سلامت

هرچقدر تعداد بستری‌های مبتلا به کرونا بیشتر شود، به همان نسبت هم باید انتظار داشت که آمار مرگ و میرها به دلیل ابتلا به کرونا افزایش یابد، زیرا معمولا بیماران بدحال و نیازمند مراقبت ویژه در مراکز درمان کرونا بستری می‌شوند.

بر اساس اظهارنظرهای رسمی، این احتمال قوی وجود دارد که تعداد مرگ و میرها بر اثر کرونا تا کمتر از دو هفته دیگر به حدود دو برابر برسد. این احتمال یعنی اینکه باید در روزهای آینده منتظر افزایش آمار بستری‌های بدحال باشیم.

کارشناسان نظام سلامت می‌گویند افزایش آمار بیماران بدحال و افزایش میزان مرگ و میر بیماران مبتلا به کرونا به صراحت به این معنی است که فشار کاری کادر درمان نیز افزایش خواهد یافت. با توجه به اینکه در حال حاضر نیز کادر درمان با فشار کاری بی‌سابقه‌ای مواجه است، بیم آن می‌رود که جامعه پزشکی نتواند در برابر تشدید موج سوم کرونا دوام بیاورد. مسئولان و صاحبنظران نظام سلامت نیز از تشدید موج سوم کرونا ابراز نگرانی کرده‌اند. ایرج حریرچی معاون کل وزیر بهداشت هم از پیش‌بینی‌ها مبنی بر دو برابرشدن مرگ ناشی از کرونا در دو هفته آینده خبر می‌دهد و می‌گوید: «اگر همه با هم شیوه‌نامه‌های بهداشتی را رعایت نکنیم، زمستان هم مثل پاییز که تعداد کشته‌های روزانه از رنگ فوق قرمز به سیاهی گرایید، سیاه خواهد بود. متاسفانه ما تقریبا روزانه سه هزار مورد بستری مبتلا به کرونا داریم. همچنین چندین روز است که مرگ‌های ناشی از کرونا، بالای ۴۵۰ مورد است. با این میزان رعایت شیوه‌نامه‌ها و با این میزان محدودیت‌هایی که اعمال می‌شود، پیش‌بینی‌ها این است که فعلا روند صعودی در ابتلا به کرونا، در بستری و در مرگ را خواهیم داشت.»

او تاکید می‌کند: «پیش‌بینی‌های آمریکا بر مبنای سایت "آی‌اچ‌ام‌ای" انجام و برنامه‌ریزی می‌شود. البته ما آن را ملاک قرار نمی‌دهیم، ولی متاسفانه پیش‌بینی این سایت برای کشور ما افزایش موارد مرگ و میر تا نزدیک دو برابر در دو هفته آینده است که امیدواریم اصلا اتفاق نیفتد.»

تشدید وخامت اوضاع کادر درمان با اوج‌گیری موج سوم کرونا

برخی از فعالان جامعه پزشکی انتقاد دارند که در برنامه‌ریزی‌های کلان برای مقابله با کرونا، سلامت کادر درمان را در نظر نمی‌گیرند. به طور مثال، در صورت تعطیلی دو هفته‌ای تهران و کلان‌شهرها، فرصتی برای تجدید قوای کادر درمان ایجاد می‌شد که در نهایت این اتفاق نیفتاد.

میلاد قرابتی، متخصص بیماری‌های داخلی در گفتگو با سپید با اشاره به احتمال افزایش بستری‌ها و مرگ و میر در موج سوم کرونا، تاکید می‌کند: «اینکه آمار مرگ و میرها بر اثر کرونا تا دو هفته دیگر دوبرابر می‌شود یا خیر، پرسشی است که شاید نتوان با قاطعیت به آن خبر داد، اما می‌توان با یقین اعلام کرد که آمار بستری‌ها و مرگ و میر بر اثر کرونا در هفته‌های آینده بسیار افزایش خواهد یافت. دلیل این اتفاق هم کاملا ساده است. ما اقدام جدیدی انجام نداده‌ایم که موج سوم کرونا کنترل شود و به همین دلیل نیز اوضاع مثل سابق است. میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم مشابه هفته‌های قبل است. اقدام جدی هم برای کاهش موارد ابتلا به کرونا انجام نداده‌ایم و همچنان درمان بر پیشگیری اولویت پیدا کرده است. تعطیلی چند هفته‌ای در مناطق پرخطر می‌توانست این پیش‌بینی‌های خطرناک را به تعویق بیندازد، اما این اتفاق هم نیفتاد. در نتیجه چندان دور از انتظار نیست که آمار ابتلا و مرگ و میر بر اثر کرونا در هفته‌های آینده افزایش پیدا کند.»

او تصریح می‌کند: «مهم‌ترین نگرانی جامعه پزشکی، وضع سلامت مردم و کادر درمان است. سلامت مردم و کادر درمان، اصلا از همدیگر جدا نیست. اگر تعداد بستری‌ها افزایش پیدا کند و سلامت مردم در خطر باشد، یعنی سلامت کادر درمان هم به خطر می‌افتد. همچنین اگر سلامت کادر درمان به خطر بیفتد، در نتیجه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به بیماران هم دچار اختلال می‌شود که در این صورت، سلامت مردم هم به خطر می‌افتد.»

