیتی ندارند و جذب هیچ مرکزی نشده‌اند.» معاون آموزش وزارت بهداشت با تاکید بر این که کشور از نظر تعداد پزشک عمومی با مشکل مواجه نیست، اظهار داشت: «مجموع این مسائل نشان می‌دهد که ما نه‌تنها هیچ مشکلی از نظر تامین پزشک عمومی نداریم، بلکه با توجه به معیارها و استانداردها، نیروی انسانی کافی یا حتی اضافه نیز داریم.»
دکتر حسینی در ادامه تاکید کرد که برای حل این مشکل، باید گروهی از پزشکان عمومی که به‌ویژه جذب نشده‌اند، ترغیب شوند تا با تامین نیازهای آنها و ایجاد انگیزه، به فعالیت در مناطق موردنیاز تشویق شوند.
نیاز به منابع انسانی و زیرساخت‌های آموزشی برای پاسخ به افزایش ظرفیت‌ها
دکتر حسینی به نیازهای زیرساختی و منابع انسانی برای پاسخگویی به افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی اشاره کرد و گفت: «برای پاسخگویی به این افزایش ظرفیت‌ها، حدود ۲۵ هزار تخت آموزشی، ۲۹۰۰ استاد علوم پایه و ۲۳۰۰ استاد علوم بالینی موردنیاز است.»
وی ادامه داد: «استانداردهای آموزش پزشکی نیازمند تخصیص این منابع به ازای هر ۱۰۰ دانشجو است، اما رشد ناگهانی تعداد دانشجویان پزشکی طی چهار سال گذشته که به دو برابر افزایش یافته، شوک شدیدی به دانشگاه‌ها وارد کرده است.»
چالش‌های پذیرش در دوره‌های تخصصی
دکتر حسینی در خصوص چالش‌های پذیرش در دوره‌های تخصصی گفت: «پذیرش در رشته‌های تخصصی با افزایش ۱۲ درصدی همراه بوده است، اما برخی رشته‌ها همچنان با کمبود نیرو مواجه‌اند.» وی افزود: «رشته‌های دستیاری در حوزه‌هایی مانند بیهوشی، طب اورژانس، زنان و طب سالمندی با کمبود نیرو مواجه‌اند و حتی در برخی از این رشته‌ها ظرفیت پذیرش خالی مانده است.»
جایگاه بین‌المللی آموزش پزشکی ایران
دکتر حسینی در ادامه به دستاوردهای مهم ایران در حوزه آموزش پزشکی اشاره کرد و گفت: «فدراسیون جهانی آموزش پزشکی، آموزش‌های پزشکی ایران را برای ۱۰ سال تایید کرده است. این تایید همچنین این امکان را فراهم کرده است که ایران بتواند دانشکده‌های پزشکی منطقه را ارزیابی کند.» با این حال دکتر حسینی هشدار داد که افزایش بی‌رویه ظرفیت‌ها می‌تواند مشکلاتی را برای جایگاه بین‌المللی آموزش پزشکی ایران ایجاد کند.
افزایش حقوق دستیاران تخصصی و کارورزان
دکتر حسینی در خصوص افزایش حقوق در حوزه پزشکی توضیح داد: «حقوق دستیاران تخصصی حدود ۳۰ درصد و حقوق کارورزان ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.» این اقدام به منظور حمایت از نیروهای پزشکی و افزایش انگیزه برای ادامه فعالیت در این حوزه انجام شده است.
وی همچنین از اخذ مجوز جذب ۵۰۱ عضو هیئت علمی برای سال ۱۴۰۳ خبر داد و گفت: «پرونده‌ها در حال بررسی و توزیع به دانشگاه‌ها هستند.»
دکتر حسینی اضافه کرد: «حدود ۳۰۰ نیروی فوق تخصصی نیز در حال توزیع در نقاط موردنیاز کشور هستند.» وی توضیح داد که نیروهای متخصص با رتبه‌های پنج تا ۱۰ درصد، بر اساس علاقه و نیاز مناطق مختلف کشور توزیع شده‌اند.
حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
در راستای سیاست‌های حمایتی از خانواده و جوانی جمعیت، معاون آموزش وزارت بهداشت اعلام کرد که فلوشیپ‌های ناباروری در گروه‌های زنان و فلوشیپ‌های آندرولوژی یا ناباروری در مردان افزایش یافته است. این اقدام به منظور تسهیل درمان ناباروری و حمایت از زوج‌های جوان در کشور انجام شده است.
گسترش همکاری‌های بین‌المللی و جذب دانشجوی خارجی
دکتر حسینی همچنین به گسترش همکاری‌های بین‌المللی اشاره کرد و گفت: «دانشگاه سبطین در عراق با همکاری دانشگاه تهران و بسیاری از اساتید در حال اجرای آموزش‌ها هستند.» وی افزود که پیگیری و برنامه‌ریزی برای ایجاد شعب دانشگاهی در کشورهای غنا و گرجستان نیز در دست اقدام است.
