سلامت

موج سوم کرونا در حال قدرت‌نمایی است و هر روز نیز شاهد سه رقمی بودن آمار مرگ و میرها بر اثر این بیماری هستیم. وزارت بهداشت اعلام کرده است که هم‌اکنون مهم‌ترین هدف نظام سلامت در دوران کرونا، کاهش فوتی‌هاست. در حالی وزارت بهداشت، مهم‌ترین برنامه خود را کاهش آمار فوتی‌های کرونا اعلام کرده است که بیشترین نقش و وظیفه برای تحقق این هدف مهم بر دوش جامعه پزشکی قرار دارد.

بسیاری از اعضای جامعه پزشکی، بیش از هفت ماه است که برای تحقق این هدف مهم می‌جنگند، اما خیلی از آنها به نقطه اوج خستگی و فرسودگی رسیده‌اند. بسیاری از کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که اگر وزارت بهداشت می‌خواهد مهم‌ترین هدف تعیین شده برای این وزارتخانه را به سرانجام برساند، مسیر تحقق این هدف از مسیر حمایت از جامعه پزشکی می‌گذرد. در صورتی که کادر درمان در دوران کرونا از حمایت مالی و روانی بهره‌مند شوند، قطعا تحقق مهم‌ترین هدف وزارت بهداشت نیز در دسترس‌تر خواهد بود.

قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت هم تاکید می‌کند: «مهم‌ترین هدف سیستم بهداشت و درمان در مدیریت بحران شیوع بیماری کرونا، کاهش فوتی‌های ناشی از این بیماری است، چرا که خسارت مرگ و میر انسانی غیرقابل جبران و برای جامعه تلخ است.»

او یادآور می‌شود: «شیوع کرونا برای همگان درس آموخته‌هایی دارد که باید از آن بهره گرفت .این ویروس با قدرت سرایت‌پذیری بیشتر، سلامت تمامی گروه‌های سنی را به شدت تهدید می‌کند. بررسی روند شیوع بیماری کرونا در کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد هرگونه سهل‌انگاری، آسیب‌های شدید و جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت .روند شیوع بیماری در کشور سینوسی بوده و پس از هر تعطیلی با اوج‌گیری مجدد بیماری مواجه هستیم و نگرانی‌ها از تعطیلی‌های پیش‌رو همچنان باقی است .کرونا طی مدت شیوع آن در کشور، جان افراد زیادی حتی در بین گروه‌های سنی جوان را گرفته است.»

جان بابایی ادامه می‌دهد: «آنفلوآنزا سرایت‌پذیری کمتری نسبت به ویروس کرونا دارد و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی میزان شیوع این بیماری نیز کمتر خواهد شد. برنامه‌ریزی‌ها برای توزیع واکسن بین گروه‌های در معرض خطر نیز انجام شده است و این گروه‌ها واکسن را دریافت خواهند کرد. آینده شیوع بیماری کووید ۱۹ نامشخص است و عدم رعایت پروتکل‌ها و افزایش بار مراجعات بیمارستانی، خستگی و فرسودگی کادر درمانی را در پی خواهد داشت.»

همچنین او در خصوص کنترل شیوع بیماری کرونا نیز اظهار می‌کند: «تعطیلی کسب و کارها باید بعنوان آخرین راهکار برای مقابله با بیماری کووید ۱۹ اعمال شود و تا حد امکان آموزش دانش آموزان باید بصورت مجازی باشد و از حضور آنها در مدارس کاسته شود. همچنین با حمایت دستگاه‌های حاکمیتی و قضایی و با یک برنامه کلی باید میزان شیوع بیماری کرونا را به حداقل رساند.»

راه‌های کاهش فوتی‌های ناشی از کرونا

بسیاری از اعضای کادر درمان در خط مقدم درمان کرونا هستند. هزاران نفر از آنها به کرونا مبتلا شده‌اند و بیش از 200 نفر از کادر درمان هم به صف شهدای سلامت پیوسته‌اند.

