سلامت

در موج سوم کرونا، هر روز با آمارهای تازه‌ای مواجه می‌شویم. در طی روزهای اخیر، آمار قربانیان روزانه کرونا از مرز 250 نفر گذشته و آمار کلی فوت شده‌های کرونا در ایران هم از 30 هزار نفر فراتر رفته است. در این بین، هر روز بر شمار بستری‌های حاد مبتلا به کرونا اضافه می‌شود و در خیلی از بیمارستان‌ها با کمبود تخت‌های مراقبت ویژه مواجه شده‌ایم.

نادر توکلی، معاون درمان ستاد فرماندهی مدیریت بیماری کرونا در کلانشهر تهران هم ضمن هشدار نسبت به تکمیل شدن تخت‌های مراقبت ویژه، تصریح می‌کند: «ظرفیت تخت‌های مراقبت ویژه در بیمارستان‌های تهران در حال تکمیل شدن است و با ادامه روند کنونی شیوع بیماری کرونا، در آینده نزدیک احتمال پرشدن ظرفیت این بیمارستان‌ها وجود دارد. به همین دلیل نیز بر اساس بخشنامه ابلاغ شده به بیمارستان‌ها، انجام جراحی‌های غیرضروری در تهران تا اطلاع ثانوی ممنوع است تا خدمات بیشتری به بیماران مبتلا به کرونا ارائه شود.»

معاون درمان ستاد فرماندهی مدیریت بیماری کرونا در کلانشهر تهران، تاکید می‌کند: «ظرفیت پذیرش بیمارستان‌ها در حال افزایش است و در چهار ماه گذشته حدود هزار تخت مراقبت ویژه در تهران توسعه یافته است. هرچند در بخش اورژانس، بعضی از بیمارستان‌ها در برخی مواقع ممکن است با ازدحام مواجه شوند، اما تاکنون هیچ اورژانس بیمارستانی، عدم پذیرش بیمار نداشته است. در واقع تاکنون عدم پذیرش در بیمارستان‌های تهران نداشته‌ایم، یعنی هیچ بیماری روی زمین نمانده است. تعداد بیماران بدحال کرونایی در تهران نیز زیاد است. با این وجود باید در نظر داشت که در حال حاضر در پیک بیماری کرونا در تهران هستیم و وضعیت این بیماری اصلا مناسب نیست. به عبارتی در شرایط نگران کننده قرار داریم.» او وضعیت تهران را از نظر شیوع بیماری کرونا کاملا بحرانی می‌داند و می‌گوید: «در این شرایط مراکز بهداشت تهران در حال غربالگری فعال و شناسایی و پیگیری وضعیت بیماران مبتلا به کرونا هستند، اما با ادامه روند نامناسب فعلی، قرنطینه نسبتا کامل می‌تواند ما را به نتایج بهتری برساند. با این کار، هم خدمت مناسب‌تر به بیماران ارائه می‌شود و هم با کنترل بیماری شاهد کاهش تعداد بستری‌ها و در نهایت کاهش مرگ و میر خواهیم بود.» همچنین پیشتر نیز محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی، تاکید کرده بود: «بیمارستان‌ها در دوران کرونا از نظر تخت‌های آی‌سی‌یو دچار مشکل شده‌اند و کمبود تخت را در بعضی بیمارستان‌های مرجع داریم.»

تامین تخت‌های ویژه باید در اولویت باشد

در بسیاری از مراکز درمانی با کمبود جدی تخت‌های مراقبت ویژه برای درمان بیماران حاد مبتلا به کرونا مواجه هستیم.

همایون بیگلری، متخصص مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی نیز در گفتگو با سپید، تاکید می‌کند: «اگر موج سوم کرونا به همین شکل تداوم داشته باشد و آمار بستری‌های روزانه به طور مداوم افزایش پیدا کند، اصلا بعید نیست که در همین موج سوم کرونا به نقطه‌ای برسیم که دیگر تخت خالی برای مراقبت‌های ویژه باقی نمانده باشد.»

او یادآور می‌شود: «اگر همه ظرفیت تخت‌های مراقبت ویژه در همه مراکز درمانی را به بیماران کرونا اختصاص بدهیم، اقتصاد مراکز درمانی نیز شکننده‌تر خواهد شد. در نظر بگیرید که هنوز در بسیاری از بیمارستان‌ها پذیرش بیماران مبتلا به کرونا وجود ندارد و مردم با خیال راحت‌تری برای درمان بیماری‌هایی غیر از کرونا به این مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. حال اگر قرار باشد که به دلیل کمبود شدید تخت‌های مراقبت ویژه، همه مراکز درمانی پذیرای بیماران مبتلا به کرونا باشند، در آن صورت میزان مراجعات مردمی به بسیاری از مراکز درمانی کاهش خواهد یافت و اقتصاد بیمارستان‌ها نیز دچار مشکل خواهد شد.»

