پایگاه خبری سلامت
دکتر فریبا عربگل
فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان
گریه نخستین و پرکاربردترین زبان ارتباطی نوزادان است. هر اشک و صدایی، پیامی درباره گرسنگی، خستگی، درد یا نیاز به توجه دارد. درک درست از الگوهای گریه می‌تواند به والدین کمک کند تا نیازهای حیاتی شیرخوار را بهتر بشناسند و از بروز مشکلات بعدی پیشگیری کنند.
همه بچه‌ها حتی سالم‌ترین آن‌ها زمان‌هایی را در روز گریه می‌کنند که این زمان ممکن است به یک تا 3 ساعت در روز برسد. به نظر می‌رسد بچه‌ها مجبورند گریه کنند چرا که گریه برای آن‌ها راهی برای برقراری ارتباط و بیان نیازهایشان است. کودک با گریه‌اش می‌گوید: «من گرسنه هستم، من تشنه هستم، من احساس سرما می‌کنم، احساس گرما می‌کنم و کسی باید این پتو را از روی من کنار بزند، من دل‌درد دارم، پوشک من باید عوض شود، من احساس سوزش و خارش زیر پوشکم دارم، حشره‌ای مرا نیش زده است و این نیش دردناک است.»
برای کسی که تازه مادر شده و قبلاً چنین تجربه‌ای نداشته است، ممکن است سخت باشد که پیام‌های مختلف گریه کودک را دریابد و بفهمد که کودکش چه می‌گوید. آیا او گرسنه است، تشنه است، سردش شده است یا آرامش می‌خواهد. اگر مادر نتواند بین این گریه‌ها افتراق ایجاد کند، ممکن است مضطرب و پریشان شود.
به تدریج و با بزرگ شدن بچه‌ها آن‌ها یاد می‌گیرند که راه‌های دیگری غیر از گریه برای برقراری ارتباط با ما وجود دارد. به عنوان نمونه، نگاه کردن، صدا درآوردن از خود و لبخند زدن، همه اینها نیاز به گریه را کاهش می‌دهد.
راز گریه شیرخواران
شایع‌ترین علل گریه شیرخواران موارد زیر است:
من شیر می‌خواهم. گرسنگی شایع‌ترین دلیل گریه شیرخوار است و او به این طریق شما را متوجه می‌کند که نیاز به شیر دارد.
نیاز دارم تا راحت باشم. بچه‌ها وقتی در شرایط نامناسبی گیر می‌کنند خیلی زود اعتراض می‌کنند اگر لباس آن‌ها تنگ و چسبان باشد و آن‌ها را اذیت کند، اگر پوشک‌شان خیس باشد یا اگر پوشک خیلی سفت و محکم بسته شده باشد. البته تحمل بچه‌ها از این نظر متفاوت است. بعضی از کودکان را باید بلافاصله کمک کرده و پوشک آن‌ها را عوض کرد به خصوص اگر پوست حساسی داشته باشند ولی بعضی‌ها می‌توانند شرایط ناراحت‌کننده را بیشتر تحمل کنند.
نیاز به گرمای مناسب دارم نه خیلی داغ، نه خیلی سرد. بعضی از بچه‌ها در زمان تعویض پوشک از اینکه زیاد باز بمانند احساس سرما و ناراحتی می‌کنند. یا وقتی هواگرم است از اینکه پوشک آن‌ها باز شود خوشحال می‌شوند و دوست ندارند که دوباره پوشک شوند. مادر پس از مدتی متوجه می‌شود که کودکش به چه مقدار لباس نیاز دارد. یک روش و قانون راحت این است که معمولاً شیرخواران به یک لایه لباس بیشتر از لباسی که شما با آن راحتید نیاز دارند. یا حتی می‌توانیم بدن کودک را لمس کنیم و میزان سرما و گرمای بدنش را متوجه شویم. می‌شود ناحیه شکم کودک را لمس کرد. اگر خیلی داغ یا سرد باشد لباسش را کم یا اضافه می‌کنیم. از دست‌ها و پاهای کودک نباید به این نتیجه برسیم، چون ممکن است آن‌ها به طور طبیعی کمی سردتر باشند. درجه حرارت اتاق نوزاد باید حدود 18 درجه سانتی‌گراد باشد.
من نیاز دارم بغل گرفته شوم. بعضی از بچه‌ها بیشتر نیاز به نوازش و بغل گرفتن دارند. این موضوع به آن‌ها اطمینان می‌دهد. وقتی بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند از طریق نگاه کردن به شما یا شنیدن صدای شما این توجه را می‌گیرند ولی برای بچه‌های کوچک‌تر نیاز به تماس بدنی نزدیک‌تری وجود دارد تا به این احساس برسند. اگر شما کودک را شیر می‌دهید، سپس پوشکش را عوض می‌کنید، خیلی ساده است که بعدش او می‌خواهد که بغل گرفته شود. بعضی از والدین نگران این هستند که کودکشان به بغل گرفتن عادت کند ولی به خصوص چند ماه اول تولد شما نمی‌توانید این کار را نکنید، او را بغل کنید و آرام‌آرام تکان دهید. از طرف دیگر بعضی از بچه‌ها دوست ندارند که خیلی تماس بدنی با آن‌ها برقرار شود، از اینکه مرتب بوسیده شوند و از این بغل به بغل دیگری بروند زود خسته می‌شوند و گریه می‌کنند. در مقابل این کودکان، بچه‌هایی هستند که دوست دارند همیشه در بغل باشند. برای این بچه‌ها ممکن است مادر از «آغوشی» استفاده کند که هم کودک تماس نزدیکی با مادر داشته باشد و هم دست مادر برای انجام کارهایش باز باشد. شاید این راه‌حلی است که هم بچه و هم مادر کمی راحت‌تر شوند.