مریم حبیب زادگان، پرستار فعال در حوزه درمان کرونا به سپید می‌گوید: «از همان اول هم مهم‌ترین هدف کادر درمان، کاهش آمار فوتی‌های کرونا بوده است. ما در این مسیر، سر سوزنی کم نگذاشته‌ایم. با همه وجود برای درمان بیماران جنگیده‌ایم. از نظر توانمندی کادر درمان، هیچ چیزی از کشورهای دیگر کم نداریم. فقط از نظر تجهیزات و از نظر تعداد نیروی انسانی دچار کمبود جدی هستیم. اگر وزارت بهداشت، هدف اولش را کاهش فوتی‌های کرونا گذاشته است، راهکار کارشناسی آن اضافه کردن کادر درمان در مراکز درمان کرونا است.»

او گلایه می‌کند: «واقعا ادامه راه و ادامه خدمت برای بسیاری از اعضای کادر درمان مشکل شده است. خیلی از آنها چندین ماه است که کارانه نگرفته‌اند. در خیلی از مراکز درمانی نیز نیروی انسانی جدید جذب نشده است. اگر همین کمبودها ادامه پیدا کند، نه تنها به هدف کاهش آمار فوتی‌ها نمی‌رسیم، بلکه آمار فوتی‌های کرونا نیز بیشتر می‌شود.»

حبیب زادگان یادآور می‌شود: «کاهش آمار فوتی‌های کرونا فقط زمانی محقق می‌شود که فقط روی جانفشانی کادر درمان، حساب باز نکنیم. در این مسیر نیاز است که دولت با اعمال محدودیت‌های بیشتر، نقش نظارتی خود را افزایش دهد و مردم هم با رعایت بیشتر پروتکل‌های درمانی به کادر درمان کمک کنند. فقط در صورتی که سه ضلع کادر درمان، مردم و دولت با همدیگر همکاری و همدلی داشته باشند، می‌توان به کاهش آمار فوتی‌های ناشی از کرونا امیدوار بود.»

سختی‌های کادر درمان برای کاهش فوتی‌های آمار کرونا

بسیاری از اعضای کادر درمان در طول چند ماه گذشته، تمام تلاش خود را برای کاهش آمار فوتی‌های کرونا به کار بستند. برخی از اعضای کادر درمان می‌گویند که در شرایط فعلی نمی‌توان انتظار معجزه داشت. آنها تاکید دارند که کادر درمان در سخت‌ترین شرایط ممکن در حال کار هستند که اگر از آنها حمایت نشود، کاهش فوتی‌های کرونا محقق نخواهد شد.

افشین علیزاده، متخصص عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در گفتگو با سپید به اوضاع سخت این روزهای کادر درمان اشاره می‌کند و می‌گوید: «صیانت و حفاظت از سلامت جامعه و ارائه خدمات درمانی، وظیفه ذاتی کادر درمان است. با این وجود باید در نظر داشت که ما سه نوع ارائه خدمات درمانی شامل ارائه خدمات در شرایط مساعد، ایده‌آل و سخت داریم. الان در شرایط سخت ارائه خدمت هستیم. اگر پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشود، موج‌های بعدی بیماری نیز ایجاد خواهد شد. این موج‌ها موجب محدودیت شدید کادر درمانی خواهد شد و شرایط نفسگیری برای کادر درمان ایجاد می‌کند. بنابراین از تمام مردم می‌خواهیم که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.»

او تصریح می‌کند: «بارها اعلام کردیم که شروع سفرها می‌تواند موج جدید بیماری کرونا را ایجاد کند، اما این توصیه‌ها جدی گرفته نشد. این اتفاق‌ها موجب افزایش فشار به کادر درمان خواهد شد. برخی از مسافرانی که به سفر رفتند، احتمال دارد که به بیماری کرونا مبتلا شده باشند. سپس در یک دوره کمون که می‌تواند تا 14 روز طول بکشد، بیماری را از شهری که به آن سفر کرده‌اند، به شهر خودشان منتقل می‌کنند. در این بین امکان دارد که با این سفرهای غیرضروری، موج‌های بعدی کرونا را در شهر خودشان ایجاد کنند. تمام این اتفاقات در نهایت به افزایش خستگی و فرسودگی کادر درمان منتهی می‌شود.»

