مریم‌سادات کاظمی
سیگار یکی از عوامل اصلی پیری زودرس پوست است که با کاهش اکسیژن‌رسانی و تخریب رشته‌های کلاژن و الاستین، موجب ایجاد چین‌وچروک، افتادگی و تغییر رنگ پوست می‌شود. اما آیا پس از ترک سیگار، پوست می‌تواند بهبود یابد؟ روند بازسازی سلولی پس از ترک سیگار از همان روزهای نخست آغاز می‌شود و طی چند ماه، تغییرات محسوسی مانند افزایش شادابی، کاهش چین‌وچروک‌ها و بازگشت رنگ طبیعی پوست مشاهده خواهد شد. البته، رعایت نکاتی مانند مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها، نوشیدن آب کافی و استفاده از محصولات مراقبتی، این فرایند را تسریع می‌کند.

با این مقدمه به پرسش یکی از خوانندگان «سلامت» پرداخته‌ایم:
«مردی ۵۲ ساله هستم. به مدت ۲۰ سال سیگار کشیدم و الان متوجه شدم که پوست صورتم تغییرات زیادی کرده. دیگه مثل قبل شاداب و جوان نیست. پوست خشکه، چین و چروک‌های عمیقی روی صورت و اطراف چشم دارم و رنگ پوست هم خیلی پریده شده. از وقتی که سیگار رو ترک کردم، خیلی به این فکر می‌کنم که آیا هنوز هم میشه پوست رو مثل قبل به حالت اول برگردوند؟ چون حس می‌کنم دیگه خیلی دیر شده. واقعاً به درمان‌های پوستی احتیاج دارم و می‌خوام بدونم که چه راه‌هایی برای بازسازی و جوانسازی پوست آسیب‌دیده از سیگار وجود داره. آیا لیزر و درمان‌های دیگه می‌تونن به من کمک کنن یا این آسیب‌ها دیگه قابل برگشت نیستند؟»

تاثیرات سیگار بر پوست و روش‌های موثر بر جوان‌سازی آن
  دکتر مجتبی امیری/ استادیار دانشگاه
: آقای دکتر، سیگار و مواد دخانی چه تاثیری بر سلامت پوست دارند؟
سیگار و مواد دخانی حاوی بیش از صدها ماده شیمیایی هستند که بسیاری از آن‌ها برای بدن مضرند. شناخته‌شده‌ترین ماده در این ترکیبات نیکوتین است. این مواد اثرات متفاوتی بر ارگان‌های بدن و به‌ویژه پوست دارند. پوست، به‌دلیل در معرض دید بودن، اولین ارگانی است که این آثار را نشان می‌دهد. مهم‌ترین تاثیر سیگار بر پوست، ایجاد‌هایپوکسی یا کاهش اکسیژن در خون و کاهش خون‌رسانی به پوست است که منجر به تسریع پیری پوست می‌شود.

: سیگار چطور باعث پیری زودرس پوست می‌شود؟
پوست، مو، ناخن‌ها و مخاطات از ارگان‌هایی هستند که به‌طور دائمی در حال بازسازی هستند و برای این فرآیند نیاز به اکسیژن و مواد مغذی دارند. سیگار به‌دلیل ایجاد‌هایپوکسی یا کاهش اکسیژن خون، خون‌رسانی به پوست را کاهش می‌دهد و این امر باعث می‌شود که مواد مضری به نام رادیکال‌های آزاد که در اثر تابش نور خورشید و واکنش‌های شیمیایی تولید می‌شوند، در پوست تجمع پیدا کنند. این رادیکال‌ها به‌دلیل کمبود خون‌رسانی نمی‌توانند دفع شوند و در نتیجه باعث تخریب کلاژن و الاستین، دو پروتئین حیاتی در ساختار پوست، می‌شوند. در نتیجه، پوست زودتر دچار چین و چروک و شلی و به اصطلاح پیری زودرس می‌شود.

