دکترعلی ملائکه
دار‍وهای ضدفشارخون با توجه به شیوع بالای بیماری پرفشاری خون از داروهای پرمصرف هستند و انواع گوناگون این داروها می‌توانند به طور قابل‌توجهی بر عملکرد جنسی تاثیر بگذارند.

وجود عوارض جانبی جنسی ممکن است باعث که شود که بیمار داروی ضدفشارخونش را به درستی مصرف نکند. بنابراین پزشکان باید قبل از تجویز این داروها درباره عوارض جانبی بالقوه آن‌ها با بیماران صحبت کنند و در طول درمان مراقب ایجاد اختلال عملکرد جنسی باشند. اگر مشکلات جنسی ایجاد شود، تغییر به یک رده متفاوت از داروهای ضدفشارخون ممکن است این مشکلات را کاهش دهد.

عوارض جانبی جنسی رایج
1. اختلال نعوظ: اختلال نعوظ یا راست شدن آلت یکی از شایع‌ترین موارد گزارش‌شده در میان مردانی است که داروهای ضدفشارخون مصرف می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که تقریباً 30 تا 58 درصد از مردان مبتلا به فشارخون بالا، دچار اختلال نعوظ را می‌شوند و خود داروهای مصرفی ضدفشارخون آن‌ها ممکن است این عارضه را تشدید کند.

۲. کاهش میل جنسی: بسیاری از بیماران دچار فشارخون بالا کاهش میل جنسی را به عنوان عارضه جانبی برخی از داروهای ضدفشارخون گزارش می‌کنند. این عارضه می‌تواند هم در مردان و هم در زنان رخ دهد، هرچند که بیشتر در مردان دیده می‌شود.

۳. اختلال در انزال: برخی از داروهای ضدفشارخون ممکن است منجر به مشکلاتی در انزال شوند و فعالیت جنسی در مردان را عارضه‌دار کنند. همچنین برخی از داروهای ضدفشارخون ممکن است در رسیدن زنان به ارگاسم (اوج لذت جنسی) اختلال ایجاد کنند.

۴. خشکی واژن: زنانی که داروهای ضدفشارخون مصرف می‌کنندِ ممکن است دچار خشکی واژن شوند که تواند برانگیختگی و رضایت کلی جنسی تاثیر بگذارد. این با عارضه کاهش جریان خون و تغییرات هورمونی مرتبط با فشارخون بالا و داروهای مصرفی برای آن مربوط است.

۵. ژنیکوماستی (بزرگی پستان‌ها): برخی از داروهای ضدفشارخون به خصوص داروهای مدر یا ادرارآور نگهدارنده پتاسیم و برخی از داروهای مسدودکننده گیرنده بتا یا بتا-بلاکرها با عارضه جانبی ژنیکوماستی (بزرگ شدن بافت پستان در مردان) همراه بوده‌اند.

تفاوت داروهای ضدفشارخون از لحاظ عوارض جنسی
سازوکار زمینه‌ساز عوارض جانبی جنسی داروهای ضدفشارخون اغلب به نحوه تاثیر این داروها بر جریان خون و سطوح هورمونی مربوط می‌شود. به عنوان مثال، مسدود کننده‌های بتا می‌توانند جریان خون به آلت تناسلی را کاهش دهند و منجر به مشکلات نعوظ شوند. علاوه بر این، عوامل روان‌شناختی مانند اضطراب در مورد مبتلا بودن به بیماری فشارخون بالا یا آگاهی از عوارض جانبی بالقوه می‌تواند اختلال عملکرد جنسی را مستقل از خود دارو تشدید یا حتی تحریک کنند.

این رده‌های داروهای ضدفشارخونی بیشتر با عوارض جنسی همراهی دارند:

1. داروهای با اثر مرکزی: داروهای ضدفشارخون با اثر مرکزی مانند متیل دوپا و کلونیدین اغلب با اختلال عملکرد جنسی مرتبط هستند.

