دکتر فاطمه افرا
متخصص داروسازی بالینی  
مطالعات جدید نشان داده‌اند که داروهای جدید کاهش وزن نه‌تنها در کاهش وزن مؤثر هستند، بلکه بر سلامت عمومی بدن نیز تأثیرات گسترده‌ای دارند. این یافته‌ها که بر اساس داده‌های بیش از دو میلیون نفر به دست آمده‌اند، نشان می‌دهند که مصرف این داروها می‌تواند به بهبود سلامت قلب، کاهش خطر عفونت، کاهش احتمال سوء مصرف مواد مخدر و حتی کاهش موارد دمانس کمک کند.

تأثیر بر سلامت قلب
یکی از مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق، ارتباط مثبت میان مصرف داروهای کاهش وزن و بهبود سلامت قلب است. داروهایی مانند مونجارو (Mounjaro) و ازمپیک (Ozempic) که از دسته آگونیست‌های گیرنده GLP-1 هستند، می‌توانند سطح قند خون را کنترل کرده و التهاب را کاهش دهند. این داروها با فعال‌سازی گیرنده‌های GLP-1  و GIP در بدن، سطح انسولین را افزایش داده و حساسیت سلول‌ها به انسولین را بهبود می‌بخشند و از آن طریق به کاهش قند خون، کاهش التهاب سیستمیک و در نهایت بهبود عملکرد قلب و عروق منجر می‌شود. همچنین، کاهش وزن ناشی از این داروها متعاقبا باعث کاهش فشار خون و کاهش بار روی قلب می‌شود.

کاهش خطر عفونت و تأثیر بر سیستم ایمنی
همچنین مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از این داروهای کاهنده وزن ممکن است باعث کاهش عفونت‌های مختلف شود. برخی محققان معتقدند که این موضوع به بهبود عملکرد متابولیکی و کاهش التهاب در بدن مرتبط است. کاهش چاقی و بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌تواند نقش مهمی در کاهش عفونت‌های مزمن داشته‌باشد. چاقی مزمن با ایجاد التهاب در بدن، عملکرد سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند. این داروها با کاهش سطح التهاب و بهبود متابولیسم، به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و در نتیجه خطر ابتلا به عفونت‌های مزمن را کاهش می‌دهند. همچنین، برخی از این داروها تأثیر مستقیم بر کاهش سطوح سیتوکین‌های التهابی دارند که می‌تواند پاسخ ایمنی بدن را بهبود بخشد.

ارتباط با کاهش سوء‌مصرف مواد مخدر
یکی دیگر از یافته‌های جالب مطالعات بر روی این داروها، ارتباط مصرف داروهای کاهنده وزن با کاهش خطر سوء‌مصرف مواد مخدر است. به‌نظر می‌رسد که این داروها، به‌ویژه آن‌هایی که روی مسیرهای پاداش مغزی تأثیر می‌گذارند، می‌توانند میل به مصرف مواد مخدر را کاهش دهند.

برخی از داروهای کاهش وزن که بر گیرنده‌های GLP-1 اثر می‌گذارند، می‌توانند مسیرهای پاداش مغزی را نیز تحت‌تأثیر قرار دهند. این مکانیسم مشابه تأثیر داروهای ضداعتیاد مانند بوپروپیون است که میل به مصرف مواد مخدر را کاهش می‌دهد. این اثر ممکن است ناشی از تنظیم میزان دوپامین در هسته اکومبنس مغز باشد. با این‌حال، تحقیقات بیشتری برای درک بهتر این مکانیسم‌ها مورد نیاز است.

کاهش موارد دمانس و اثرات بر عملکرد شناختی
مطالعات اولیه نشان داده‌اند که برخی از داروهای کاهنده وزن ممکن است نقش محافظتی در برابر بیماری‌های شناختی مانند آلزایمر و سایر انواع دمانس داشته‌باشند. کاهش التهاب سیستمیک و بهبود جریان خون مغزی از جمله مکانیسم‌هایی هستند که می‌توانند این تأثیرات مثبت را توضیح دهند. داروهای موثر بر GLP-1 نشان داده‌اند که می‌توانند از سد خونی-مغزی عبور کرده و التهاب نورونی را کاهش دهند. این داروها با کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود عملکرد میتوکندریایی، می‌توانند فرآیندهای تخریب عصبی را به تأخیر انداخته و از بروز بیماری‌هایی مانند آلزایمر پیشگیری کنند.