علیزاده با اشاره به اینکه تبعات موج‌های کرونا، بسیار فراگیر خواهد بود، خاطرنشان می‌کند: «ماسک زدن مداوم و لباس مخصوص پوشیدن به طور مداوم، کادر درمان را بیش از گذشته، خسته و فرسوده کرده است. داشتن لباس و تجهیزات محافتی در برابر کرونا، شرایط کادر درمان را برای کار طولانی مدت بسیار سخت کرده است. انگار خیلی از مردم یادشان رفته است که بیماری خطرناک کرونا هنوز تمام نشده است. متاسفانه ما خیلی زود، محدودیت‌های تردد و اجتماعات را رها کردیم.»

این استاد دانشگاه با اشاره به شیفت‌های سخت و طولانی بیمارستان‌ها در دوران مقابله با کرونا، خاطرنشان می‌کند: «شیفت‌های بیمارستان برای کادر غیرپزشک معمولا از هفت صبح شروع می‌شود و گاهی تا بعد از ظهر یا تا هفت غروب هم ادامه دارد. شیفت‌های دیگر هم معمولا از هفت غروب تا هفت صبح ادامه پیدا می‌کند. شیفت کاری برای پزشکانی که در حال گذراندن دوره تخصص و فوق تخصص هستند، به صورت 24 ساعته است. اساتید بیمارستان هم معمولا از صبح تا ساعت 19 در بیمارستان‌ها حاضر هستند. حالا در نظر بگیرید که با وجود این شیفت‌های متعدد، سخت و طولانی، وقتی بار مراجعه بیمارستان‌ها به شکل هجومی باشد، فرسودگی کادر درمان نیز تشدید می‌شود. از مردم می‌خواهیم که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، اجازه تنفس به کادر درمان بدهند تا از این شرایط خطرناک عبور کنیم.»

از هدفگذاری برای کاهش فوتی‌ها تا خطر فروپاشی سیستم درمان

وزارت بهداشت اعلام کرده است که مهم‌ترین هدف خود را کاهش آمار فوتی‌های کرونا قرار داده است، اما برخی کارشناسان تاکید دارند که اگر همین رویه فعلی ادامه پیدا کند، یعنی سیاست‌های مقابله با کرونا به همین شکل فعلی تداوم یابد، در آن صورت نه تنها با کاهش آمار فوتی‌های کرونا مواجه نخواهیم شد، بلکه حتی ممکن است سیستم درمان به طور کلی دچار فروپاشی شود.

پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری با بیان اینکه ممکن است سیستم درمان در پاییز و زمستان به طور ناگهانی دچار فروپاشی شود، هشدار می‌دهد: «باید به طور عاجل برای کنترل شرایط فعلی فکری شود. الان بیشتر از اینکه به فکر دارو، درمان و یا تشخیص بیماری باشیم، باید پیشگیری کنیم؛ چراکه اگر الان پیشگیری نکنیم، ممکن است سیستم درمان در پاییز و زمستان به طور ناگهانی دچار فروپاشی شود. اگر نیروی انسانی درگیر کرونا شود، جایگزینی ندارد. کمااینکه همین الان نیز نیروی جایگزین نداریم و اگر نیرویی مبتلا شود، افراد باقیمانده باید بیشتر کار کنند تا بتوانند جای او را پر کنند.»

او با بیان اینکه این فشار کاری، کیفیت کار در سیستم درمان را صد در صد کاهش می‌دهد، خاطرنشان می‌کند: « اگر به همین روال پیش برویم، کمبودهای مهمی در زمینه دارو و تجهیزات خواهیم داشت. بنابراین تنها راه چاره، کنترل بیماری و پیشگیری است. هرچند متاسفانه اقدام عملی مناسبی از طرف تصمیم‌گیران صورت نمی‌گیرد.»