: علاوه بر چین و چروک و پیری زودرس، آیا سیگار و سایر مواد دخانی عوارض دیگری هم برای پوست دارند؟
بله، یکی از عوارض دیگر سیگار بر پوست تغییر رنگ است. به‌دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به پوست، رنگ طبیعی آن تغییر می‌کند و ممکن است پوست کدر و بی‌روح شود. همچنین، مواد نیکوتینی که در سیگار آزاد می‌شوند می‌توانند باعث تغییر رنگ لب‌ها، ناخن‌ها و موها شوند. این تغییرات رنگی به‌ویژه در لب‌ها به‌صورت سیانوز یا رنگ آبی نمایان می‌شود.
پس به‌طور خلاصه، سیگار باعث پیری زودرس پوست، تشکیل چین و چروک‌های زودهنگام، شلی و افتادگی پوست و تغییر رنگ آن می‌شود. این تاثیرات منفی می‌تواند سلامت و زیبایی پوست را تهدید کند.

: با توجه به این آسیب‌ها، آیا روش‌هایی برای بازسازی و جوان‌سازی پوست وجود دارد؟
بله، روش‌های متعددی برای بازسازی و جوان‌سازی پوست وجود دارد که هرکدام به‌طور خاص برای مشکلات مختلف طراحی شده‌اند. به‌عنوان مثال، برخی روش‌ها به تغییر ظاهر پوست و رنگ آن کمک می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به بازسازی رشته‌های کلاژن و الاستین، که برای استحکام و کشسانی پوست ضروری هستند، می‌پردازند. همچنین روش‌هایی مانند تزریق چربی یا فیلرها می‌توانند حجم از دست رفته را جبران کنند.

: برای انتخاب بهترین روش درمانی چه باید کرد؟
باید به پزشک مراجعه کرد. همان‌طور که برای درمان هر بیماری به پزشک مراجعه می‌کنید، برای درمان مشکلات زیبایی پوست نیز باید تحت‌نظر متخصص باشید. انتخاب روش درمانی مناسب باید بر اساس معاینه و تشخیص پزشک صورت گیرد، زیرا هر فرد مشکلات متفاوتی دارد و روش‌های درمانی باید متناسب با وضعیت پوست او انتخاب شوند.

: حالا که فرد سیگار را ترک کرده است، آیا پوست او به مرور زمان بهتر می‌شود؟
قطعا. همانطور که گفته می‌شود «جلوی ضرر را از هر جا بگیری منفعت است»، زمانی که سیگار و مواد دخانی قطع شوند، دیگر تخریبی در پوست صورت نخواهد گرفت. بنابراین، با گذشت زمان و با استفاده از روش‌های درمانی موجود، می‌توان پوست را بازسازی کرده و آثار منفی ناشی از سیگار را تا حدود زیادی کاهش داد. البته باید توجه داشته باشید که فرآیند بازسازی پوست پس از ترک سیگار زمان‌بر است و با توجه به شدت آسیب‌ها و مراقبت‌های بعد از ترک، این زمان برای هر فرد متفاوت خواهد بود.

با هر بار سیگار ‌کشیدن، در معرض بیش از ۴۰۰۰ ماده شیمیایی مضر قرار می‌گیرید
 دکتر غزل روستایی/ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
احتمالاً از تاثیرات مخرب سیگار بر سلامت بدن خود آگاه هستید. با این حال، ممکن است ندانید که سیگار چه تاثیراتی بر ظاهر شما دارد و چگونه می‌تواند به‌تدریج تغییراتی در چهره شما ایجاد کند. با گذشت زمان، دندان‌ها زرد و انگشتان و ناخن‌ها دچار لکه‌های قهوه‌ای می‌شوند و حتی ممکن است موهایتان را از دست بدهید! اما شاید مهم‌ترین و آشکارترین تغییر ناشی از سیگار، تاثیر آن بر پوست باشد. از پیری زودرس و چین‌وچروک گرفته تا تغییر رنگ پوست، سیگار می‌تواند تاثیر بسیار مخربی بر ظاهر شما بگذارد. هر بار که سیگار می‌کشید، پوست در معرض بیش از ۴۰۰۰ ماده شیمیایی مضر قرار می‌گیرد که باعث تخریب کلاژن و الاستین می‌شوند. خوشبختانه، ترک سیگار می‌تواند این آسیب‌ها را تا حد زیادی معکوس کند و روند بازسازی پوست را فعال سازد. با این حال، هرچه ترک به تاخیر بیفتد، توانایی ترمیم پوست کاهش می‌یابد. در ادامه، بررسی خواهیم کرد که چگونه سیگار بر پوست تاثیر می‌گذارد، چرا ترک سیگار به بازیابی چهره‌ای سالم‌تر و جوان‌تر کمک می‌کند و پوست با چه سرعتی می‌تواند خود را ترمیم کند.

