پایگاه خبری سلامت
راهکارهای مختلفی برای مقابله با این اثرات نامطلوب شکل گرفت که یکی از مهم‌ترین آنها، عرضه ظروف سلولزی و کاغذی به‌جای ظروف پلاستیکی یکبارمصرف بود. اما پس از مدتی مشخص شد که این ظروف نیز بی‌خطر نیستند و هرگز جایگزین ایمن و همیشگی برای ظروف شیشه‌ای و چینی نخواهند بود.
ظروف کاغذی هم پلاستیک دارند!
دکتر آراسب دباغ‌مقدم
متخصص بهداشت عمومی و ایمنی موادغذایی
پس از استفاده گسترده از ظروف یکبارمصرف و شناسایی عوارض متعدد آنها بر سلامت و محیط زیست، انواع دیگری از ظروف یکبارمصرف تحت‌عنوان ظروف «سلولزی» و «کاغذی» به بازار آمد.
تبلیغات بسیاری نیز در دوره‌ای برای این محصولات انجام شد اما واقعیت این است که در تولید همه ظروف یکبارمصرف، کاغذی، سلولزی و محصولات مشابه، از پلاستیک استفاده می‌شود.
در واقع، پلاستیک در لایه‌های زیرین ظروف سلولزی و کاغذی وجود دارد. حتی اگر تاثیر مستقیم ذرات پلاستیک بر سلامت را کنار بگذاریم، این ترکیبات پس از رها شدن در طبیعت و به شکل میکروپلاستیک منابع آب و خاک را آلوده می‌کنند، بازگشت به بدن انسان اتفاق می‌افتد و عوارض متعددی را ایجاد می‌کنند.
در حال‌حاضر، گرایش به استفاده از لیوان‌ها و ظروف شیشه‌ای همانند گذشته در دنیا مرسوم شده و با تاکید بر شستشوی مطلوب آنها می‌توان از عوارض ظروف یکبارمصرف دور ماند.
شوک دمایی موجب انتشار بیشتر میکروپلاستیک‌ها
نکته‌ای که در مورد میکروپلاستیک‌ها وجود دارد اینکه هرچه صدمه بیشتری به ظرف وارد شود، آسیب نیز بیشتر خواهد بود. این صدمه ممکن است بهدلیل تنش دمایی با استفاده از مایعات و غذای داغ یا انجماد باشد. حتی بررسی‌ها نشان میدهد هرچه دفعات باز شدن درب بطری یکبارمصرف بیشتر باشد، رها شدن میکروپلاستیک‌ها نیز بیشتر است.
همچنین، تغییر در ظرف مانند فشردن بطری آب و... نیز آزادسازی بیشتری از میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی یا هر ماده مشابه را در پی دارد.
علاوه بر ظروف یکبارمصرف، انواع ظروف پلاستیکی نیز کاربرد دارند. در این مورد باید اشاره کرد که هرچقدر پلاستیک‌ها مقاوم‌تر باشند، انتشار میکروپلاستیک‌ها کمتر است. به‌عبارتی هرچه چگالی ظرف کمتر باشد شرایط برای ورود میکروپلاستیک‌ها به محتوای آن تسهیل می‌شود.
فرهنگ‌سازی برای کنار گذاشتن ظروف یکبار مصرف
استفاده از ظروف یکبارمصرف و پلاستیک‌ها به‌عنوان چالش جدی در زمینه سلامت مطرح است و حتی براساس مطالعات، شواهدی از وجود این ذرات در مغز انسان نیز دیده می‌شود که منجر به بروز عوارض متعددی بر سلامت خواهد بود.
گرچه کاربرد این ظروف به‌قدری رایج شده که شاید به‌نظر برسد کنارگذاشتن آنها امری غیرممکن است اما در هر حال، آگاه‌سازی راجع به عوارض پلاستیک‌ها باید از امروز آغاز شود تا به‌تدریج و طی سال‌های آینده به نتیجه مطلوب برسد.
در حال‌حاضر، استفاده از بطری‌های آب یکبارمصرف در کشورهای اروپایی به‌ندرت دیده می‌شود و افراد بطری‌های پلاستیکی مقاوم شخصی را همراه خود دارند و خرید، استفاده و رهاشدن این ظروف در طبیعت را به‌طور چشمگیر کاهش داده‌اند.
مصرف آب معدنی به‌جای آب شرب شهری
برخی افراد تصور می‌کنند که آب آشامیدنی شرب شهری مناسب نیست و خرید بطری‌های آب معدنی را یک اولویت سلامت می‌دانند. در حالی‌که وزارت بهداشت و سازمان آب نظارت جدی بر کیفیت و سلامت آب دارند. البته از آنجا که امروزه بیشتر آب‌های زیرزمینی وارد چرخه آب شرب شهری شده‌اند، تا حدی آب سختی بیشتر و طعم متفاوتی دارد اما به‌معنای آلودگی آب نیست.