وی همچنین با اشاره به پذیرش دانشجویان خارجی، گفت: «تاکنون حدود ۱۰ هزار دانشجوی خارجی از بیش از ۶۰ کشور جهان در ۴۶ دانشگاه ایران پذیرش شده‌اند.» به منظور جذب دانشجویان بیشتر، وزارت بهداشت با معرفی دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران به زبان انگلیسی در سایت و درگاه وزارتخانه، تلاش دارد تا فرصتی مناسب برای تحصیل در ایران را برای دانشجویان بین‌المللی فراهم آورد.
توسعه هوش مصنوعی در علوم پزشکی
دکتر حسن بختیاری، مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت و مسئول دانشگاه علوم پزشکی هوشمند وزارت بهداشت، در خصوص تقویت هوش مصنوعی در علوم پزشکی گفت: «برگزاری کنگره‌ها و تاسیس دانشگاه هوشمند از جمله اقدامات در این زمینه است.» وی افزود که وزارت بهداشت تنها مرکزی است که یک دانشگاه مجزا با تمرکز بر آموزش مجازی و هوش مصنوعی دارد. هدف این دانشگاه آن است که حوزه هوشمندسازی در آموزش علوم پزشکی را پیش ببرد و از بودجه‌های اضافی و کارهای موازی پیشگیری کند. وی به برگزاری دومین کنگره بین‌المللی هوش مصنوعی در علوم پزشکی اشاره کرد و گفت: «دومین کنگره بین‌المللی هوش مصنوعی در علوم پزشکی که در تاریخ 24 الی 26 اردیبهشت 1404 برگزار خواهد شد، به بررسی محورهای مختلف در این حوزه خواهد پرداخت.» دکتر بختیاری به محورهای اصلی این کنگره اشاره کرد که شامل پردازش دادگان پزشکی، هوش مصنوعی در سلامت دیجیتال، مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، پزشکی شخصی‌محور، هوش مصنوعی در داروسازی، فناوری تجهیزات پزشکی و سیاستگذاری، قانونگذاری و مدیریت سلامت در هوش مصنوعی است که با بهره‌گیری از تعداد زیادی از تصمیم‌گیران و و تصمیم‌سازان مراکز علمی در وزارت بهداشت و وزارت علوم برگزار خواهد شد.
در ادامه، دکتر سیدجلیل حسینی نیز به گزارش حوزه معاونت تحقیقات وزارت بهداشت اشاره کرد و گفت: «ما در انتشارات هوش مصنوعی رتبه دوم منطقه را داریم، اما در زمینه تولید وسایل هوش مصنوعی رتبه‌های پایین‌تری کسب کرده‌ایم.» وی علت این مساله را نیاز به بودجه‌های بسیار بالا برای تامین دستگاه‌های با مبنای هوش مصنوعی عنوان کرد.
راه‌اندازی پلتفرم ارتباطی برای رفع بی‌انگیزگی اساتید و حمایت از دغدغه‌های آنان
دکتر سیدجلیل حسینی، معاون آموزشی وزارت بهداشت، با اشاره به گزارش‌های مختلف از دانشگاه‌ها، اظهار داشت که اساتید در مدت اخیر به دلایل گوناگون با بی‌انگیزگی و دلسردی در انجام امور اجرایی و علمی مواجه شده‌اند. وی افزود: «برای رفع این مشکل، یک پلتفرم ارتباط مستقیم بین تمامی ۲۲ هزار عضو هیات علمی کشور با معاونت آموزشی در حال راه‌اندازی است. هدف از این اقدام، شنیدن مشکلات اساتید، پیگیری دغدغه‌های آنان و استفاده از نقطه‌نظرات همه اعضای هیات علمی است. این طرح که در راستای تاکیدات رئیس‌جمهور مبنی بر عدالت و شنیدن صدای بی‌صدایان طراحی شده است و جزئیات بیشتری از آن در آینده اعلام خواهد شد.»
پاسخ‌های معاون آموزش وزارت بهداشت به سوالات خبرنگاران
در نشست خبری معاونت آموزش وزارت بهداشت، خبرنگاران مختلف پرسش‌های خود را در زمینه چالش‌ها و برنامه‌های آینده آموزش پزشکی کشور مطرح کردند. در این جلسه، دکترسیدجلیل حسینی، معاون آموزش وزارت بهداشت، همراه با مدیران حوزه معاونت آموزش خود به سوالات پاسخ دادند و به تشریح مسائلی نظیر افزایش ظرفیت‌های آموزشی، مشکلات زیرساختی و نیاز به تغییرات در سیستم‌های آموزشی و پژوهشی پرداختند. در ادامه، مهمترین پرسش‌های خبرنگاران و پاسخ‌های آنها آورده شده است.