من نیاز به استراحت دارم. این طبیعی است که کودک هر زمان که نیاز به خواب دارد، بخوابد. ولی بعضی از بچه‌ها اگر زیاد توجه بگیرند، سروصدای محیط زیاد باشد و محیط پر از محرک‌های مختلف باشد ممکن است به راحتی خواب‌شان نبرد. بچه‌های کوچک خیلی نمی‌توانند با محرک‌های مختلف در محیط سازگاری پیدا کنند. محرک‌هایی مثل روشنایی، سروصدا و از این بغل به آن بغل رفتن آن‌ها را آشفته می‌کند. مثلاً خیلی از والدین متوجه می‌شوند هر زمان که اقوام به منزل آن‌ها می‌آیند، گریه و بی‌قراری کودک بیشتر می‌شود یا نه وقتی به پایان روز نزدیک می‌شویم گریه کودک افزایش می‌یابد. این به زبان خیلی ساده یعنی من خسته شده‌ام، من نیاز به خواب دارم و باید محرک‌ها قطع شود.
من نیاز به چیزی دارم تا احساس بهتری داشته باشم. اگر کودک شما شیرش را خورده، پوشکش نیز خشک است و ظاهراً مشکلی ندارد ولی هنوز گریه می‌کند ممکن است شما فکر کنید او مریض شده یا درد دارد. گریه درد، متفاوت از سایر گریه‌هاست و پس از مدتی مادر می‌فهمد که کدام گریه کودک مربوط به درد است. بعضی از بچه‌ها کمی بدقلق‌تر از بقیه هستند. آن‌ها زیاد گریه می‌کنند و جیغ می‌کشند و مدیریت آن‌ها سخت است. ما به این کودکان می‌گوییم کودکان سخت و دشوار.
من به چیزی نیاز دارم اما نمی‌دانم چه چیزی. بعضی مواقع ما تشخیص نمی‌دهیم چرا کودک هنوز گریه می‌کند و چه اشتباهی رخ داده است. بعضی از بچه‌ها وقتی شروع به نق زدن و گریه می‌کنند به راحتی آرام نمی‌شوند. از چند دقیقه تا چند ساعت با فشار گریه می‌کنند. این حالت را گاه تحت عنوان کولیک می‌نامیم. کولیک یک گریه مداوم برای حداقل 3 ساعت در روز است، برای حداقل 3 روز در هفته. هیچ معجزه‌ای برای کولیک وجود ندارد. به ندرت این پدیده بیش از 3 ماه طول می‌کشد. برخی از والدین این موضوع را در مورد کودک خود تجربه کرده‌اند.
چند توصیه به مادران
ممکن است روش‌های زیر کودک را کمی آرام‌تر کند:
1ـ او را بغل کنید و در آغوش بگیرید.
2ـ یک ریتم ثابت پیدا کنید مانند ضربان منظم قلب خودتان. ممکن است کودک با خوابیدن روی سینه شما آرام‌تر شود.
3ـ کودک را با یک روند ملایم تکان دهید. مثل تکان دادن روی پا، خواباندن روی گهواره و تکان دادن او.
4ـ کودک را ماساژ دهید.
5ـ چیزی برای مکیدن در اختیار او قرار دهید.
6ـ قرار دادن کودک در یک روند تکراری و ثابت مثل ماشین در حال حرکت.
آرامش‌تان را حفظ کنید
وقتی کودکی تقریباً به طور مداوم گریه می‌کند، خیلی به خودش آسیب نمی‌رساند. اما ممکن است استرس و نگرانی زیادی برای والدینش ایجاد کند.
گاهی اوقات والدین خودشان را سرزنش می‌کنند که چرا نمی‌توانند کودک را آرام کنند. اگر نیازهای کودک را برطرف کرده‌اید و مشکل خاصی وجود ندارد شما هر کاری را که می‌توانسته‌اید برای او انجام داده‌اید. دیگر وقت آن است که از خودتان مراقبت کنید و آشفته نشوید. کودک را زمین بگذارید تا گریه کند و سعی کنید به خودتان آرامش بدهید تا بتوانید کنترل بهتری روی اوضاع به دست آورید. از دیگران کمک بگیرید و لحظاتی کودک را به شخص دیگری بسپارید تا خستگی را از تن خود دور کنید.
در صورتی که تمام موارد فوق را انجام داده‌اید و اثری نداشته شاید مشورت کردن با یک پزشک یا روان‌پزشک اطفال بتواند نگرانی را از شما دور کند.
آنچه مسلم است شما به عنوان یک والد نیاز به رفع خستگی، آرامش و برطرف ساختن نیازهای فیزیکی خود دارید تا مجدد بتوانید تجدید قوا کنید. کمک گرفتن از دیگران را فراموش نکنید.