زمانی که غذا یا آشامیدنی میل می‌شود، پس از ورود به معده و فرایند هضم، به روده باریک و دوازده می‌رسد که هضم کامل‌تر می‌شود. جذب در قسمت انتهایی روده باریک اتفاق می‌افتد. جداره روده‌ها اجازه جذب ذرات درشت به خون را نمی‌دهد و ضمن اینکه بسیاری از املاح در روده بهدلیل قدرت اسیدی بالا معده، پیش از رسیدن به روده حل می‌شوند. بنابراین، فقط املاحی در بدن جذب می‌شوند که بسیار ریز باشند. حتی پس از این مرحله املاح و ترکیبات هضم‌شده نیز وارد کبد و سپس جریان خون می‌شود و در نهایت به کلیه می‌رسد. از همین‌رو، تصور نوشیدن آب و ورود مستقیم املاح به کلیه و عوارض آن یک باور بسیار اشتباه است. تا به‌حال شواهد علمی در مورد ارتباط نوشیدن آب سخت با سنگ کلیه نیز اثبات نشده است.
گرایش به مصرف آب معدنی بیشتر تحت‌تاثیر تبلیغات شرکت‌های تولیدکننده آب معدنی یا دستگاه‌های تصفیه آب است. دستگاه‌های تصفیه آب نیز در واقع املاح آب را جدا می‌کند که ضرورتی برای این منظور نیست و حتی وجود املاح اگر در حد مجاز باشد، مفید خواهد بود.
تولید آلودگی‌های ناشی از پلاستیک‌ها تا سال 2060 میلادی، 3 برابر می‌شود!
ترجمه: مریم‌سادات کاظمی
قیمت پایین، کارایی زیاد، سبک‌بودن و سمبل مدرنیته موجب شد تا پلاستیک‌ها و به‌تدریج ظروف یکبارمصرف از نیمه دوم قرن بیستم عرضه شوند و شور و شوق تولیدکنندگان، طراحان و مصرف‌کنندگان را برانگیزند. پلی‌پروپیلن، پلی‌استایرن و سایر پلی‌اتیلن‌ها به‌طور جدی محیط زیست را آلوده و به‌عنوان تهدید جدی، سلامت بشر را به خطر انداختند. در واقع، این ذرات با آلودگی منابع آب و خاک وارد چرخه تغذیه انسان، دام و حتی گیاهان می‌شود و از ابتدای دهه 1990 و 2000 میلادی، آگاهی‌بخشی در مورد عوارض ذرات پلاستیکی موجب تغییر نگرش در این زمینه شد.
نگهداری مواد غذایی در ظروف پلاستیکی مهم‌ترین علت آلودگی
زمانی که از آلودگی موادغذایی به میکروپلاستیک‌ها صحبت می‌شود، عموما آلودگی مستقیم ناشی از بسته‌بندی و ظروف غذا مدنظر است. موادغذایی در زمان بسته‌بندی و مصرف به این ترکیبات مضر آلوده می‌شوند. ریختن نوشیدنی‌های داغ یا همراه با یخ در ظروف یکبارمصرف به‌سرعت ذرات میکروپلاستیک را آزاد و وارد غذا یا نوشیدنی می‌کند.
اما این مواد به‌طور غیرمستقیم نیز بر زندگی بشر تاثیر می‌گذارد. رها شدن حجم گسترده این زباله‌ها در طبیعت با توجه به مدت زمان بسیار بالا برای تجزیه آنها موجب می‌شود تا به‌تدریج منابع آب، خاک و هوا را آلوده کند. بررسی‌ها نشان میدهد که میوه‌ها و سبزیجات حتی پیش از بسته‌بندی نیز حاوی ذرات میکروپلاستیک هستند. مطالعات حاکی از آن است که امروزه هر نفر به‌طور میانگین معادل 5 گرم ذرات پلاستیکی مصرف می‌کند.
ورود میکروپلاستیک‌ها از طریق موادغذایی و هوا
میکروپلاستیک‌ها در بیش از 80 درصد منابع آب‌های آشامیدنی شهری وجود دارد. البته نباید تصور کرد که استفاده از بطری‌های آب انتخاب سالم‌تری است زیرا آب موجود در بطری‌های یکبارمصرف حتی حاوی مقدار بیشتری از این ذرات است. محققان به‌تازگی دریافتند که هر لیتر آب در بطری پلاستیکی به‌طور متوسط حاوی 240 هزار ذره پلاستیکی است که حدود 90 درصد آنها نانوپلاستیک هستند.
مواد غذایی مختلف مانند میوه‌ها و سبزیجات نیز به‌طور جدی آغشته به میکروپلاستیک‌ها هستند. انواع خوراکی‌ها علاوه بر آلودگی بهدلیل منابع آب و خاک در فرایند آماده‌سازی، بسته‌بندی، نگهداری و گرم‌کردن در ظروف یکبارمصرف نیز آلوده به این ذرات می‌شوند. حتی شیر موجود در شیشه شیر نیز به‌رغم شستشو و ضدعفونی با آب گرم حاوی میکروپلاستیک‌هاست.