خبرنگار هفته‌نامه «سلامت»: با توجه به سهمیه‌بندی‌های مختلف برای ورود به رشته پزشکی، چند درصد از افراد عادی جامعه واقعاً شانس پذیرش در این رشته را دارند؟ آیا این سهمیه‌بندی‌ها موجب ایجاد حس نابرابری، نارضایتی و ناامیدی در میان داوطلبان و مردم نمی‌شود؟
دکتر حمید اکبری، مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت: تعداد افرادی که می‌توانند وارد رشته پزشکی بشوند، بر اساس قوانین مجلس شورای اسلامی یا شورای انقلاب فرهنگی تعیین می‌شود. سهمیه‌های مختلفی از جمله سهمیه مناطق ۱، ۲ و ۳ و همچنین سهمیه مناطق محروم، ایثارگران و در مجموع 22 نوع سهمیه در رشته‌های علوم پزشکی در نظر گرفته شده است. این سهمیهها از گذشته وجود داشته و طبق قانون برقراری عدالت آموزشی، سهمیه ۳۰ درصدی برای مناطق محروم در رشته‌های علوم پزشکی اعمال می‌شود. بنابراین، داوطلبان با توجه به رقابت در کنکور و سهمیه‌هایی که توسط مراجع قانون‌گذار تعیین می‌شود، شانس ورود به رشته پزشکی را دارند. رویکرد ما این است که داوطلبان مناطق محروم از این سهمیه بهره‌مند شوند تا کمبودها در این مناطق پوشش داده شود.
دکتر سیدجلیل حسینی، معاون آموزشی وزارت بهداشت نیز در تکمیل پاسخ به پرسش خبرنگار سلامت افزود: «همانطور که اشاره شد ورود به رشته پزشکی براساس مصوبات مجلس و نظام سهمیه‌بندی انجام می‌شود. این سهمیه‌بندی‌ها از گذشته وجود داشته و گزارش‌های متعددی از دانشگاه‌ها و دانشجویان دریافت شده است که نشان می‌دهد این موضوع باعث دلسردی دانشجویان شده است. گاهی دانشجویانی که سال‌ها تلاش و مطالعه کرده‌اند، امکان ورود به رشته‌های برتر را ندارند، زیرا تعداد زیادی از صندلی‌ها مطابق قانون توسط سهمیهها اشغال شده است. این وضعیت نگرانی‌هایی را برای دانشجویان ایجاد کرده و منجر به نارضایتی شده است. برای مثال، گزارش‌هایی وجود دارد که در دانشگاه‌های درجه یک، رتبه‌های برتر کنکور در کنار افرادی با رتبه‌های بسیار بالاتر (کم‌کیفیت‌تر) قرار می‌گیرند. این مساله در دست بررسی است تا راهکاری منطقی طراحی شود که عوارض سهمیهها کاهش یابد. هرچند جایگاه فرزندان ایثارگران و جانبازان محترم است و فرصت‌هایی برای آنها باید فراهم شود، اما این روند باید به‌گونه‌ای طراحی شود که سایر دانشجویان را دلسرد و بی‌انگیزه نکند و از مهاجرت آنها جلوگیری شود.
خبرنگار هفته‌نامه «سلامت»: آیا بهتر نیست دانشجویان پذیرفته‌شده هر شهری، در همان زادگاه خود مشغول به تحصیل شوند و نخبگان مجبور به ترک شهر و دیار خود نشوند؟
دکتر حمید اکبری، مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت: یک عامل تعیین‌کننده برای تحصیل در دانشگاه، رتبه داوطلب است. داوطلبان تلاش می‌کنند تا با کسب رتبه بهتر، وارد دانشگاه‌های سطح بالاتر شوند و این شانس را نمی‌توان از آنها گرفت. اما اگر پس از قبولی، دانشجویی به دلایلی در وضعیت اضطرار قرار بگیرد، مانند خانمی که ازدواج کرده یا فردی که سرپرست خانوار است و... می‌تواند از مجاری مشخص در زمان‌ها و تاریخ‌های تعیین‌شده برای انتقال به دانشگاه شهر خود اقدام کند. در این شرایط، با توجه به امکانات، قوانین و مقررات، تصمیم‌گیری خواهد شد.
افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی و شلوغی کلاس‌ها ممکن است باعث کاهش کیفیت آموزش در این حوزه شود. با توجه به اینکه این گروه در آینده با سلامت و جان مردم در ارتباط هستند، آیا نگرانی‌ای از این بابت وجود ندارد؟
دکتر سیدجلیل حسینی: یکی از نگرانی‌های ما که با افزایش ۲۰ درصدی دانشجویان پزشکی مخالفت می‌کردیم، افت کیفیت آموزش بود. ما بر این باور بودیم که این افزایش ظرفیت باید پس از تامین زیرساخت‌ها، فضاهای آموزشی و تعداد اساتید صورت می‌گرفت. متاسفانه هنوز پس از گذشت چند سال، بودجه‌های لازم برای ایجاد فضاهای آموزشی در دانشگاه‌ها پرداخت نشده است. با این حال، ما به معاونین آموزشی دانشگاه‌ها توصیه کرده‌ایم که تلاش کنند در این شرایط پرفشار، کیفیت آموزش را حفظ نمایند.
