فرزانه فولادبند
خانم‌ها در دوران بارداری باید مراقبت‌های خاصی را رعایت کنند، بیشتر از همیشه مراقب سلامت‌شان باشند و تغذیه سالم داشته باشند. حال اگر مادر مشکلات و بیماری‌هایی مانند چاقی، دیابت و فشارخون بالا داشته باشد این مراقبت‌ها و نگرانی‌ها بیشتر می‌شود. مریم طاهری، خانم 35 ساله‌ای است که با وزن و فشارخون بالا باردار شده است و حالا نگران مشکلات و عوارضی است که ممکن است برایش پیش بیاید. این خانم برای اینکه بتواند دوران بارداری را با خطر کمتری طی کند از متخصصان سلامت راهنمایی خواسته است.

مریم طاهری که با وزن 109 کیلوگرم باردار شده، می گوید:
متوجه شده‌ام که فشارخونم نیز بالاست و نگران جنینم هستم!

: خانم طاهری! شما خیلی نگران بارداری و سلامت جنین‌تان هستید، علت این نگرانی چیست؟
وزن من 109 کیلوگرم است و خیلی چاق هستم. از طرفی مدتی قبل به دلیل سردردهای شدید به پزشک مراجعه کردم و متوجه شدم فشارخونم بالاست. تصمیم داشتم وزن کم کنم که به طور ناخواسته باردار شدم. از 19 سالگی هم کم کاری تیرویید دارم و دارو مصرف می‌کنم. حالا خیلی نگران سلامت جنینم هستم.

: چه مدت از بارداری‌تان می‌گذرد؟
وارد ماه پنجم بارداری شده‌ام. در 3 ماه اول فشارخونم کمی‌پایین آمده بود و 13 روی 8 بود اما از ماه چهارم فشارخونم بالا رفت و به توصیه متخصص زنان به متخصص قلب و عروق مراجعه کردم و داروی متیل دوپا مصرف می‌کنم اما فشارخونم هنوز کنترل نشده و خیلی نگران هستم.

: به جز فشارخون بالا، مشکل دیگری هم دارید؟
در آزمایش‌های غربالگری مشخص شد احتمال ابتلا به مسمومیت حاملگی برای من یک به 8 است و بیشتر از دیگران احتمال دارد دچار این مشکل بشوم. بیشتر وقت‌ها هم سردرد دارم و خیلی بی‌حال و خواب‌آلود هستم.

: برای کنترل وزن در بارداری به متخصص تغذیه مراجعه کرده‌اید؟
نه چون شنیده‌ام در دوران بارداری نباید وزن کم کرد اما متخصص زنان به من توصیه کرده است مراقب وزنم باشم و غذای چرب و پرکالری نخورم و بیشتر شیر، میوه و سبزی در رژیم غذایی ام باشد. من هم سعی کردم مراقب باشم و از ابتدای بارداری تا الان وزن اضافه نکرده‌ام. فقط گاهی که به خاطر هوس غذایی، غذاهای شور یا قرقروت و لواشک می‌خورم، فشارخونم بالا می‌رود و سردرد می‌گیرم.

: حرف یا پرسش آخر؟
برخی می‌گویند مصرف سیر و آبغوره و چای ترش برای کنترل فشارخون خوب است اما نمی‌دانم در دوران بارداری مصرفشان مجاز است یا نه. در ضمن می‌خواهم بدانم آیا با تغذیه می‌توان فشارخون را کنترل کرد.

تاکید دکتر سیدعلی کشاورز به سوژه «میزگرد تغذیه»
تا پایان بارداری فقط، 7 کیلوگرم اضافه کنید!
: آقای دکتر! خانم طاهری با وزن بالا و فشارخون بالا باردار شده‌اند. ایشان باید چه ملاحظات تغذیه‌ای را رعایت کنند؟
افرادی که فشارخون بالا دارند باید غذای بی‌نمک بخورند و از مصرف سبزی‌هایی که فشارخون را بالا می‌برند مانند کرفس، کنگر، ریواس، چغندر، برگ چغندر، شلغم، هویج و اسفناج پرهیز کنند. با توجه به اینکه چاق هستند روند افزایش وزنشان باید خیلی ملایم باشد و تا پایان بارداری حداکثر 7 کیلوگرم وزن اضافه کنند که حداقل 4 کیلوگرم آن مربوط به 3 ماه آخر بارداری باشد. ایشان باید به متخصص تغذیه مراجعه کند تا رژیم غذایی مناسب برایش تنظیم شود. بهتر است قبل ناهار و شام یک تا 2 پیشدستی سالاد بدون سس بخورد. روزی یک تا 2 کاسه سبزی‌های آب‌پز مانند کدو، بادنجان، لوبیا سبز، نخودفرنگی، قارچ و بامیه بخورد تا بتواند با حداقل نان و برنج سیر شود. همچنین، مصرف سبزی زیاد به دلیل پتاسیم و منیزیم بالا به کنترل فشارخون کمک می‌کند. گوشت، مرغ و ماهی را آب‌پز و فرپز و کبابی بخورد و غذاهای سرخ کرده مصرف نکند. اگر این موارد را رعایت کند می‌تواند از افزایش وزن زیاد در دوران باردرای پیشگیری و فشارخونش را کنترل کند.