قرابتی یادآور می‌شود: «اگر قرار باشد تا کمتر از دو هفته دیگر، آمار فوتی‌های کرونا دو برابر شود، این اتفاق یعنی اینکه میزان بیماران بستری نیز بسیار افزایش خواهد یافت. افزایش آمار بیماران بستری هم به این معنی خواهد بود که کادر درمان با یک فشار کاری بی‌سابقه مواجه خواهد شد. با توجه به اینکه جامعه پزشکی دچار خستگی و فرسودگی مفرط شده است، بیم آن می‌رود که در صورت تشدید موج سوم کرونا به مرحله‌ای برسیم که کادر درمان نتواند تبعات تشدید این موج از کرونا را دوام بیاورد. این اتفاق بسیار خطرناکی است که باید از آن پیشگیری کنیم.»

سلامت کادر درمان باید در اولویت تصمیم‌گیری‌ها باشد

بسیاری از کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که در تصمیم‌گیری‌های کلان برای مقابله با کرونا، حفظ سلامت کادر درمان باید در اولویت باشد، زیرا اگر کادر درمان وجود نداشته باشد یا جامعه پزشکی در سلامت کامل نباشد، آمار مرگ و میرهای کرونایی نیز چندین برابر خواهد شد.

مسعود قاسم‌زاده، پزشک و کارشناس نظام سلامت هم در گفتگو با سپید با اشاره به تبعات تشدید موج سوم کرونا بر سلامت کادر درمان، خاطرنشان می‌کند: «واقعیت این است که در نبرد با کرونا، ده‌ها نفر از جامعه پزشکی جانشان را از دست داده‌اند. همچنین هزاران نفر از کادر درمان هم به کرونا مبتلا شده‌اند. جایگزین کردن کادر درمان، اصلا کار راحتی نیست. در موج اول و دوم کرونا، بخش زیادی از توان کادر درمان برای مهار کرونا از بین رفت. حال با تشدید موج سوم کرونا، کادر درمان دیگر رمقی برای مهار موج سوم نخواهد داشت.»

او هشدار می‌دهد: «بدون کادر درمان، بیمارستان فقط یک مکان فیزیکی و بی‌استفاده برای تجمع بیماران مبتلا به کرونا خواهد بود. باید در نظر داشته باشیم که مهم‌ترین سرمایه ما برای نبرد با کرونا، کادر درمان است. اگر قدر این کادر درمان را ندانیم، در نهایت همه ضرر خواهند کرد.»

قاسم‌زاده، یادآور می‌شود: «اگر می‌خواهیم رمقی برای کادر درمان بماند تا بتواند بیماران مبتلا به کرونا را نجات دهد، باید محدودیت سفر قائل شویم و اجازه ندهیم که ترددهای غیرضروری ادامه داشته باشد. همچنین ممنوعیت اجتماعات و نظارت بهداشتی بیشتر بر اماکن عمومی و بازارها نیز باید در دستور کار قرار بگیرد. اگر این کارهای حیاتی را انجام ندهیم، در آن صورت باید شاهد جان باختن تعداد بیشتری از کادر درمان باشیم. در آن صورت، شک نکنید که آمار جان باختگان کرونا نیز در سراسر کشور بیشتر می‌شود.»

همچنین مصطفی هنرور، متخصص بیماری‌های عفونی نیز در گفتگو با سپید، هشدار می‌دهد: «آنهایی که فکر می‌کنند سیستم درمانی هرگز دچار فروپاشی نمی‌شود، بهتر است خودشان شخصا به مراکز درمانی بیایند و از نزدیک در جریان وضعیت حاد ارائه خدمات درمانی در این مراکز باشند. وقتی پزشک و پرستار ما دچار کرونا می‌شود، جایگزینی برای آنها نداریم. در این شرایط مجبوریم یا بخشی از خدمات را حذف کنیم و یا اینکه کادر درمان را مجبور کنیم که همزمان بجای چند نیرو کار کند. کاملا واضح است که این شرایط نمی‌تواند در بلندمدت ادامه داشته باشد.»

او تاکید می‌کند: «چهاررقمی شدن آمار کشته‌های کرونا در پاییز و زمستان، اصلا اتفاق دور از انتظاری نیست. تاکنون حمایت خاصی صورت نداده‌اند که این فروپاشی اتفاق نیفتد. قطعا آمار بیماران بستری در ماه‌های آینده چند برابر می‌شود. در آن صورت شک نکنید که سیستم فعلی درمان اگر در همین شرایط فعلی باشد، به هیچ وجه نمی‌تواند جوابگوی افزایش چندبرابری مراجعان باشد.» این متخصص عفونی خاطرنشان می‌کند: «فروپاشی سیستم درمانی، اتفاق عجیب و غریبی نیست. کافی است حجم مراجعان، چندبرابر ظرفیت و توان پذیرش مراکز درمانی باشد، در آن صورت سیستم درمانی فلج می‌شود. همین الان هم در برخی مراکز درمانی با شرایطی مشابه با فروپاشی سیستم درمانی مواجه هستیم، یعنی برخی مراکز نمی‌توانند پاسخگوی مراجعان باشند.»