به نظر می‌رسد رتبه‌بندی کشور از نظر آموزشی پایین است. این میزان در مقایسه با سایر کشورها چقدر است؟
دکتر سیدجلیل حسینی: به هیچ‌وجه چنین نیست و باید مشخص کنیم که پیش‌فرض و منبع اطلاعاتی شما چیست. در واقع، فدراسیون جهانی آموزش پزشکی، آموزش پزشکی عمومی کشور ما را طی یک ارزیابی دقیق توسط کارشناسان این فدراسیون بررسی و تایید کرده است. نتایج این ارزیابی‌ها نشان می‌دهند که آموزش پزشکی عمومی ایران در سطح استاندارد بسیار خوبی قرار دارد.
از سوی دیگر، فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های ما در حال حاضر توجه بسیاری از کشورهای خارجی را جلب کرده‌اند. پزشکان ایرانی که در همین سیستم آموزشی تحصیل کرده‌اند، در کشورهای دیگر مورد استقبال قرار می‌گیرند و در آنجا به خدمت گرفته می‌شوند. این خود گواهی بر کیفیت بالای آموزش پزشکی ما است و نشان می‌دهد که پزشکان ایرانی در کشورهای دیگر نیز عملکرد موفقی دارند. به‌عنوان نمونه، در حوزه تخصصی، هر سال یکی از دستیاران تخصصی جراحی کلیه از کشور ما موفق به کسب رتبه‌های برتر در آزمون‌های جراحی کلیه اروپا می‌شود. در سال ۲۰۰۷، تمامی سه رتبه برتر این آزمون به دستیاران ایرانی اختصاص یافت که یک افتخار بزرگ بود. بنابراین، ادعاهای مربوط به پایین بودن کیفیت آموزش پزشکی عمومی نادرست است. کیفیت آموزش پزشکی عمومی و تخصصی در ایران در سطح بسیار خوبی قرار دارد. البته فشارهایی که در سال‌های اخیر بر آموزش پزشکی عمومی وارد شده‌اند، چالش‌هایی ایجاد کرده و ما از این موضوع ناراضی هستیم، چراکه این فشارها مانع از اجرای کامل آموزش‌ها می‌شود.
آیا افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی و ازدحام در کلاس‌های درس، می‌تواند باعث آسیب به اعتماد مردم به پزشکان آینده شود؟
دکتر سیدجلیل حسینی: در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، بسیاری از کارشناسان نسبت به افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی هشدار داده بودند. هدف این هشدارها جلوگیری از شرایط کنونی بود که طی سه تا چهار سال تعداد پذیرش دانشجویان تقریباً دو برابر شده است. این افزایش ناگهانی مشکلات زیادی ایجاد کرده و عواقب متعددی به دنبال دارد. از جمله اینکه دانشجویان امکان تعامل مناسب با اساتید را ندارند و شرایط آموزش در رشته‌هایی مانند آناتومی و تشریح با ضعف جدی مواجه است. از سویی ظرفیت محدود زیرساخت‌ها، امکانات آموزشی، ظرفیت کلاس‌ها و دسترسی به تجهیزات مورد نیاز، پاسخگوی این تعداد دانشجو نیست. با این حال، این بدان معنا نیست که فارغ‌التحصیلان ما پزشکان توانمندی نخواهند بود. ما تلاش می‌کنیم کیفیت آموزش را با آزمون‌های دقیق و استاندارد حفظ کنیم، اما شرایط فعلی چالش‌برانگیز است. به نظر نمی‌رسد که بازگشت به مبنای پذیرش ۸ هزار دانشجو ممکن باشد، زیرا هم‌اکنون در فضای پذیرش ۱۵ تا ۱۶ هزار دانشجو قرار گرفته‌ایم. اگر دولت و مجلس به سرعت بودجه‌های موردنیاز را فراهم نکنند، وضعیت مناسبی برای آموزش پزشکی در آینده نخواهیم داشت.
آیا وزارت بهداشت نظارتی بر آموزش علوم پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی دارد یا آنها به‌طور مستقل عمل می‌کنند؟
دکتر حمید اکبری، مشاور معاون آموزشی: در وزارت بهداشت کمیته نظارت و اعتبارسنجی بر دانشگاه آزاد وجود دارد، همانطور که برای سایر دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز این نظارت انجام می‌شود. اگر مشکلی در جایی مشاهده شود، تذکرات لازم داده می‌شود. با این نگاه که آنها هم برای حوزه سلامت نیروی انسانی تربیت می‌کنند و ما کمک می‌کنیم تا کیفیت آموزش در دانشگاه آزاد هم مانند سایر دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور باشد. علاوه بر این، در کشور ما آزمون‌هایی برگزار می‌شود که تمامی دانشجویان، چه از دانشگاه آزاد و چه دولتی، در آن شرکت می‌کنند، از جمله آزمون‌های علوم پایه، پره‌انترنی و... که استانداردسازی آموزش برای تمام دانشجویان داخلی کشور را تضمین می‌کند.