سیگار چه تاثیری بر پوست دارد؟
سیگار کشیدن علاوه بر آسیب‌های داخلی، تاثیر قابل‌توجهی بر ظاهر دارد و روند پیری را تسریع می‌کند. یکی از مهم‌ترین اثرات آن، تنگ شدن رگ‌های خونی و کاهش جریان خون به پوست می‌باشد که باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی می‌شود. همچنین، تولید کلاژن و الاستین که پروتئین‌های ضروری برای استحکام و انعطاف‌پذیری پوست هستند، به‌شدت کاهش می‌یابد. با سیگار کشیدن، بدن خود را در معرض سمومی همچون فرمالدهید، سیانید و مونوکسیدکربن قرار می‌دهید. این سموم نه‌تنها از طریق ریه‌ها وارد بدن می‌شوند، بلکه ذرات آن‌ها در اطراف صورت باقی می‌مانند و مانع از جذب مناسب اکسیژن، ویتامین‌ها و مواد مغذی توسط پوست می‌شوند. از جمله مهم‌ترین آسیب‌های پوستی ناشی از سیگار می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1. پیری زودرس و چین‌وچروک‌های عمیق: کاهش کلاژن و الاستین همراه با استرس اکسیداتیو، منجر به بروز چین‌وچروک‌های اطراف دهان و چشم می‌شود.

2. خشکی و افتادگی پوست: سیگار باعث از بین رفتن رطوبت میان‌بافتی و تخریب فیبرهای پوستی می‌شود.

3. از بین رفتن رنگ طبیعی و درخشندگی پوست: افزایش تولید ملانین منجر به بروز لکه‌های تیره و چهره‌ای خاکستری می‌شود.

4. افزایش احتمال عفونت‌های پوستی و تاخیر در ترمیم زخم‌ها: سیگار روند بهبود زخم‌ها را کند کرده و خطر عفونت را افزایش می‌دهد. قطع مصرف سیگار حداقل ۴ هفته قبل از جراحی، می‌تواند خطر عوارض پس از عمل را کاهش دهد.

5. تشدید مشکلات پوستی: بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس، اگزما و آکنه در افراد سیگاری شدت بیشتری دارند.

6. افزایش خطر سرطان پوست و التهاب عروق خونی: افراد سیگاری بیشتر در معرض سرطان پوست و بیماری‌های التهابی مانند واسکولیت قرار دارند.

7. ریزش مو: استعمال سیگار باعث ضعیف شدن فولیکول‌های مو و ریزش زودرس آن می‌شود.

در برخی موارد، آسیب‌های پوستی ناشی از سیگار آن‌قدر شدید است که افراد سیگاری حتی برای انجام جراحی‌های زیبایی نیز مناسب شناخته نمی‌شوند.

مزایای ترک سیگار برای پوست
ترک سیگار می‌تواند تاثیر چشمگیری بر سلامت و ظاهر پوست داشته باشد. با توقف مصرف سیگار، روند پیری پوست کند شده و آسیب‌های ناشی از آن تا حد زیادی ترمیم می‌شوند. مهم‌ترین مزایای ترک سیگار برای پوست، عبارتند از:
1. کاهش پیری زودرس و چین‌وچروک‌ها: پس از ترک سیگار، تولید کلاژن و الاستین افزایش می‌یابد که باعث بهبود خاصیت ارتجاعی پوست و کاهش چین‌وچروک‌ها می‌شود.

2. تسریع بازسازی سلولی: افزایش جریان خون و اکسیژن‌رسانی، روند ترمیم و بازسازی سلولی را تسریع می‌کند و به بهبود زخم‌ها، جای جوش و آکنه کمک می‌کند.

3. بازگشت رنگ طبیعی پوست: پوست پس از ترک سیگار شفاف‌تر و روشن‌تر می‌شود. بهبود گردش خون باعث کاهش تیرگی و بازگشت درخشندگی پوست می‌گردد.

4. کاهش مشکلات پوستی و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر: احتمال ابتلا به بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس، اگزما، واسکولیت و سرطان پوست کاهش می‌یابد.

5. افزایش طول عمر سلول‌های پوستی: مطالعات نشان داده‌اند که ترک سیگار می‌تواند سن بیولوژیکی پوست را تا ۱۳ سال کاهش داده و آن را جوان‌تر و سالم‌تر نشان دهد.