2. بتابلوکرها (مسدودکنننده گیرنده بتا): داروهای ضدفشارخون از نوع بتا- بلاکرهای غیرانتخابی، مانند پروپرانولول، اغلب به عنوان عامل اختلال نعوظ و کاهش میل جنسی ذکر می‌شوند.

3. داروهای مدر یا ادرارآور: داروهای ضدفشارخون از نوع مدر یا ادرارآور تیازیدی مانند هیدروکلروتیازید می‌توانند عامل ناتوانی جنسی باشند، در حالی که داروهای مدر یا ادرارآور نگهدارنده پتاسیم مانند اسپیرونولاکتون یا تریامترن ممکن است به بزرگی پستان در مردان منجر شوند.

در مقابل این رده‌های دارویی حداقل اثرات نامطلوب بر عملکرد جنسی را دارند:
1. داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین یا مهارکننده ACE مانند داروی کاپتوپریل رگ‌های خونی را گشاد می‌کنند و جریان خون را افزایش می‌دهند. این گروه‌ها ندرتاً و در کمتر از یک درصد بیماران عارضه جانبی جنسی ایجاد می‌کنند. چندین دارو در این رده قرار می‌گیرند و به نظر می‌رسد نداشتن عارضه جانبی جنسی در مورد همه آن‌ها مصداق دارد.
2. داروهای مسدودکننده کانال کلسیم مانند آملودیپین، دیلتیازم یا وراپامیل نیز ندرتاً اختلال نعوظ ایجاد می‌کنند. اما ممکن است مشکلات نعوظ در برخی از داروهای این گروه کمتر از دیگر داروهای این گروه باشد. پزشکتان می‌تواند در این باره به شما توضیح دهد.

3. داروهای مسدودکننده گیرنده آلفا نیز مشکلات نعوظ ایجاد نمی‌کنند. در واقع در یک بررسی، شمار اندکی از مردانی که یکی از این داروها به نام دوکسازوسین را مصرف می‌کردند، پس از ۲ سال مصرف دارو اختلال نعوظشان ۱۰۰ درصد بهبود یافت.

4. داروهای ضدفشارخونی که با نام مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II شناخته می‌شوند مانند داروی لوسارتان نه تنها مشکلات نعوظ ایجاد نمی‌کنند، ممکن است کارکرد جنسی را در مردان دارای فشارخون بالا بهبود بخشند.

اگر داروی شما باعث اختلال جنسی در شما شده است
به دکترتان بگویید که فکر می‌کنید داروی ضدفشارخونتان احتمالاً باعث اختلال کارکرد جنسی شما شده است. اگر دارو و نه خود فشارخون بالا باعث مشکل نعوظ شده باشد، پزشکتان ممکن است دسته دیگری از داروهای ضدفشارخون که خطر کمتری برای ایجاد عوارض جانبی جنسی دارند، برای شما تجویز کند.
گاهی اوقات، ترکیبی از داروها می‌تواند به طور موثر فشارخون را کنترل کند و در عین حال اثرات نامطلوب بر عملکرد جنسی را به حداقل برساند.
هیچ‌گاه داروی ضدفشارخونتان را بدون مشورت با دکترتان قطع نکنید. دکترتان همچنین ممکن است داروهای بهبوددهنده نعوظ مانند ویاگرا یا سیالیس را برای شما تجویز کند.
البته توجه داشته باشید که داروهای بهبوددهنده نعوظ برای مردانی که فشارخون بالای درمان نشده دارند، ایمن نیستند. همچنین این داروها برای مردانی که داروهای ضدفشارخون مسدودکننده گیرنده آلفا مانند پرازوسین دریافت می‌کنند یا مردانی که داروهای نیتراتی برای بیماری قلبی مصرف می‌کنند، ایمن نیستند.