با توجه به اینکه یکی از برنامه‌های مهم دولت چهاردهم، طرح پزشک خانواده است، آیا آموزش خاصی برای پزشکان این حوزه ترتیب داده شده است؟
دکتر سیدجلیل حسینی: یکی از طرح‌های اجرایی، طراحی دوره تخصصی پزشکی خانواده است، اما تاکنون استقبال خوبی از این دوره نشده است. با توجه به گستردگی کار در این حوزه، برنامه‌هایی برای آموزش پزشکان عمومی و مدیریت شبکه‌های بهداشتی طراحی شده است. البته، استقبال کم از برخی رشته‌ها مانند پزشکی خانواده در شش حوزه دیگر نیز مشاهده شده است.
در ادامه دکتر شهریار نفیسی، مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت و مسوول دبیرخانه آموزش پزشکی و تخصصی و فوق‌تخصصی، نیز افزود: در سال گذشته، تصمیم گرفته شد که سه رشته تخصصی (بیهوشی، کودکان و طب اورژانس) امکان ورود مستقیم از دوره کارورزی (انترنی) به دوره دستیاری را داشته باشند. این طرح از سال گذشته آغاز شده و امسال برای دومین بار اجرا شده است. این برنامه در حال بازنگری است تا برای سال‌های آتی بهبود یابد. امیدوارم بتوانیم هم کیفیت این کار را ارتقا دهیم و هم استقبال دانشجویان بیشتر شود و هم بتوانیم رشته‌های دیگری که استقبال کمتری از آنها می‌شود را به این مسیر اضافه کنیم تا با سازوکارهای مناسب کمبود متخصصان در این سه رشته را جبران کنیم.
در اواخر دولت قبل مصوبه تخصیص سه همت برای افزایش کمک هزینه تحصیلی دستیاران پزشکی از طرف مجلس تصویب شد و قرار بود که از فروردین این افزایش انجام شود. در حالی که تعدادی از دانشگاه‌ها به شکل مرتب افزایش حقوق را اعمال کرده‌اند اما خیلی از دانشگاه‌ها نیز اعلام می‌کنند که این مصوبه به آنها ابلاغ نشده و نتیجه آن وقوع یک بی نظمی عجیب در پرداخت‌ها شده است. علت این بی‌نظمی چیست و آیا در صورت ساماندهی آن، مابه‌التفاوت حقوق‌ها به سایر دانشگاه‌ها پرداخت خواهد شد؟ از طرفی مساله تبدیل شدن رزیدنتی به شغل، تا کجا قرار است که دستیاران را حمایت کند؟ آیا آنها حق بیمه و سنوات خواهند داشت؟
دکتر سیدجلیل حسینی: یکی از دلایل اصلی تاخیر در پرداخت‌های نامنظم دانشگاه‌ها، بدهی‌های سنگین آنهاست. در حال حاضر، مجموعه دانشگاه‌های کشور حدود ۹۵ هزار میلیارد تومان بدهی دارند. این بدهی‌ها شامل مطالبات پرسنل، هزینه‌های دارو، تجهیزات و سایر نیازهای حیاتی است.
طبیعتاً وقتی بودجه‌ای به دانشگاه‌ها تخصیص داده می‌شود، آنها مجبورند این منابع را برای اولویت‌های حیاتی‌تر هزینه کنند. با این حال، ما به‌صورت جدی اصرار داریم که پرداخت‌های مربوط به فراگیران تحت هیچ شرایطی متوقف یا تاخیر نداشته باشد.
آیا اینکه یک دانشگاه بودجه کمک هزینه دستیاران را برای پرداخت بدهی خود هزینه کند، تخلف نیست؟
دکتر سیدجلیل حسینی: از نظر قانونی، دانشگاه‌ها تحت نظارت هیات امنا هستند. هیات امناها مطابق قانون، استقلال در تصمیم‌گیری دارند و می‌توانند بودجه را جابه‌جا کنند. بنابراین این اقدام تخلف قانونی محسوب نمی‌شود. اما از منظر اخلاقی، تخلف است. نکته بعدی اینکه مجموعه دانشگاه‌های ما حدود ۹۵ هزار همت بدهی دارند اما خوشبختانه در قانون بودجه ۱۴۰۴ این مبلغ به عنوان ۸۰ همت تامین می شود.