او با اشاره به راه‌های پیشگیری از فروپاشی سیستم درمانی، تصریح می‌کند: «نیاز داریم که مردم به اصول پیشگیری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، بیشتر توجه کنند. ماسک زدن، فاصله‌گذاری اجتماعی و شستشوی مداوم دست‌ها از سوی مردم باید جدی گرفته شود. همچنین دولت هم باید در موج سوم کرونا با افراد متخلف برخورد کند و برای خاطیان پروتکل‌های بهداشتی، جریمه قرار دهد. ممنوعیت ترددهای غیرضروری و کنترل بهداشتی مراکز شلوغ و پرتجمع باید در دستور کار جدی دولت قرار بگیرد. از سوی دیگر باید اعتبارات پیش‌بینی شده برای کادر درمان و مراکز درمانی نیز هرچه زودتر تخصیص یابد. تنها با این پیش‌شرط‌هاست که می‌توان به کنترل موج سوم کرونا و جلوگیری از فروپاشی سیستم درمانی امیدوار بود.»

خطر افزایش ابتلای کادر درمان به کرونا

بر اساس اظهارنظرهای رسمی، میزان ابتلای کادر درمان به کرونا در ایران، بسیار بالاتر از میانگین جهانی است. کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت تشدید موج سوم کرونا در هفته‌های آینده، احتمال دارد که وضعیت ابتلای کادر درمان به کرونا، وخیم‌تر از وضع فعلی شود.

علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران نیز معدل میزان ابتلای کادر درمان در ایران به ویروس کرونا را نسبت به استاندارد جهانی بالا می‌داند و می‌گوید: «آمار تطبیقی نشان می‌دهد ایران، آمریکا و روسیه سه کشوری هستند که از نظر قدر مطلق ابتلا، میزان ابتلای کادر درمان در این کشورها بالاتر است. در پیک اول که شروع بیماری بود، تجهیزات حفاظتی به اندازه مکفی در بیمارستان‌ها توزیع نشده بود. طبیعتا جامعه پزشکی هم آموزش‌های لازم را در زمینه مقابله با اپیدمی و نحوه ابتلا به بیماری و حفاظت عمومی ندیده بودند، اما در حال حاضر باوجود اینکه وسایل حفاظت فردی در دسترس است و آموزش‌های لازم دیده شده و تجربه گروه‌های پزشکی هم افزایش پیدا کرده، اما میزان ابتلا به چند دلیل بالاتر است.»

زالی ادامه می‌دهد: «مهم‌ترین دلیلش این است که فرایند خستگی مزمن تیم پزشکی که یک مساله غیرقابل اجتناب است، موجب شده سطح دفاعی و ایمنی افراد کاهش پیدا کند. طبیعتا وقتی افراد خسته‌تر می‌شوند و انگیزه‌هایشان کمرنگ می‌شود، از نظر سیستم ایمنی بدن در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند. سطح بالای خستگی و فرسایشی بودن بیماری کووید ۱۹ موجب شده انگیزه‌های افراد برای استفاده از وسایل حفاظتی کاهش پیدا کند. مطالعه میدانی در سه دانشگاه علوم پزشکی در تهران نشان می‌دهد ۲۳ درصد گروه‌های پرستاری و پشتیبانی بیمارستان‌ها با وجود وسایل حفاظتی در مراکز درمان به اندازه کافی از این وسایل استفاده نکرده بودند. در جامعه پزشکی این عدد حدود ۱۲ تا ۱۸ درصد است. به این دلیل که پوشیدن لباس‌های کاور در فضای گرم و با تهویه نامناسب بیمارستان‌ها کاری سخت است.»

زالی یادآور می‌شود: «ما تنها دستگاهی هستیم که متاسفانه بخش زیادی از درآمد پرسنل مورد لزوم را باید از منابع غیردولتی پرداخت کنیم. در تهران نزدیک به ۲۵ تا ۳۰ درصد نیروهای شاغل مجموعه بیمارستان‌های ما کسانی هستند که بودجه دولتی و بند «و» برای آنها ترسیم نشده و بیمارستان‌ها برای رفع نیازهایشان مجبور شده‌اند از این نیروها استفاده کنند. این مساله فشار مضاعفی را به اقتصاد ضعیف و شکننده بیمارستان‌ها در سال‌های اخیر وارد کرده است. متاسفانه هیچ وقت کسی این موضوع را بطور جدی مورد توجه قرار نداده است که یک بار و برای همیشه تمام نیروهای بهداشتی درمانی کشور مورد حمایت قرار بگیرند.»

با توجه به مجموع این شرایط، نمایندگان جامعه پزشکی امیدوارند که با اولویت قرار گرفتن پیشگیری و اهمیت بیشتر به حفظ سلامت کادر درمان در مسیری قرار بگیریم که هم تعداد مبتلایان به کرونا در کادر درمان کمتر شود و هم آمار مرگ‌ها بر اثر کرونا کاهش یابد.