: در دوران بارداری امکان کاهش وزن وجود دارد؟
خانم‌های باردار نباید وزن کم کنند. کاهش وزن شدید می‌تواند عوارض نامطلوبی مانند کاهش ضریب هوشی کودک را در پی داشته باشد. به هیچ وجه توصیه نمی‌شود خانم‌های باردار وزن کم کنند بلکه توصیه می‌شود افزایش وزنشان کنترل شده و در حد انتظار باشد.

: گاهی به خانم‌های باردار توصیه می‌شود بیشتر و به اندازه 2 نفر غذا بخورند، این توصیه درست است؟
این موضوع با توجه به شرایط هر فرد متفاوت است. خانم‌های باردار باید برای دریافت رژیم غذایی صحیح به متخصص تغذیه مراجعه کنند و مراقب روند افزایش وزنشان باشند. افزایش وزن بارداری به وزن پیش از بارداری بستگی دارد. در خانم‌های لاغر که نمایه توده بدنی‌شان زیر 19 است مقدار افزایش وزن مجاز 14 تا 18 کیلوگرم است. در خانم‌هایی که وزن طبیعی دارند و نمایه توده بدنی‌شان 20 تا 25 است مقدار افزایش وزن 10 تا 14 کیلوگرم است. در افرادی که اضافه وزن دارند و نمایه توده بدنی‌شان 25 تا 30 است افزایش وزن حداکثر باید 9 تا 10 کیلوگرم باشد و در خانم‌های چاق که نمایه توده بدنی بالای 30 دارند افزایش وزن 7 تا 9کیلوگرم قابل انتظار است. بنابراین، هر فرد باید با توجه به وزن قبل بارداری و شرایط جسمی‌که دارد رژیم غذایی مناسب داشته باشد و افزایش وزنش کنترل شده باشد.

: آیا مصرف سیر، آبغوره و چای ترش می‌تواند به کنترل فشارخون کمک کند؟
این خوراکی‌ها معجزه نمی‌کنند و تاثیر چندانی ندارند. برای کنترل فشارخون باید توصیه‌های تغذیه‌ای را رعایت کنند، مراقب افزایش وزنشان باشند و در صورت لزوم زیر نظر پزشک دارو مصرف کنند.

: با توجه به اینکه خانم طاهری باید دریافت غذایی‌شان را محدود کنند اگر ممکن است دقیق‌تر توضیح دهید که چطور غذا بخورند تا رشد جنین‌شان دچار مشکل نشود؟
صبحانه نان و پنیر و یک لیوان شیر کم چرب، میان وعده میوه، قبل ناهار سالاد بدون سس با آبغوره یا آبلیمو بخورند.
ناهار همراه گوشت، مرغ یا ماهی آب‌پز، بخارپز یا کبابی سبزی‌های آب‌پز بخورند و مصرف نان و برنج را محدود کنند. توصیه نمی‌شود مصرف نان و برنج را قطع کنند اما برای کنترل روند افزایش وزن محدود کردن این گروه غذایی لازم است. میان وعده عصر میوه بخورند و در 3 ماه دوم و سوم باردرای عصر یا شب هم یک لیوان شیر مصرف کنند. رعایت این رژیم غذایی می‌تواند کمک کند افزایش وزن مناسب داشته باشند و جنین‌شان هم به طور مناسب رشد کند. البته باز هم تاکید می‌کنم نمی‌توان برای همه خانم‌های باردار یک نسخه کلی داد و ایشان با توجه به وزن بالا و فشارخون بالایی که دارند، حتما باید برای دریافت برنامه غذایی دقیق به متخصص تغذیه مراجعه کنند تا بتوانند این دوران را به بهترین شکل سپری کنند.