مساله دیگر این است که شغل دستیاران پزشکی به‌طور جدی مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع توسط وزارت بهداشت و سازمان برنامه به مجلس ارائه شد و با وجود حذف اولیه در کمیسیون تلفیق، در بودجه ۱۴۰۴ تامین شد. بر اساس این مصوبه دستیاران دارای حق بیمه خواهند شد و سنوات مختلف برای آنها در نظر گرفته شده است. امیدواریم این تصمیم‌ها در صحن مجلس به قانون دائمی تبدیل شود، زیرا احتمال لغو آن پس از بودجه سال ۱۴۰۴ وجود دارد.
دستیاران پزشکی با توجه به فعالیت‌های گسترده در بیمارستان‌ها و شرایط زندگی جوانی، نیازمند پوشش مالی مناسب هستند. حمایت مالی کافی از این گروه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و تمرکز بیشتر آنها بر آموزش و کار کمک کند.
یکی از مسائل مهم در حوزه سلامت، سهم بودجه اختصاص‌یافته از تولید ناخالص داخلی (GDP) است. در حال حاضر، سهم سلامت از GDP در کشور کمتر از ۴ درصد است، در حالی که این رقم باید حداقل ۷ درصد باشد. این کمبود بودجه بر تمامی بخش‌های حوزه سلامت تاثیر گذاشته است. برای مثال، اگر وزیر تصمیم به رفع مشکلات پرستاران از طریق پرداخت یارانه بگیرد، سایر گروه‌های پزشکی نیز انتظار مشابهی خواهند داشت. کارورزان نیز با توجه به مقایسه خود با پرستاران و دستیاران، خواسته‌هایی به حق دارند. در این میان، با وجود محدودیت بودجه، تلاش می‌کنیم تا در فرصت‌های مناسب تمامی گروه‌های مرتبط با سلامت را حمایت کنیم. از طرفی در حال حاضر، سطح حقوق دستیاران تقریباً معادل حقوق اساتید دانشگاه شده است. این موضوع با وجود مزایای آن، عارضه‌هایی را نیز برای دانشگاه‌ها به دنبال خواهد داشت. امیدواریم با مدیریت صحیح و تلاش برای افزایش سهم سلامت از GDP، این مشکلات کاهش یابد. حضور دکتر پزشکیان نیز در این راستا می‌تواند کمک‌کننده باشد.
نکته حائز اهمیت دیگر اینکه که تنها ۲۰ درصد از مسائل مرتبط با بیماری‌های کشور در اختیار وزارت بهداشت قرار دارد. ۸۰ درصد باقی‌مانده تحت مسئولیت سایر سازمان‌ها مانند محیط زیست، وزارت صمت، وزارت نفت و... است. خوشبختانه ما شورای سلامت و امنیت غذا را با مسوولیت رییس‌جمهور و حضور چندین وزارت و سازمان داریم و تصور می‌کنیم که با افزایش سهم سلامت در GDP و فعال کردن شورای سلامت و امنیت غذا در آینده نزدیکی، بتوانیم کنترل بیماری‌های کشور را توسط سایر سازمان‌ها هم داشته باشیم و سطح سلامت بالاتری را برای مردم به ارمغان بیاوریم.
موضوع ممنوعیت فروش تعهدات خدمت و آزاد کردن دانشنامه به کجا رسیده است؟
دکتر سیدجلیل حسینی: ما تعهداتی را برای فراگیرانمان داریم که یکی قانون تامین نیروی انسانی یا طرح است که به هیچ‌وجه قابل آزادسازی نیست و هر فردی که از آموزش‌های رایگان استفاده می‌کند، باید این دوره را در جایی که وزارت بهداشت و دانشگاه‌ها لازم دارند و اعلام می‌کنند، بگذراند و به مردم خدمت کند. در مورد سایر تعهدات، در زمان‌های مختلف سیر متفاوتی وجود داشته است. از نظر میزان مبلغی که در نظر گرفته می‌شده و اینکه بتوانند این مبلغ را پرداخت و سایر تعهدات خود را آزاد کنند و ملزم به اجرای آن تعهدات نباشند.
ما برای دانشجویانی که قصد دارند برای تحصیل در رشته‌های خاص به خارج از کشور بروند، ضمانت‌نامه‌هایی را بخشنامه کرده‌ایم که می‌توانند نسبت به آنها تعهد بدهند. سعی کرده‌ایم این ضمانت‌نامه‌ها خیلی سختگیرانه نباشد. در واقع هر روشی که بتواند دغدغه فکری دانشجویان را کاهش دهد جزو اولویت‌های ماست. در عین حال، دولت هزینه‌های زیادی را برای آموزش دانشجویان در سطوح مختلف پرداخت کرده است و انتظار دارد این افراد پس از تحصیل، مدتی را به خدمت در کشور بگذرانند. ما به‌دنبال سازوکاری هستیم که ضمن رعایت حقوق دولت، دانشجویان نیز احساس محدودیت یا اجبار نکنند.