بیگلری تاکید می‌کند: «تامین تخت‌های مراقبت ویژه باید به صورت اولویتی ضروری در دستور کار قرار بگیرد. احتمال اینکه در ماه‌های آینده نیز موج‌های بعدی کرونا در راه باشد، اصلا دور از انتظار نیست و باید برای شرایط سخت‌تر آماده باشیم. البته معتقدم همزمان با تامین تخت‌های مراقبت ویژه باید اصل پیشگیری در اولویت باشد. درواقع هرچقدر سختگیری برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم و دولت، جدی‌تر گرفته شود، به همان نسبت هم نیاز به تخت‌های مراقبت ویژه، کمتر خواهد شد.»

کمبود شدید تخت‌های مراقبت ویژه در دوران کرونا

در شرایطی که با افزایش آمار مبتلایان به کرونا، نیاز به تخت‌های مراقبت ویژه نیز افزایش پیدا می‌کند، اما همچنان بسیاری از مراکز درمانی کشور با کمبود تخت‌های «آی‌سی‌یو» مواجه هستند. کمبود این تخت‌ها باعث شده است که روند پذیرش بیماران حاد مبتلا به کرونا نیز با چالش جدی همراه باشد.

علی امیر سوادکوهی، رئیس انجمن مراقبت‌های ویژه ایران هم در گفتگو با سپید به کمبود تخت‌های «آی‌سی‌یو» در دوران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر با اغماض نگاه کنیم و برخی تخت‌های غیراستاندارد را هم در محاسبه بیاوریم، هم‌اکنون حدود هفت هزار و 200 تخت مراقبت‌های ویژه در کشور داریم، در حالی که حداقل به حدود 15 تا 20 هزار تخت مراقبت ویژه بیمارستانی نیاز داریم. درواقع الان در شرایطی هستیم که فقط حدود یک سوم از تخت مراقبت‌های ویژه مورد نیاز در کشور، تامین شده است. همچنین در حالی که باید حدود 15 درصد از تخت‌های بیمارستانی کشور، تخت‌های مراقبت های ویژه باشد، اما ما هم اکنون فقط یک سوم این تخت‌های ویژه را در اختیار داریم.»

او تاکید می‌کند: «حل این مشکل و تامین تخت مراقبت‌های ویژه به عزم ملی و تخصیص اعتبارات قابل توجه نیاز است و راهی غیر از آن وجود ندارد. این تخصیص اعتبار هم زمانی حاصل می‌شود که نظام سلامت در اولویت برنامه‌ریزی مسئولان قرار داشته باشد و اعتباری در حد یک اولویت مهم کشوری به آن اختصاص پیدا کند. بودجه‌های سیستم بهداشت کشور، تناسبی با اهمیت سلامت مردم ندارد و رشد اقتصاد سلامت در اولویت برنامه‌های دولت نیست. وقتی هم که اقتصاد سلامت را نادیده بگیرند، تامین تخت مراقبت‌های ویژه که با جان بیماران سروکار دارد نیز در اولویت نخواهد بود. ما نیاز به یک اقتصاد سلامت پویا و قدرتمند داریم که بتواند نیازهای حیاتی بیماران را تامین کند و تجهیزات ضروری برای درمان بیماران را فراهم سازد.»

سوادکوهی یادآور می‌شود: «متاسفانه وضعیت کمبود تخت مراقبت‌های ویژه در مناطق محروم، شرایط حادتری دارد و حل این کمبود با تخصیص اعتبارات جدی، قابل حل است. قطعا اگر تعداد تخت‌های مراقبت ویژه در وضعیت استانداردی قرار داشت، آمار مرگ و میر بیماران مبتلا به کرونا که در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بستری شده بودند، کمتر می‌شد. به همین دلایل امیدواریم که برنامه‌ریزی اصولی انجام بگیرد تا این کمبودهای جدی در نظام سلامت، مرتفع شود.»

مرحله سخت انتخاب بیمار در بخش «آی‌سی‌یو»

کمبود تخت‌های مراقبت ویژه در چنان وضعیت وخیمی قرار دارد که پیشتر سازمان نظام پزشکی اعلام کرده بود که به دلیل کمبود شدید این تخت‌های ویژه، گاهی مجبور به انتخاب بیماران بستری می‌شویم.

پیشتر نیز علیرضا سلیمی، معاون سازمان نظام پزشکی، هشدار داده بود: «اکنون افرادی که به بیمارستان مراجعه می‌کنند، عموما افراد بدحال هستند که به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند. به همین علت با کمبود تخت مراقبت ویژه مواجه‌ایم. تعداد تخت‌های آی‌سی‌یو در کشور را بر پایه یک زندگی عادی و نیازهای عادی دیده بودیم، اما اکنون شرایط فرق کرده و سخت‌تر شده است و این تعداد نیرو و وسایل جوابگو نیست. تا این لحظه همکاران ما در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها در ایران هیچ گزینشی برای پذیرش بیماران در آی‌سی‌یوها انجام نداده‌اند. البته به طور طبیعی تعداد بیماران بدحال سالمند و افرادی که بیماری زمینه‌ای داشته‌اند بیشتر است.»