6. کاهش ریزش مو: سیگار کشیدن با کاهش گردش خون، میزان خون غنی از مواد مغذی را که به پوست سر می‌رسد کاهش می‌دهد. این موضوع برای رشد سالم مو بسیار مهم است. ترک سیگار خطر سفید شدن زودهنگام و ریزش مو را کاهش می‌دهد.
با بهبود اکسیژن‌رسانی و افزایش تولید کلاژن، پوست رطوبت خود را بازیافته، لطافت بیشتری پیدا می‌کند و ظاهر سالم‌تری خواهد داشت.

چقدر طول می‌کشد تا پوست پس از ترک سیگار بهبود یابد؟
سرعت بهبود پوست پس از ترک سیگار از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما بسیاری از افراد در مدت کوتاهی تغییرات مثبت را مشاهده خواهند کرد. در ادامه جدول زمانی معمول ترمیم پوست پس از ترک سیگار را مشاهده می‌کنید:
1. ۳ روز پس از ترک: رنگ طبیعی پوست شروع به بازگشت می‌کند و شادابی آن افزایش می‌یابد.
2. ۱ هفته پس از ترک: افزایش سطح اکسیژن و آنتی‌اکسیدان‌ها باعث بهبود درخشندگی پوست می‌شود.
3. ۱ ماه پس از ترک: گردش خون به حالت طبیعی بازمی‌گردد و اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به پوست می‌رسد، که به افزایش بازسازی سلولی کمک می‌کند.
4. ۶ ماه پس از ترک: بسیاری از افراد کاهش چین‌وچروک‌های ریز، لکه‌های تیره و افتادگی پوست را مشاهده می‌کنند.
5. ۱ سال پس از ترک: اکثر روندهای ترمیم پوست تکمیل شده و بسیاری از افراد احساس می‌کنند که چندین سال جوان‌تر شده‌اند.
علاوه بر بهبود پوست، سلامت کلی بدن شما نیز از ترک سیگار سود می‌برد. تنها ۲۰ دقیقه پس از آخرین سیگار، بدن شروع به بهبود و ترمیم خود می‌کند.

راهکارهای تسریع بازسازی سلولی پس از ترک سیگار
پس از ترک سیگار، بدن فرایند ترمیم را آغاز و سلول‌های آسیب‌دیده را بازسازی می‌کند. برای تسریع این روند، رعایت نکات زیر موثر است:
1. مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها: میوه‌ها و سبزیجاتی مانند توت‌، پرتقال، اسفناج و کلم بروکلی به حذف سموم و بهبود سلامت سلولی کمک می‌کنند.
2. نوشیدن آب کافی: هیدراته نگه داشتن بدن باعث دفع سموم و حفظ رطوبت و شادابی پوست می‌شود.
3. ورزش منظم: فعالیت‌های هوازی مانند پیاده‌روی و یوگا، گردش خون را بهبود می‌بخشند و اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها را افزایش می‌دهند.
4. خواب کافی: خواب ۷ تا ۸ ساعت در شبانه‌روز به ترمیم سلولی و افزایش تولید کلاژن کمک می‌کند.
5. استفاده از محصولات مراقبتی: کرم‌های حاوی ویتامینC، رتینول و ضدآفتاب از پوست محافظت کرده و بازسازی آن را تسریع می‌کنند.
6. رژیم غذایی متعادل: غذاهای سرشار از ویتامینC و B3 مانند مرکبات و سبزیجات برگ‌دار، در تقویت سلول‌های پوستی نقش دارند.
با رعایت این نکات، روند بهبود پوست پس از ترک سیگار تسریع می‌گردد و ظاهر سالم‌تری خواهید داشت.

آیا ترک سیگار باعث ایجاد استرس می‌شود؟
 دکتر حسین ابراهیمی‌مقدم/ مشاوره خانواده و استاد دانشگاه
استرس از جمله عوامل مهمی است که می‌تواند سلامت پوست را تحت‌تاثیر قرار دهد. این تاثیرات به‌دلیل تغییرات هورمونی، ازجمله افزایش کورتیزول و نوراپی‌نفرین، رخ می‌دهد. افزایش سطح این هورمون‌ها می‌تواند منجر به تغییرات فیزیولوژیکی در پوست شود؛ ازجمله افزایش تولید چربی که در نهایت باعث بسته‌شدن منافذ پوست و ایجاد آکنه می‌شود. علاوه بر این، استرس می‌تواند علائم بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس و اگزما را تشدید کند. این شرایط معمولاً با التهاب و خارش همراه هستند که استرس نیز به تشدید آن‌ها دامن می‌زند.