عوارض جانبی؛ چالش‌های بالقوه
اگرچه مزایای این داروها امیدوارکننده هستند، اما بدون خطر نیستند. محققان هشدار داده‌اند که برخی از افراد ممکن است با مصرف این داروها دچار درد مفاصل شوند. همچنین، برخی گزارش‌ها نشان داده‌اند که این داروها ممکن است خطر ابتلا به پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) را افزایش دهند، که در برخی موارد می‌تواند مرگ‌بار باشد. در رابطه با این عواض می‌تواند به موارد زیر اشاره کرد:
۱. درد مفاصل: مطالعات نشان داده‌اند که برخی از بیماران در هنگام مصرف این داروها از درد مفاصل شکایت دارند. این درد ممکن است به دلیل کاهش ناگهانی وزن و فشار بر مفاصل یا تغییرات در پاسخ التهابی بدن باشد.

۲. پانکراتیت (التهاب لوزالمعده): یکی از عوارض بالقوه داروهای موثر بر  GLP-1 افزایش خطر پانکراتیت است. این داروها می‌توانند با تحریک بیش از حد سلول‌های بتا در لوزالمعده، منجر به التهاب شوند. این التهاب در برخی موارد شدید بوده و نیاز به مداخله پزشکی دارد.

۳. مشکلات گوارشی: داروهای کاهنده وزن مانند ازمپیک و ویگووی می‌توانند باعث کاهش تخلیه معده شوند که این امر منجر به تهوع، استفراغ، و یبوست در برخی از بیماران می‌شود. این اثرات معمولاً در ابتدای درمان شدیدتر هستند و با گذشت زمان کاهش می‌یابند.

۴. کاهش بیش‌ازحد وزن و سوء تغذیه: در برخی موارد، بیماران ممکن است بیش از حد وزن کم کنند که می‌تواند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای، ضعف عضلانی و کاهش توده استخوانی شود. به همین دلیل، استفاده از این داروها باید تحت نظارت پزشک انجام شود.

مروری بر داروهای مهم‌کاهش وزن
1. مونجارو (Mounjaro): این دارو که با نام علمی تیرزپاتید (Tirzepatide) شناخته می‌شود، یکی از جدیدترین داروهای کاهش وزن است که با تقلید از هورمون‌های GLP-1 و GIP اثر می‌کند. مونجارو به کنترل قند خون، کاهش اشتها و بهبود سوخت‌وساز بدن کمک می‌کند.

2. ازمپیک (Ozempic): این دارو که حاوی سِماگلوتاید (Semaglutide) است، یکی از پرکاربردترین داروهای کاهش وزن و دیابت نوع 2 محسوب می‌شود. ازمپیک با کاهش سرعت تخلیه معده و ایجاد حس سیری طولانی‌مدت، به کاهش وزن کمک می‌کند.

3. ویگووی (Wegovy): این دارو نیز مبتنی بر سماگلوتاید بوده و به‌ویژه برای کاهش وزن در افراد دارای شاخص توده بدنی (BMI) بالا تأیید شده است. مطالعات نشان داده‌اند که ویگووی می‌تواند تا 15 درصد از وزن بدن را در طول یک سال کاهش دهد.

4. ساکسندا (Saxenda): داروی دیگری از گروه آگونیست‌های GLP-1 که حاوی لیراگلوتاید (Liraglutide) است. این دارو معمولاً برای کنترل وزن در افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن با مشکلات متابولیکی استفاده می‌شود.

چشم‌انداز آینده؛ امید تازه به کاهش وزن
با وجود نتایج امیدوارکننده این تحقیقات، همچنان نیاز به مطالعات بیشتر برای درک کامل تأثیرات بلندمدت این داروها وجود دارد. همچنین، از آنجایی که این داروها برای همه مناسب نیستند، لذا استفاده از این داروها باید تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط فردی بیماران انجام شود تا مزایای آن بر عوارض احتمالی غلبه کند.
از آنجا که برای سال‌ها، درمان‌های دارویی کاهش وزن عمدتاً ناکارآمد یا دارای عوارض جانبی شدید بودند، اما اکنون این داروهای جدید تحولی انقلابی در این حوزه ایجاد کرده‌اند. این داروها با استفاده از مکانیسم‌های جدید بیولوژیکی، نه‌تنها کاهش وزن قابل‌توجهی را در بیماران ایجاد می‌کنند، بلکه اثرات گسترده‌ای بر سلامت عمومی دارند.

این داروها امید تازه‌ای را برای میلیون‌ها فرد مبتلا به چاقی و بیماری‌های مرتبط به همراه آورده‌اند. با این حال، استفاده از آن‌ها نیازمند دقت و آگاهی از عوارض بالقوه آنهاست. آینده تحقیقات در این زمینه می‌تواند به توسعه نسخه‌های ایمن‌تر و مؤثرتر این داروها منجر شود، اما تاکنون، آن‌ها نقطه عطفی در مدیریت چاقی محسوب می‌شوند.