او یادآور شده بود: «لحظات سختی را برای تصمیم‌گیری خالی کردن تخت‌های آی‌سی‌یو و انتخاب بیماران جدید سپری می‌کنیم. به هر حال باید این بخش‌ها را مدیریت کنیم. در این شرایط بیش از تخت‌های عادی به افزایش تخت‌های مراقبت ویژه نیاز داریم. نمی‌توانیم عددی اعلام کنیم چون نیاز به این تخت‌ها شناور است و به افزایش و کاهش ورودی بیماران مربوط می‌شود، اما هر چه تعداد تخت‌های ‌آی‌سی‌یو در این شرایط بیشتر بشود لازم است. پذیرش بیماران در آی‌سی‌یو نیز شاخص‌های علمی دارد. شاخص انتقال به آی‌سی‌یو، وضعیت جسمانی بیمار است. وضعیت ریه در بالین تشخص داده می‌شود، میزان اکسیژن و میزان درگیری ریه توسط آزمایش‌های پاراکلینیک بررسی می‌شود و با تشخیص پزشک متخصص، فرد بدحال به آی‌سی‌یو ارجاع می‌شود.»

به گفته سلیمی، «یکی از کمبودهایی که اکنون جدی است، مشکل کمبود نیروی انسانی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه است و این کمبود اعم از پرستار و پیراپزشکان است. این نیروها خسته و فرسوده شده‌اند. خستگی، ایمنی بدن را پایین می‌آورد و امکان ابتلا به بیماری با وجود وسایل محافظت شخصی بیشتر می‌شود. اولین کمبود در بخش‌های آی‌سی‌یو کمبود نیروی انسانی است و بعد از آن، مشکلات تاخیر در پرداخت معوقات کادر درمانی است که ماه‌ها به تعویق افتاده است. توجه به رفاهیات و پرداخت به موقع معوقات در این شرایط بسیار مهم است. باید در نظر داشت افرادی که در آی‌سی‌یو کار می‌کنند، سه برابر افراد عادی به بیماری مبتلا می‌شوند. افرادی که بیمار می‌شوند ممکن است بعد از یک دوره ۱۴روزه آزمایش کرونای آنها منفی شود، اما ماه‌ها طول می‌کشد تا دوباره به شرایط عادی برگردند و توان کار لازم را پیدا کنند.»

او هشدار داده بود: «پیدا کردن تخت برای بیماران مبتلا به کرونا، انرژی و وقت زیادی را از ما می‌گیرد. اگر شرایط وخیم باشد سیستم جوابگو نخواهد بود. امیدوارم مردم کمک کنند این شرایط پیش نیاید. تعداد بیماران مبتلا به کرونا که به آی‌سی‌یو نیاز دارند افزایش یافته است و به همین علت در بیمارستان‌ها با کمبود تخت آی‌سی‌یو مواجه ‌هستیم.»

همچنین سعید صفری، متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه نیز تاکید می‌کند: «هم‌اکنون باتوجه به شیوع بالای کرونا، ضریب اشغال تخت‌های آی‌سی‌یو بسیار بالا است و در مراکز دولتی، محدودیت بسیار زیادی برای پذیرش بیماران جدید وجود دارد. این موضوع باعث می‌شود یکسری بیماران که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند به خاطر پر بودن بخش آی‌سی‌یو مجبور شوند در بخش‌های عادی تحت درمان قرار بگیرند.»

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، خاطرنشان می‌کند: «در شرایطی که هر روز تعداد بیماران نیازمند به تخت آی‌سی‌یو به دلیل شیوع ویروس کرونا بیشتر می‌شود، فرصت برای ایجاد تخت‌های جدید محدود است. در این شرایط به ویزیت‌های مراقبت‌های ویژه در منزل نیاز داریم تا بتوانیم با کاستن از مراجعات به بیمارستان، از تخت‌های موجود به بهترین نحو بهره ببریم. راه‌اندازی هر تخت آی‌سی‌یو نیازمند بودجه بسیار بالایی است که علاوه بر تخت‌های ویژه بیمارستانی و تجهیزات پیشرفته، نیاز به استخدام و به‌کارگیری پرسنل و پرستاران ویژه هم به اهمیت این موضوع می‌افزاید.»

با توجه به اینکه موج سوم کرونا با شتابی چشمگیر در حال قربانی گرفتن است، تامین تخت مراقبت‌های ویژه می‌تواند توان مراکز درمانی را برای کاهش آمار فوتی‌های کرونا افزایش دهد. هرچقدر مراکز درمانی، بخصوص در مناطق محروم از توان بیشتری برای ارائه خدت به بیماران حاد برخوردار باشند، به همان نسبت هم می‌توان به افزایش آمار نجات‌یافتگان از کرونا امیدوار بود.