همه ما انسان‌ها روزانه الیاف پلاستیکی لباس، فرش، پرده و دیگر الیاف را استنشاق می‌کنیم که معادل 13 هزار تا 68 هزار میکرو الیاف پلاستیکی خواهد بود. با توجه به اینکه سالانه بیش از 100 میلیارد لباس در دنیا به‌فروش می‌رسد، این آمار بسیار نگران‌کننده است.
بافت‌های مختلف بدن تحت‌تاثیر میکروپلاستیک‌ها
پس از ورود میکروپلاستیک‌ها به بدن، این ذرات در قسمت‌های مختلف بدن جای می‌گیرند. شواهد مبنی بر وجود میکروپلاستیک‌ها در مدفوع ابتدا نگرانی در مورد مصرف این ذرات را برطرف کرد زیرا تصور می‌شد که از طریق مکانیسم گوارش از بدن دفع می‌شود. اما پس از چندی این نظریه تغییر کرد چراکه دانشمندان دریافتند ذرات پلاستیک در بافت‌های مختلف بدن انسان از جمله روده‌ها، کبد، خون، کلیه‌ها، ریه‌ها، مغز و سیستم تناسلی باقی می‌ماند و حتی مطالعات اخیر از وجود این ذرات در مغز حکایت دارد. حتی جفت و مایع آمنیوتیک نیز تحت‌تاثیر این آلاینده‌هاست و سلامت جنین نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.
بیش از 10 تن پلاستیک هر سال وارد اقیانوس‌ها می‌شود که معادل تخلیه یک کامیون زباله در هر دقیقه است. البته براساس گزارش سازمان ملل متحد، آلودگی‌های خاک به میکروپلاستیک‌ها بسیار بیشتر از منابع آب است. مطالعات حاکی از آن است که تولید آلودگی‌های ناشی از پلاستیک‌ها تا سال 2060 میلادی 3 برابر می‌شود.
مطالعات نشان میدهد مواجهه با میکروپلاستیک‌ها می‌تواند قدرت باروری زنان و مردان را تحت‌تاثیر قرار دهد. ضمن اینکه آسیب به سیستم قلبی عروقی، اختلالات متابولیک، اختلال در عملکرد ایمنی، کبد، ریه‌ها و سیستم گوارش نیز از دیگر پیامدهای این ذرات محسوب می‌شود. البته بررسی روی موش‌های آزمایشگاهی نشان میدهد که میکروپلاستیک‌ها زمینه‌ساز تحلیل حافظه، اختلالات یادگیری، اضطراب، افسردگی، اوتیسم، آلزایمر و پارکینسون هستند. البته مطالعات محدودی از تاثیر این ذرات بر کلیه‌ها و عضلات نیز حکایت دارد.
میکروپلاستیک‌ها همچنین می‌توانند واکنش‌‌های التهابی در بدن ایجاد کنند که خطر ابتلا به بیماری‌های التهابی و خودایمن مانند روماتیسم را افزایش میدهد. این ذرات بهدلیل تولید رادیکال‌های آزاد می‌تواند در بروز بیماری‌های مختلف مزمن به‌خصوص روماتیسم و ناراحتی‌های قلبی‌عروقی نقش داشته باشد.
کاهش مصرف پلاستیک‌ها مشکل نیست!
با توجه به شناخت پیامدهای مختلف زیست‌محیطی و سلامت محصولات پلاستیکی و به‌خصوص یکبارمصرف، کاهش استفاده از آنها نیاز به عزم جدی دارد. فرهنگ‌سازی و آگاهی‌رسانی در این زمینه می‌تواند به‌تدریج منجر به محدودیت مصرف شود.
اولین و ساده‌‌ترین راهکار، کاهش خرید ظروف یکبارمصرف و پلاستیکی است. همچنین با تهیه کیسه پارچه‌ای نیاز به کیسه‌های پلاستیکی نیز بسیار کم می‌شود. بهتر است در خرید هر نوع ظرف، گلدان، وسایل تزئینی و.... نیز دقت شود و اجناس شیشه‌ای یا چوبی انتخاب شوند. به علاوه، از خرید بطری‌های آب پرهیز شده و فقط محدود به شرایط ضروری که امکان دسترسی به آب شرب بهداشتی وجود ندارد، باشد. در مورد موادغذایی نیز سعی شود انواع بدون بسته‌بندی پلاستیکی خریداری شود. به علاوه، باید هر نوع ماده پلاستیکی و یکبارمصرف جدا از زباله‌های دیگر باشد تا بتوان با راهکارهای بازیافت تا حدی آسیب به محیط زیست را کاهش داد.
منبع: theconversation.com