در حال حاضر، تصمیم‌گیری‌ها و اصلاحات قانونی در این زمینه در دست انجام است و به محض نهایی شدن، جزئیات اعلام خواهد شد. هدف ما ایجاد تعادلی است که هم منافع ملی حفظ شود و هم دانشجویان با اطمینان و انگیزه بیشتری مسیر خود را ادامه دهند.
با توجه به اینکه نیازهای حوزه سلامت تغییر پیدا کرده است، آیا برنامه‌ای برای ایجاد رشته‌های جدید و حذف رشته‌های قدیمی‌تر در علوم پزشکی دارید؟
دکتر سیدجلیل حسینی: این بحث همیشه در معاونت آموزشی و در دبیرخانه‌های مختلف علوم پایه، داروسازی، دندانپزشکی، پزشکی عمومی و... مطرح است. این موضوعات در دست بررسی است و ما همواره با درخواست رشته‌های جدید مواجه هستیم که شورای عالی، برنامه‌ریزی آنها را مرور می‌کند. همین امروز در این شورا بیش از صد برنامه از دبیرخانه‌های مختلف وجود دارد که باید به تدریج آنها را بررسی کرده و در موردشان تصمیم‌گیری کند.
نقش ستاد سلامت فرهنگستان علوم پزشکی و دیگر نهادهای موثر بر تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی و قانونگذاری تا چه اندازه در تصمیم‌گیری‌های این شورا موثر است؟
دکتر سیدجلیل حسینی: نقش ستاد سلامت در شورای عالی انقلاب فرهنگی کاملا مثبت است زیرا بیشتر اعضای این شورا از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند و نگاهی که به جامعه پزشکی و مشکلات آنها دارند از راه دور است. از این‌رو ایجاد ستاد سلامت با حضور افراد متخصص و صاحب‌نظر در علوم پزشکی و کسانی که به خوبی با این حیطه آشنایی دارند، تصمیم‌گیری‌ها را منطقی‌تر و متناسب با نیازهای کشور می‌سازد.
خبرنگار هفته‌نامه «سلامت»: ما در مورد مهاجرت نخبگان با چند پدیده متفاوت مواجه‌ایم. وقتی کسی از تهران به خارج از کشور مهاجرت می‌کند، به آن مهاجرت نخبگان گفته می‌شود در حالی که اگر نخبه‌ای از بندرعباس به تهران بیاید باز هم همین مهاجرت اتفاق می‌افتد. یعنی ما بندرعباس را از نخبه‌ای که باید آنجا بماند و شهرش را توسعه بدهد خالی می‌کنیم. قرار نیست افراد برای تحصیل از بندرعباس به تهران بیایند و از تهران یک نفر دیگر به بندرعباس برود تا جای هم را پر کنند. یا دانشجویی که مثلا از اهواز به اصفهان می‌رود تا درس بخواند، اهواز را خالی می‌کند، ذخیره ژنتیکی اهواز خالی می‌شود و معلوم نیست که اصلا به شهر خودش برگردد یا نه و بدین ترتیب اهواز به‌تدریج از نیروی انسانی غنی خالی می‌شود. سوال این است که چرا نسبت به پدیده مهاجرت نخبگان، به‌خصوص نخبگانی از شهرها و مناطق محروم و استان‌های مختلف اقدامی صورت نمی‌گیرد و نسبت به آن بی‌تفاوتیم؟ چرا به اسم عدالت آموزشی مناطق کشور را از نخبگان خالی می‌کنیم؟ چه شخص یا ارگانی و چه وقت باید به این مساله بپردازد؟
آیا وقت آن نرسیده است که وزارت بهداشت یک گفتوگوی کارشناسی با نهادهای بالادستی داشته باشد تا مشکلاتش را رفع کند؟ اگر قرار است درباره بعضی مسائل صحبت نشود، نهاد بالادستی ما این اختیار را به خود وزارت بهداشت واگذار کند. در حال حاضر طوری شده که باید هزینه تصمیمی را که یک نهاد بالادستی به اسم شورای انقلاب فرهنگی گرفته است، وزارت بهداست بپردازد. همه هم می‌گویند پول نداریم. در همین نشست فرمودید برای حل مشکلات بین ۲۷ تا ۲۸ همت بودجه نیاز داریم. حتی اگر این بودجه را همین امروز در اختیارتان قرار دهند، حداقل ۳ سال طول می‌کشد تا یک ساختمان بسازید و نمی‌توان در زمان کوتاه زیرساخت‌ها را بنا کرد. آیا نباید وارد یک گفتوگوی کارشناسی با سایر نهادهای مسوول بشوید و این مشکلات را حل کنید؟ جالب اینکه، هم آنها دنبال حل مسائل و مشکلات کشور هستند و هم شما، اما مشکلات همچنان پابرجا هستند و حل نمی‌شوند.
