پایگاه خبری سلامت
دکتر رامین طاهری
متخصص پوست و استادیار دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان
تورم پلک معمولا نوعی نشانه یا علامت است، نه یک اختلال یا بیماری. تورم پلک بسیار رایج است و معمولا به‌دلیل آلرژی، التهاب، عفونت یا آسیب‌دیدگی اتفاق می‌افتد. ضخامت پوست پلک‌ها کمتر از یک میلی‌متر است و از آنجایی که بافت آن هم حالت شُل و انعطاف‌پذیر دارد، تورم پلک‌ها می‌تواند در موقعیت‌های مختلفی شکل بگیرد. پلک نوعی بافت پوستی پیچیده و از نظر عملکردی بسیار مهم است که از مژه‌ها، غدد اشکی، غدد تعریق و غدد سباسه (چربی یا میبومین) و... تشکیل می‌شود. این احتمال وجود دارد که همین بافت‌ها به واکنش‌های التهابی دچار شوند و درنتیجه مشکل تورم پلک‌ها شکل بگیرد.
البته باید توجه داشت که پلک‌ها دارای عملکردهای مختلف و مهمی هستند، بسیار مهم‌تر از آنچه تصور می‌کرده‌اید:
جلوگیری از ورود ذرات تعریق به درون چشم‌ها
بسته شدن ناگهانی و سریع در مواقعی که حشرات یا اشیای مختلف به چشم‌ها نزدیک می‌شوند
جلوگیری از ورود گردوغبار و گرده‌ها به درون چشم‌ها
حفظ رطوبت چشم‌ها با پخش کردن ذرات اشک و دیگر مایعات در قسمت‌های مختلف چشم‌ها
پیشگیری از خشک شدن چشم‌ها در ساعات خواب
علل تورم پلک
تورم پلک معمولا نشانه‌ای از یک اختلال یا بیماری است، مانند:
آلرژی‌ها
انسداد غدد چربی در ناحیه پلک که شالازیون نامیده می‌شود
چشم صورتی یا ورم ملتحمه
گل‌مژه که به‌خاطر عفونت در غده‌های درون پلک یا غده‌های جای‌گرفته در پایه مژه به‌وجود می‌آید
البته علل دیگری هم برای تورم پلک وجود دارند که کمتر رایج هستند:
عفونت پلک در اطراف پوست پلک‌ها یا اطراف چشم‌ها (سلولیت اطراف چشم)
التهاب لبه پلک‌ها یا بلفاریت
زونا
مشکلات تیروئیدی مانند بیماری گریوز
تورم عمومی در بدن، مانند بیماری کلیوی خاصی به نام سندرم نفروتیک
عفونت در اطراف حفره چشم (که به اصطلاح سلولیت اوربیتال نامیده می‌شود و به‌ندرت اتفاق می‌افتد)
لخته خون عفونی که یک سیاهرگ را در پایه مغز مسدود کرده باشد (مشکل نادری که به‌اصطلاح ترومبوز سینوس کاورنوس شناخته می‌شود)
بسته به این‌که علت اصلی تورم پلک چه باشد، این احتمال وجود دارد که مشکل تورم در یکی از پلک‌ها یا هر دوی آنها شکل بگیرد. بیشتر این مشکلات خطرناک و بحرانی نیستند، اما اگر با علامت پلک متورم مواجه شدید، حتما باید از حفظ پاکیزگی چشم‌ها و مراقبت صحیح از آنها اطمینان حاصل کنید.
درمان پلک متورم
درمان پلک متورم به تشخیص علت اصلی آن بستگی دارد. اگر کسی به عفونت چشم مبتلا باشد، احتمالا به استفاده از قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیک، پماد یا سایر داروهای موضعی نیاز دارد تا درنهایت بتواند به دفع عفونت و کاهش علائمی مانند تورم پلک کمک کند. در صورتی که داروهای موضعی مانند پماد و قطره به نتیجه اثربخش نرسند، پزشک می‌تواند داروهای آنتی‌بیوتیک یا استروئید خوراکی را برای درمان علت ریشه‌ای در نظر بگیرد.
برای تسکین تورم پلک و همچنین شفاف و سالم نگه داشتن چشم‌ها می‌توانید راهکارهای خانگی زیر را برای مقابله با مشکل پلک متورم امتحان کنید:
1.کمپرس سرد و گرم را امتحان‌کنید
یک پارچه کاملا تمیز و لطیف را با آب گرم خیس کنید و سپس آن را به‌آرامی روی چشم‌های خود نگه دارید. این کار را دو بار در روز و هر بار حدود ۱۵ دقیقه انجام بدهید تا به شل شدن ترشحات پوسته‌پوسته و خلاص شدن از شرّ ذرات چربی که احتمالا غدد پلک‌ها را مسدود کرده‌اند، کمک کنید. گرما به رفع انسداد غدد پلک‌ها کمک می‌کند. البته کمپرس سرد هم می‌تواند موثر باشد، مخصوصا اگر به تسکین خود تورم نیاز داشته باشید.
2. به‌آرامی چشم‌ها را بشویید
بعد از استفاده از کمپرس، یک سواپ پنبه‌ای یا پارچه مخصوص شستن صورت را بردارید، آن را به شامپوی بچه رقیق‌شده آغشته کنید و چشم‌ها را به‌آرامی تمیز کنید. بعد هم چشم‌ها را به‌خوبی با آب بشویید. اگر ترشح یا پوسته خاصی را در اطراف چشم‌ها یا مژه‌ها می‌بینید، می‌توانید از محلول نمکی برای شست‌وشو استفاده کنید.