اثرات طولانی مدت اختلال عملکرد جنسی ناشی از داروهای ضدفشارخون می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی و پایبندی بیماران به درمان تاثیر بگذارد. در اینجا مروری بر جنبه‌های کلیدی است:

تاثیرات بر کیفیت زندگی
1. اختلال عملکرد جنسی: داروهای ضدفشارخون، به ویژه گروه‌های خاصی مانند مسدودکننده‌های گیرنده بتا (بتا بلوکر) و دیورتیک‌ها (داروهای مدر) باعث ایجاد اشکال مختلف اختلال عملکرد جنسی، از جمله اختلال نعوظ (ED)، کاهش میل جنسی، و مشکلات انزال در مردان و همچنین کاهش میل جنسی و مشکلات ارگاسم در زنان می‌شوند. این اختلال می‌تواند منجر به کاهش فعالیت جنسی و رضایت شود که بر کیفیت کلی زندگی تاثیر منفی می‌گذارد.

2. پیامدهای روانی: تجربه اختلال عملکرد جنسی می‌تواند منجر به پریشانی روانی از جمله اضطراب و افسردگی شود. بیماران ممکن است احساس خجالت یا ناامیدی کنند، که می‌تواند اختلال عملکرد را تشدید کند و چرخه‌ای از بدتر شدن علائم را ایجاد کند. تاثیر روانی به ویژه اگر بیماران مشکلات جنسی خود را با درمان ضدفشارخون خود مرتبط کنند، آشکار می‌شود.

تاثیرات ناشی از قطع داروها به‌وسیله بیماران
1. قطع دارو: اختلال عملکرد جنسی دلیل مهمی برای عدم رعایت مصرف منظم داروهای ضدفشارخون است. بررسی‌ها نشان داده‌اند که بیمارانی که ناتوانی جنسی یا سایر عوارض جانبی جنسی را تجربه می‌کنند، در مقایسه با افرادی که چنین عوارض جانبی ندارند، با احتمال بیشتری ممکن است داروهایشان را قطع کند.. برای مثال، در یک بررسی که شامل بیش از 17000 بیمار مبتلا به فشارخون بالا بود، آن‌هایی که از داروهای ادرارآور تیازیدی یا بتابلوکرها را استفاده می‌کردند، نسبت به افرادی که از دارونما استفاده می‌کردند، به ‌دلیل میزان بالاتر ناتوانی جنسی، به طور قابل‌توجهی به میزان بیشتر داروهایشان را قطع کردند.

2. خطرات بلندمدت برای سلامت: قطع داروهای ضدفشارخون به دلیل عوارض جانبی جنسی می‌تواند منجر به فشارخون بالای کنترل نشده، افزایش خطر عوارض جدی بهداشتی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و آسیب کلیوی شود. در چنین مواردی یک وضعیت متناقض ایجاد می‌شود که در آن درمان برای بهبود سلامت (تجویز دارو برای کنترل فشارخون بالا) طور ناخواسته منجر به پیامدهای بدتری به دلیل عدم پایبندی بیمار به مصرف دارو می‌شود.

راهبردهای حل مشکل جنسی داروهای ضدفشارخون
1. تغییر دارو: بیمارانی که اختلال عملکرد جنسی را تجربه می‌کنند باید با پزشکان خود در مورد تغییر داروهای ضدفشارخونشان و تجویز داروی ضدفشارخون دیگری با مشخصات بهتر از لحاظ عوارض جانبی جنسی، مانند مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) یا مهارکننده‌های ACE، که کمتر احتمال دارد این مشکلات را ایجاد کنند، مشورت کنند.

۲. حمایت روانی: پرداختن به جنبه‌های روانی اختلال عملکرد جنسی از طریق مشاوره یا روان‌درمانی نیز می‌تواند مفید باشد. این حمایت می‌تواند به بیماران کمک کند تا با تاثیر عاطفی وضعیت خود کنار بیایند و بهزیستی کلی خود را بهبود بخشند.