اصلا نمک نخورید!
 دکتر منوچهر قارونی
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
این خانم باید زیر نظر پزشک فشارخونش را کنترل کند. داروی «متیل دوپا» تنها دارویی است که می‌توانیم با خیال راحت در بارداری تجویز کنیم. اگر ایشان با مصرف داروی «متیل دوپا» هنوز فشارخونش کنترل نشده است، می‌تواند دوز دارو را بیشتر کند و در صورت لزوم با نظر پزشک از داروهای دیگر استفاده کند.
با توجه به اینکه دیابت ندارد و قندخونش بالا نیست انشاالله می‌تواند بارد‌اری اش را به پایان برساند و زایمانش را انجام دهد. ایشان باید مصرف نمک را کنار بگذارد و با توجه به اینکه وزنش بالا و چاق است باید خیلی مراقب باشد که وزنش بالاتر نرود.

هر ماه یک بار آزمایش ادرار 24 ساعته انجام بدهید!
 دکتر شیرین نیرومنش
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
فشارخون ایشان باید کنترل شود و اگر با مصرف دارو فشارخونشان 14 روی 9 یا بالاتر است باید به پزشک مراجعه کند و شاید لازم باشد چند روز در بیمارستان بستری شود و آزمایش ادرار 24 ساعته انجام دهد تا مشخص شود مبتلا به مسمومیت حاملگی نشده است. خانم‌های بارداری که مبتلا به فشارخون مزمن هستند باید حداقل هر ماه یک بار آزمایش ادرار 24 ساعته انجام دهند. با توجه به اینکه وزن ایشان بالاست باید مراقب قندخونش هم باشد و اگر قندخونش به طور غیرطبیعی بالاست تحت درمان با انسولین قرار بگیرد.
ایشان با توجه به شرایطی که دارد برای کنترل وزن، کنترل فشارخون و پیشگیری از دیابت باید به متخصص تغذیه مراجعه کند تا به صورت دقیق برایش دستور غذایی تنظیم شود. به طور کلی، باید مصرف نمک را خیلی کم کند، مصرف مواد نشاسته‌ای و نان و برنج را کم کند و شیرینی و قند و شکر مصرف نکند. روزی 3 واحد میوه و 4 تا 5 واحد لبنیات بخورد. اگر منعی ندارد و جزو موارد دوقلویی و جفت سرراهی نیست ورزش سبک انجام دهد. ورزش منظم به کنترل قندخون کمک می‌کند و از افزایش وزن پیشگیری می‌کند.

چاقی، احتمال دیابت بارداری را افزایش می‌دهد!
 دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
وزن بالا در بارداری احتمال دیابت بارداری و مصرف انسولین را افزایش می‌دهد. خانم طاهری به دلیل فشارخون بالا مستعد فشارخون حاملگی هستند و احتمال ابتلا به اکلامپسی که نوعی مسمومیت حاملگی همراه با فشارخون بالا و دفع پروتئین از ادرار است و برای مادر و جنین خطرناک است و خطر سقط جنین را به همراه دارد، برای شان زیاد است.
خانم‌های چاق باید قبل از بارداری با رژیم غذایی مناسب وزن کم کنند و در طول بارداری مراقب افزایش وزنشان باشند. در مورد کم کاری تیرویید هم وسواس بیشتری وجود دارد و خانم‌هایی که قصد بارداری دارند حتی اگر هورمون‌های تیروییدشان در رنج نرمال باشد در برخی شرایط دارو را قبل از بارداری شروع می‌کنیم و در حین بارداری در فواصل مشخص آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهیم و در صورت لزوم مقدار دارو را افزایش می‌دهیم. توصیه می‌شود افرادی که قبل از بارداری کم کاری تیرویید دارند، به محض اینکه متوجه می‌شوند باردار هستند، خودشان مقدار دارو را 30 درصد بیشتر کنند و سپس برای بررسی و انجام آزمایش‌های لازم به متخصص مراجعه کنند.
ایشان باید رژیم غذایی کم کالری و کم چربی با نمک کم داشته باشد. از نظر دیابت بارداری حتما بررسی شود. برای این منظور آزمایش قند ناشتا کافی نیست و باید تست تحمل گلوگز انجام دهد تا مشخص شود مبتلا به دیابت بارداری هست یا نه. اگر قندخون بالا باشد باید کنترل شود تا از عوارض ناشی از آن مانند سقط جنین پیشگیری شود. ایشان باید مراقب قند و فشارخون بالا در بارداری و عوارض ناشی از آن‌ها مانند بزرگ شدن بیش از اندازه جنین و افزایش مایع آمنیوتیک باشد و مراقبت‌های لازم را انجام دهد.