سلامت

ویروس کرونا، اگرچه به دلیل تعطیلی‌های ناشی از فاصله‌گذاری‌های اجتماعی موجب کاهش فعالیت‌های صنعتی و در نتیجه پسماندهای این بخش و حتی پسماندهای عادی شد، همزمان در بخش زباله‌های عفونی و خطرناک، شاهد افزایش چند برابری تولید پسماند عفونی در جهان هستیم. تا قبل از پاندمی کرونا در جهان پسماندهای بیمارستانی به سه دسته عادی، عفونی شامل تیز و برنده و شیمیایی و دارویی تفکیک می‌شدند. پسماندهای عادی مراکز درمانی مانند سایر زباله‌های خانگی در محل‌های دفن زباله مدفون می‌شد. سایر زباله‌ها نیز در خود بیمارستان‌ها بی‌خطر سازی شده و توسط خودروهای مخصوص حمله زباله‌های خطرناک به سایت‌های دفن و امحای پسماند حمل می‌شدند. با شیوع کرونا برای پیشگیری از انتشار آلودگی، تمامی زباله‌های بیمارستانی چه عادی و چه عفونی به عنوان پسماند خطرناک تلقی شده و بر اساس دستورالعمل‌های زباله‌های عفونی دفن می‌شوند.

اما موضوع تنها زباله‌های خطرناک بیمارستان‌ها نیست چه بسا در حال حاضر خطری از جانب آنان مردم و محیط زیست را تهدید نکند، بلکه موضوع انبوه دستکش‌ها، و ماسک‌های رها شده در سطح معابر و مخزن‌ زباله‌های شهری است بر همین اساس با اضافه شدن این پسماندها به پسماندهای عادی خانگی، شرایط مدیریت پسماندهای شهری نیز به مراتب خطرناک و حساس شده است.

خطر پسماندهای کرونایی با پایان پاندمی کرونا رفع نمی‌شود. باتوجه به اینکه بیشترین حجم پسماندهای مربوط به کرونا مواد پلاستیکی یکبارمصرفی است که طول زمان مورد نیاز برای تجزیه آن در محیط زیست بسیار طولانی است و ماندگاری زیادی در محیط زیست و طبیعت دارد، در صورت عدم دفن اصولی و صحیح این نوع پسماندها در آینده با مخاطرات زیست محیطی، آلودگی آب، هوا و خاک مواجه خواهیم شد، که این موضوع سلامت نسل‌های آینده را نیز مورد هدف قرار می‌دهد.

یک مشکل و چندین متولی

در این میان، سرنوشت این پسماندها بین شهرداری و سازمان محیط زیست و دیگر نهادها در حال پاسکاری بوده و هریک دیگری را مسئول ساماندهی آنها می‌دانند
به گزارش سپید، حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با بیان اینکه زباله‌های پزشکی اعم از زباله‌هایی که در بیمارستان‌ها تولید می‌شود و زباله‌هایی که در منازل تولید می‌شوند، ویژگی‌هایی دارند که باید جزو پسماندهای ویژه تلقی شوند، گفت: «طبق قانون مدیریت پسماند ویژه بر عهده تولید کننده است و در بخش زباله های پزشکی نیز مشخصا وزارت بهداشت متولی این نوع از پسماندها محسوب می شود.»

وی افزود: «ظرفیت مخزن‌گذاری جداگانه برای زباله‌های پزشکی در حال حاضر در شهرداری تهران وجود ندارد اما از طریق محتواهای آموزشی و بر اساس پروتکل‌هایی که سازمان جهانی بهداشت ابلاغ کرده، به مردم آموزش داده می‌شود تا پسماندهایی که در منازل بیماران کرونایی تولید می‌شود را به صورت جداگانه‌ای در کیسه بسته‌بندی کرده و در مخازن قرار دهند.»

حیدریان بیان کرد: «در بعضی نقاط از یک رنگ خاص برای مخازن مخصوص پسماندهای کرونایی استفاده شد که تجربه چندان موفقی نبود چون این پسماندها حتی اگر در یک رنگ جداگانه هم بسته‌بندی شوند ولی چون ناوگان جمع‌آوری جداگانه‌ای وجود ندارد عملا همان سرنوشت اولیه را پیدا می‌کنند.»

وی ادامه داد: «در تهران چه پسماندهایی که در کیسه‌های جداگانه بسته‌بندی می‌شوند و چه آن هایی که در پسماندهای عادی قرار می‌گیرند در مرکز دفع و پردازش آرادکوه جداسازی می‌شوند و داخل سلول دفن بهداشتی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی دفن می‌شوند.»

معاون پردازش و دفع سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران یادآور شد: «سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان ناظر قانونی مدیریت پسماندها باید مشخص کند که پسماندهای حاصل از بیماری کرونا چه نوع پسماندی محسوب می شود، اگر پسماند عادی است که همین مدیریت پسماند عادی کفایت می‌کند و اگر پسماند ویژه است متولی آن را مشخص کند و اگر راهکاری ارائه دهد شهرداری تهران در کنار وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست می‌تواند با ایجاد زیرساخت در ابتدا و اختصاص بودجه‌های خاص پس از آن، در این زمینه اقدام کند.»