طبرسی یادآور می‌شود: «ما از روی آمار مراجعه به اورژانس متوجه ورود بیماری به پیک جدید می‌شویم. به عنوان نمونه در ۲۱ شهریور میزان مراجعه کننده به اورژانس کرونا در بیمارستان ما روزی ۶۰ نفر بود، اما الان این رقم به ۲۰۰ تا ۲۲۰ نفر افزایش یافته است. البته پیک جدید اپیدمی کرونا از مرداد پیش‌بینی شده بود. در اواخر مرداد که تا حدی آمار بیماری کم شده بود، تبعات و مخاطرات برخی بازگشایی‌ها، مسافرت‌های شهریور ماه و تجمعات بارها مطرح شد. در همان زمان پیش‌بینی شد که عدم اعمال محدودیت‌ها می‌تواند منجر به وقوع پیک‌های جدید بیماری شود و متاسفانه مجددا از همان جایی که طی هفت ماه گذشته تجربه داشتیم، ضربه خوردیم و الان در آغاز پیک جدید بیماری قرار داریم.»

او با بیان اینکه بر اساس آمار جهانی از هر ۱۰ نفری که به دلیل کرونا بستری می‌شوند یک نفر فوت می‌کند، به ایسنا یادآور می‌شود: «بر اساس تجربیات کسب شده طی چند ماه گذشته، زمانی که یک پیک جدید شروع می‌شود، بین چهار تا هشت هفته طول می‌کشد، اما در مورد پیک جدید معلوم نیست که به قله رسیده‌ایم یا هنوز آمار در حال افزایش است. البته به نظر می‌رسد که آمارها افزایشی است، چراکه هنوز تعداد بستری‌ها بیشتر از ترخیصی‌هاست و کماکان تعدادی بیمار در لیست انتظار هستند. در پیک جدید بیماری، بسیاری از بیمارستان‌های دولتی و خصوصی در حال بستری بیماران مبتلا به کرونا هستند. با وجود افزایش ظرفیت‌ها حداقل در تهران هنوز با کمبود تخت برای بستری مواجه هستیم و تخت‌های بیمارستانی در حال حاضر پر شده است. اگر مداخله‌ جدی صورت نگیرد، امواج بیماری در طول پاییز ادامه خواهد داشت. تا زمانی که واکسن قطعی و اثربخشی برای بیماری تولید نشود، تنها راه موجود رعایت نکات بهداشتی و پروتکل‌هاست.»

این متخصص عفونی، افزایش تعداد بیماران بدحال را شاخصه موج جدید بیماری می‌داند و می‌گوید: «تنها چیزی که در موج جدید مشاهده می‌شود، افزایش تعداد بیماران بدحال است. به عبارت دیگر تعداد بیماران نیازمند خدمات ویژه متاسفانه در این موج بیشتر شده است. همین مساله باعث شده که گاهی اوقات به خاطر نبود تخت ویژه در آی‌سی‌یو، بیمار نیازمند خدمات ویژه در بخش‌ها بستری و مراقبت شود. به طور کلی، وضعیت اپیدمی نسبت به اسفند و فروردین وخیم‌تر است. انتظار ما چیز دیگری بود، چراکه بیماری در ابتدا ناشناخته بود، ولی طی چند ماه گذشته تجربیات زیادی کسب شده، با این حال متاسفانه میزان مرگ و میرها نیز نسبت به اسفند و فروردین بالاتر است. بر اساس نمودار اعلام شده از سوی معاون کل وزارت بهداشت، اگر با همین روال پیش برویم ممکن است در آبان ماه به ۶۰۰ مورد مرگ روزانه برسیم و یک پیش‌بینی دیگر نیز نشان دهنده ۹۰۰ مورد فوت روزانه در اواسط آذر ماه است. البته اگر هیچ اقدام مداخله‌ای صورت نگیرد.»

او انتقاد می‌کند: «پروتکل بهداشتی مدارس یعنی هر دو یا سه روز از دانش آموزان و کادر مدارس، تست حلقی گرفته شود که امکان پذیر نیست. بنابراین تنها راه ممکن برای کنترل کرونا، محدود کردن مجامع است. همچنین باید در نظر داشت که در صورت بروز همزمان کرونا و آنفلوآنزا، مرگ و میر افزایش می‌یابد. بنابراین اگر دو اپیدمی با هم اتفاق بیفتد، مطمئنا کنترل آن بسیار سخت‌تر می‌شود.»