افراد در سن کنکور سخت‌ترین شرایط زندگی را می‌گذرانند تا به نتیجه مطلوب برسند اما بعد می‌بینند با تمام تلاشی که کرده‌اند شانسی در دانشگاه‌های برتر کشور ندارند. در حال حاضر سهمیه مردم عادی سهمیه منطقه یک در دانشگاه علوم پزشکی تهران، فقط ۲۲درصد است و بقیه آن را سایر سهمیهها پر می‌کنند. درواقع به اسم سهمیه، بی‌عدالتی صورت می‌گیرد. از نظر رتبه هم که شنیده شده جوانان تهرانی از رتبه ۵۹ آزمون سراسری به بعد نمی‌توانند وارد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران شوند. چرا؟ چرا جوانی که یکی دو سال از بهترین سن خود را صرف مطالعه و درس خواندن می‌کند، به دلیل سهمیه‌بندی، شانس ورود به این دانشگاه را ندارد؟
چرا به اسم سهمیه حق بسیاری از جوانان تضییع می‌شود؟
دکتر سیدجلیل حسینی: به نکات مهمی اشاره کردید. اینها دغدغه ما نیز هست. به هر حال یک مرجع تخصصی بر اساس بررسی‌های بین‌المللی و تجارب خودش و تجارب سایر کشورها، تصمیم‌گیری‌هایی می‌کند. مثل آمایش سرزمین، تعداد نیاز به نیروهای متخصص و پزشک عمومی و... که با همین روش‌ها انجام می‌دهد و یک سلسله تصمیم‌گیری دارد و در نهایت به این نتیجه می‌رسد که این تعداد دانشکده و دانشگاه و این تعداد پذیرش کفایت می‌کند. علت کمبودهایی که دوستان در جاهای دیگر می‌بینند، شاید به دلیل عدم وجود پزشک و متخصص نباشد. همانطور که گفته شد 30هزار پزشک عمومی در سایت سازمان نظام پزشکی هستند که هیچ فعالیتی ندارند. سرانه‌ای که سازمان برنامه برای هر دانشجوی پزشکی در نظر می‌گیرد حدود سالی 300میلیون تومان است. بنابراین در حال حاضر اگر بخواهیم همین 30هزار نفر را تربیت کنیم باید چند هزار میلیارد تومان بودجه تخصیص بدهیم. اگر همکاران ما در مجلس و شورای انقلاب فرهنگی اینها را به‌صورت مشاوره با صاحب‌نظران تولیت وزارت بهداشت درمیان بگذارند تا نیازها و علت‌ها را بررسی کنیم و بفهمیم که چرا فارغ‌التحصیلان پزشکی جهت ارائه خدمت به برخی مناطق مراجعه نمی‌کنند و سپس آن مشکلات را برطرف کنیم؛ لازم نیست با افزایش ظرفیت، دانشگاه‌ها را تحت‌فشار بگذاریم به‌طوری که امروز مجبور باشیم حجم دو برابر دانشجو را پذیرش کنیم.
خبرنگار هفته‌نامه «سلامت»: شاید وزارت بهداشت طی سال‌های گذشته در خصوص اطلاع‌رسانی به این نهادها کم‌کاری کرده است؟ شاید اگر اطلاع‌رسانی درستی در این زمینه انجام می‌شد، این تصمیات با این همه هزینه گرفته نمی‌شد.
دکتر سیدجلیل حسینی: شاید! به هر حال ما این قضیه را رد نمی‌کنیم اما خاطرتان باشد من اعلام کردم در یک مقطعی، 4 سازمان دست‌اندرکار سلامت کشور یعنی سازمان نظام پزشکی، فرهنگستان علوم پزشکی، وزارت بهداشت و کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اعلام کردند، افزایش ظرفیت،«غلط» است. به نظر نمی‌آید که اطلاعات کمی داده شده باشد. انجمن‌ها و دانشگاه‌ها اعلام‌نظر کردند و عدد و رقم‌ها داده شد با اینحال همچنان پافشاری بر این بود که ما کمبود پزشک داریم. در حالی که مشکل ما این است که نمی‌توانیم فارغ‌التحصیلان پزشکی‌مان را به کار بگیریم و به نظر می‌رسد مشکل جای دیگری است که باعث می‌شود با افزایش ظرفیت، آموزش‌های درون دانشگاه را دچار چالش‌های شدیدی بکنیم. در مورد مهاجرت نخبگان هم درست می‌گویید ولی سعی شده حداقل در این 20درصد، همه در مناطق خودشان به کار گرفته شوند. به هر حال یک مقدار آزادی برای مردم باید قائل شویم. اگر فردی در هرمزگان است و علاقه ندارد در شهر خودش درس بخواند و دوست دارد به یک شهر دیگر مثل اصفهان برود، ما نمی‌توانیم مانعش بشویم.