مشارکت محیط زیست در نظارت بر بی‌خطر سازی زباله‌های بیمارستانی

در همین حال سعید محمودی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران در نشست تخصصی مدیریت پسماندهای بیمارستانی، با بیان اینکه بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت حداقل تا دو سال آینده درگیر ویروس کرونا هستیم، گفت: «تصمیمات کلی‌تر و اقدامات کارشناسی شده و مناسب‌تری باید در خصوص مدیریت پسماندهای کرونایی انجام شود و این مهم نیازمند همکاری و تعامل بیشتر همه بخش‌های مرتبط با این حوزه است»

محمودی تاکید کرد: «درصد کمی از بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان‌ها بستری و بیشتر آنها در خانه خود قرنطینه هستند پسماندهای این بیماران با پسماندهای عادی شهری مخلوط می‌شود، این پسماندهای شهری در واقع پسماندهای خطرناکی هستند که به صورت عادی جمع آوری می‌شوند و این وضعیت مدیریت پسماندها را پیچیده می‌کند.»

وی با تاکید بر اینکه محدود بودن نظارت بر پسماندهای کرونایی بیمارستان‌ها به عنوان مراکز اصلی پسماندهای عفونی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و در کنترل این پسماندها نقش بسزایی دارد، اظهارکرد: «موضوع پسماندهای کرونایی مسئله محیط زیست و یا یک بیمارستان نیست بلکه موضوع استانی است و استانداری تهران هم باید برای کمک به حل این معضل ورود کند»

وی با بیان اینکه امکانات محیط زیست محدود است و همه بیمارستان‌ها را نمی‌تواند پوشش دهد، اظهارکرد: «به درخواست سمن‌ها به عنوان نمایندگان مردم، تیم‌های تخصصی متشکل از محیط زیست، شهرداری و تشکل‌های محیط زیستی برای نظارت بر مدیریت پسماندهای بیمارستانی تشکیل می‌شود»

محمودی با بیان اینکه نگاه محیط زیست بر بیمارستان‌ها نگاهی مچگیرانه وقهری نیست بلکه هدف، همکاری مشترک بیشتر و اصلاح فرآیندهایی است که به لحاظ قانونی مشکل دارد،گفت: «با این کار طرح نظارت مردمی بر مدیریت پسماندهای پزشکی کلید خورده است و از این منظر هم اقدامات صورت گرفته، توسط گروه‌های مردمی گزارش خواهد شد و هم در برطرف کردن کاستی‌ها کمک می‌شود.»

کم‌کاری شهرداری در نداشتن برنامه مدیریت پسماندهای کرونایی

از سوی دیگر پیش از این رئیس اداره محیط زیست انسانی استان تهران، شهرداری را به کم‌کاری در این رابطه متهم کرد. فاطمه اکبرپور در این رابطه اظهار کرد: «شهرداری اصفهان اقدام به نصب جعبه‌های ایمن و مخازن زباله در محدوده اطراف بیمارستان‌ها و مراکز درمانی جهت انداختن ماسک و دستکش شهروندان کرده است و در تهران نیز صحبت‌هایی مبنی بر اتخاذ تمهیدات لازم برای تعبیه مخازن زباله جداگانه و جمع‌آوری جداگانه ماسک، دستکش و تجهیزات حفاظتی در سطح شهر شده است اما هنوز برنامه‌ای در این زمینه از سوی شهرداری و سایر مجموعه‌های دست‌اندرکار دریافت نکرده‌ایم»

وی با بیان اینکه تحویل مخازن و سطل‌های زباله مخصوص پسماند کرونایی به منازل و جمع‌آوری آن‌ها می‌تواند یکی از راه‌های جداسازی پسماند کرونایی از سایر پسماندها و دور کردن آنها از سطح شهر باشد، تصریح کرد: «واقعیت این است که تعداد خانوارهای ساکن در تهران به میزانی است که اجرایی کردن این برنامه را دشوار می‌کند چنین اقداماتی سخت و زمان‌بر هستند بنابراین نیاز به یک برنامه‌ریزی هوشمند و استفاده از ظرفیت استارت‌آپ‌ها و اپلیکیشن‌های جمع‌آوری پسماند دارند» اکبرپور در ادامه با بیان اینکه اداره‌ کل حفاظت محیط زیست استان تهران برنامه‌ای مبنی بر تغییر نحوه جمع‌آوری تجهیزات حفاظتی از جمله ماسک و دستکش از سوی نهادهای متولی پسماند دریافت نکرده است، تاکید کرد: «از آنجایی که همچون گذشته پسماندهای کرونایی در مخازن شهری تخلیه و جمع‌آوری می‌شوند، همچنان توصیه‌ می‌کنیم که مردم در منازل خود پسماندهای کرونایی و تجهیزات محافظتی خود را در کیسه‌های جداگانه و در بسته دفع کنند و حتما این کیسه‌ها را گره بزنند تا حداقل زمانی‌که در مخازن شهری رها می‌شود برای پاکبان‌ها و کسانی که در امر جمع‌آوری پسماند فعالیت می‌کنند، مشکلی ایجاد نکند.»

آنچه مسلما است در این زمان که کادر درمان جان خود را بر کف دست گذاشته و در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به مقابله با کرونا می‌پردازند، افرادی نیز به عنوان پاکبان در جدلی دیگر در سطح کوچه‌ها و خیابان‌ها مسئول بهداشت محیط زندگی افراد شده و آنها نیز نبردی دیگر را انجام می‌دهند. عدم مدیریت این پسماندها بیش از هر کسی سلامت آنها را به خطر می‌اندازد و این موجب می‌شود که بیماری این گروه نیز علاوه بر خانواده‌های آنان هزینه‌های مضاعفی بر شهرداری، نظام سلامت و شهروندان تحمیل کند. از سوی دیگر انداختن توپ به زمین یکدیگر نیز نمی‌تواند گره‌ای از این موضوع باز کند و تنها ساماندهی پسماندهای خطرناک و عفونی را به تاخیر انداخته و روند انتشار بیماری را تسریع می‌کند.