چگونه استرس بر پوست اثر می‌گذارد؟
استرس نه‌تنها تولید چربی پوست را افزایش می‌دهد، بلکه کاهش تولید کلاژن را نیز در پی دارد که موجب کاهش استحکام پوست و افزایش چین‌وچروک می‌شود. علاوه بر این، التهاب پوستی در اثر استرس تشدید می‌شود و موجب خشکی و ترک‌خوردگی سطح پوست خواهد شد. از طرفی، تحریک ملانین که نوعی رنگدانه پوستی است، می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های تیره و قهوه‌ای‌رنگ روی پوست شود.
استرس مزمن همچنین می‌تواند فعالیت سیستم عصبی را تغییر داده و عملکرد بافت‌ها، اندام‌ها و غدد مختلف را تحت‌تاثیر قرار دهد. این موضوع به‌ویژه در عملکرد سیستم ایمنی نمود پیدا می‌کند، به‌طوری که استرس شدید می‌تواند تعادل سیستم ایمنی را برهم بزند و موجب افزایش التهابات پوستی شود. علاوه بر این، استرس با افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در بدن، سلول‌های پوستی را تخریب کرده و روند پیری را تسریع می‌کند.

مدیریت استرس و حفظ سلامت پوست
برای کاهش اثرات استرس بر پوست، راهکارهای متعددی وجود دارد، از جمله:
مدیتیشن و تمرینات تنفسی: این تکنیک‌ها باعث کاهش اضطراب و تنظیم واکنش‌های فیزیولوژیکی بدن به استرس می‌شوند.
ورزش منظم: فعالیت بدنی نه‌تنها سطح کورتیزول را کاهش می‌دهد، بلکه موجب بهبود جریان خون و تقویت سلامت پوست می‌شود.
بهداشت خواب: خواب کافی نقش مهمی در تنظیم عملکرد مغز و کاهش اضطراب دارد و به همین دلیل می‌تواند در کنترل اثرات استرس بر پوست موثر باشد.
تغذیه سالم: رژیم غذایی سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها به کاهش اثرات مخرب استرس بر پوست کمک می‌کند.
پرهیز از رفتارهای پرخطر: مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر، تغذیه ناسالم، مشکلات خواب، عصبانیت‌های مداوم و درگیری‌های خانوادگی یا شغلی از جمله عواملی هستند که استرس را تشدید کرده و سلامت پوست را به خطر می‌اندازند.

اهمیت تغییر سبک زندگی در کاهش استرس
مدیریت استرس تنها به مراقبت از پوست محدود نمی‌شود، بلکه باید سبک زندگی را نیز اصلاح کرد. راهکارهایی مانند انجام یوگا، ماساژ، حمام آب گرم و استفاده از روش‌های طبیعی آرام‌سازی می‌توانند به کاهش استرس و حفظ سلامت پوست کمک کنند. همچنین، در مواردی که استرس بیش‌ازحد بر زندگی فرد تاثیر گذاشته باشد، مراجعه به روانشناس توصیه می‌شود.

ارتباط استرس و ترک سیگار
برخی افراد پس از ترک سیگار دچار استرس موقتی می‌شوند، اما مزایای ترک این عادت بسیار بیشتر از اثرات کوتاه‌مدت استرس است. ترک سیگار موجب بهبود اکسیژن‌رسانی به پوست و کاهش التهاب می‌شود که در بلندمدت تاثیر مثبتی بر سلامت پوست دارد. بنابراین، کنارگذاشتن عادات ناسالم مانند مصرف سیگار و مواد مخدر گامی موثر در جهت بهبود کیفیت زندگی و سلامت پوست خواهد بود.
با توجه به تاثیرات گسترده استرس بر سلامت پوست، مدیریت آن از طریق تکنیک‌های روان‌شناسی، تغذیه مناسب، بهداشت خواب و ورزش از اهمیت بالایی برخوردار است. این روش‌ها نه‌تنها به حفظ زیبایی و سلامت پوست کمک می‌کنند، بلکه سلامت جسم و روان را نیز تضمین خواهند کرد.