3. به چشم‌ها دست نزنید
تا زمانی که مشکل تورم پلک‌ها رفع نشده است، به‌هیچ‌وجه از لوازم آرایشی و لنز استفاده نکنید. به‌علاوه، باید خواب کافی داشته باشید و از تماس چشم‌ها با نور مستقیم خورشید جلوگیری کنید، تا چشم‌ها بتوانند به‌درستی استراحت کنند و ترمیم شوند. همچنین به پلک‌ها دست نزنید، مگر این‌که درحال انجام دادن فرایندهای درمانی باشید.
۴. از قطره چشم استفاده کنید
از اشک مصنوعی (انواع بدون نسخه) برای حفظ رطوبت چشم‌ها استفاده کنید. اگر پلک‌های شما به‌دلیل تماس با عوامل آلرژی‌زا متورم شده‌اند، می‌توانید از قطره‌های آنتی‌هیستامین استفاده کنید.
چه زمانی برای درمان پلک متورم به پزشک مراجعه کنیم؟
تورم پلک معمولا در عرض یک روز یا کمی بیشتر از بین می‌رود. اما اگر این مشکل در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت بهتر نشد، به پزشک یا متخصص چشم مراجعه کنید. البته اگر هر کدام از این علائم شامل تب، ازدست‌دادن بینایی، دوبینی و همچنین بیرون‌زدگی یک چشم یا هر دوی آنها را داشته باشید، باید بلافاصله نزد پزشک بروید
پزشک از شما در مورد علائم مختلفی که مشاهده کرده‌اید، سوال می‌کند و همچنین چشم‌ها و پلک‌ها را نیز با استفاده از وسیله‌ای به نام لامپ اسلیت (که چشم‌ها را بزرگ‌تر نشان می‌دهد) مستقیما معاینه می‌کند. علاوه بر اینها، پزشک می‌تواند از شما سوالاتی درباره دیگر علائم یا تغییراتی که شاید باعث تورم پلک شده‌اند بپرسد.
پزشکان معمولا پس از گرفتن شرح حال و معاینه مستقیم چشم‌ها می‌توانند علت اصلی تورم پلک را تشخیص بدهند. اما اگر پزشکان نسبت به بیماری‌های خاصی مانند سلولیت اوربیتال یا ترومبوز سینوس کاورنوس تردید داشته باشند، می‌توانند تست‌هایی مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی را در نظر بگیرند. اگر هم پزشکان تردید داشته باشند که تورم پلک به‌دلیل بیماری تیروئید یا دیگر بیماری‌ها به‌وجود آمده است، می‌توانند آزمایش خون یا بررسی‌های برپایه تصویربرداری را تجویز کنند.
درمان تورم پلک در میان کودکان
کودکان در موقعیت‌های مختلفی با سوزش چشم مواجه می‌شوند، معمولا به‌دلیل این‌که چشم‌های خودشان را با دست‌های آلوده لمس می‌کنند.
اما علاوه بر مواردی که پیشتر به آنها اشاره شد، تورم پلک در میان کودکان می‌تواند چند علت دیگر هم داشته باشد:
دستمالی چشم‌ها: کودکان معمولا به‌دلایل مختلفی چشم‌هایشان را دستمالی می‌کنند، مخصوصا بعد از این‌که احساس سوزش در چشم‌ها داشته باشند.
نیش حشره در نزدیکی چشم: بافت‌های شل اطراف چشم‌ها به‌راحتی متورم می‌شوند و این حالت می‌تواند به‌دلیل نیش پشه یا دیگر حشرات اتفاق بیافتد.
بثورات خارش‌دار (درماتیت تماسی) در اطراف چشم‌ها: تماس با پیچک سمی، مواد شوینده یا دیگر عناصر محرک می‌تواند باعث تورم در پلک کودکان شود.
والدین برای درمان تورم پلک در میان کودکان می‌توانند از ترفندهای زیر کمک بگیرند:
۱. کمپرس سرد: یک تکه یخ را درون یک پارچه کاملا تمیز و لطیف که کمی هم مرطوب شده است قرار بدهید و این کمپرس سرد را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی چشم بچه‌ها بگذارید تا تورم و درد در ناحیه پلک آنها کاهش یابد.
۲. داروی آلرژی: اگر قبلا مشخص شده که فرزندتان به آلرژی مبتلا است، باید داروی آلرژی یا آنتی‌هیستامین خوراکی به او بدهید. این داروهای خوراکی به کاهش تورم و خارش پلک‌ها کمک می‌کنند. مصرف دیفن‌هیدرامین طبق برنامه ۶ ساعته یا بیشتر هم می‌تواند موثر باشد.
چه علائمی در کنار تورم پلک نشان‌دهنده وضعیت اورژانسی هستند؟
اگر خود شما یا فرزندتان در کنار تورم پلک با علائم زیر مواجه شدید، باید سریعا خودتان یا فرزندتان را به اورژانس برسانید:
افتادگی پلک
تبی که قطع نمی‌شود
حساسیت به نور
دیدن جرقه‌های نورانی یا خطوط موج‌دار
ازدست‌دادن بینایی یا دوبینی
قرمزی شدید، التهاب و احساس گرما
تورم شدید (تا حد بسته شدن نصفه یا کامل چشم)