سلامت

به گزارش سپید، این روز‌ها که جهان درگیر ویروس کروناست، بازار اخبار مربوط به تولید دارو و واکسن بسیار داغ است و اکثر مردم نتایج تحقیقات و پژوهش‌های دانشمندان کشور‌های مختلف را رصد می‌کنند. بنابر اعلام سازمان جهانی بهداشت در حال حاضر بیش از ۱۴۰ مرکز تحقیقاتی در ۱۴ کشور دنیا در حال رقابت برای ساختن واکسن کرونا هستند تا علاوه ‌بر کسب مقام اول تولید آن در جهان، بازار پر رونقی هم برای محصول خود پیدا کنند.

بر اساس اعلام این سازمان ازجمله کشور‌هایی که به‌صورت فعال در این زمینه کار می‌کنند و به نتایج قابل قبولی دست ‌یافته‌اند می‌توان به آمریکا، چین، بریتانیا و روسیه اشاره کرد. به گفته این سازمان تمامی واکسن‌های ساخته ‌شده در این کشور‌ها مرحله آزمایش حیوانی را با موفقیت سپری کرده‌اند و حتی برخی کشور‌ها از موفقیت واکسن ساخته شده بر روی انسان در سنین مختلف اخباری را منتشر کرده‌اند.

این روزها اما واکسن ساخته شده در روسیه بیش از همه توجه‌ها را به خود جلب کرده و خبرگزاری‌های رسمی این کشور از قرار گرفتن آن در دسترس عموم از روز ۱۵ اوت (25مردادماه) خبر می‌دهند.

حال می‌خواهیم روند اخبار مربوط به این واکسن را با هم مرور کنیم؛ درست اوایل تیرماه بود که خبرهایی از ساخت واکسن کرونا در روسیه رسانه‌ای شد. بر اساس اخبار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت این کشور، واکسن روسی پس از آزمایش بر یک گروه از داوطلبان، بر روی گروه دوم نیز با دوز مشخصی تزریق شد و در نتیجه ایمنی هر دو گروه با سنین و جنسیت مختلف به اثبات رسید و واکسن برای هر دو گروه در برابر ویروس مصونیت ایجاد کرد.

به گفته مقامات این کشور گروه اول ۲۵ تیر و گروه دوم ۳۰ تیر از بیمارستان وزارت دفاع روسیه ترخیص شدند و به دنبال این نتایج موفقیت‌آمیز اعلام شد که روسیه به تولید نهایی و انبوه واکسن کرونا نزدیک شده است.

البته پس از این اعلام بود که میخائیل موراشکو، وزیر بهداشت روسیه از انجام این آزمایشات توسط انستیتو گامالیا که یک سازمان دولتی پژوهشی در مسکو است خبر داد و گفت: «کارآزمایی بالینی این واکسن تکمیل شده است و کارهای اداری برای ثبت مشروط آن در حال انجام است.»

پس از اظهارات ووزیر بهداشت روسیه، کریل دمیتری‌یف، رئیس صندوق سرمایه‌گذاری روسیه نیز در مصاحبه با شبکه تلویزیونی CNN اعلام کرد که واکسن تولیدی روسیه در بیست‌ویکمین روز پس از تزریق آن به بدن داوطلبان ۱۰۰ درصد مصونیت برای آنها ایجاد کرده است و پس از تزریق مجدد مصونیت افراد دو برابر شده و این مسئله در حیوانات هم به اثبات رسیده است.

این مقام روس که خود واکسن کرونا را دریافت کرده بود، اظهار داشت: «اطلاعات مربوط به ساخت این واکسن در ماه آگوست (۱۱ مرداد الی ۱۱ شهریور) منتشر خواهد شد و انتظار می‌رود که واکسن در همین ماه مورد تایید نهایی قرار گیرد.»

دمیتری‌یف در پاسخ به استانداردهای این واکسن گفت: «در روسیه قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای تایید واکسن وجود دارد و مسئله ایمنی واکسن برای دانشمندان روسی در وهله نخست اهمیت قرار دارد. ضمنا تاکنون مصونیت داوطلبان تزریق واکسن ۱۰۰ درصد بوده است.»

در تازه‌ترین رویداد هم وزارت بهداشت روسیه روز جمعه ۷ اوت (۱۷مرداد) اعلام کرد که واکسن کرونای ساخته شده توسط مرکز اپیدمیولوژی و میکروبیولوژی روسیه «گامالیا» تا روز چهارشنبه ۱۲ اوت (22مرداد) ثبت خواهد شد. به گفته الگ گریدنیف، معاون وزیر بهداشت روسیه در مرحله نخست واکسیناسیون علیه ویروس کرونا، کارکنان پزشکی و سالمندان ساکن این کشور می‌توانند این واکسن را دریافت کنند.

از اظهارات مقامات روسی که بگذریم برخی محققان ادعای آنها را رد کرده و می‌گویند که هنوز هیچ واکسنی چه روسی و چه غیر روس تاییدیه مراجع بین‌المللی را نگرفته و ادعای روس‌ها یک نمایش رسانه‌ای است.

مشکل‌ساز خواهد شد

آنتونی فائوچی، رئیس موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا که از منتقدان اصلی واکسن روسی است، می‌گوید: «این کشور به احتمال زیاد از واکسن تولیدی روسیه و چین برای مقابله با کرونا استفاده نخواهد کرد زیرا سیستم‌های نظارتی در این کشورها‌ به مراتب کمتر از کشور‌های غربی است.»

فائوچی در جلسه استماع کنگره درباره واکسن کرونای ساخت این کشورها، اظهار داشت: «امیدوارم چینی‌ها و روس‌ها پیش از کاربرد واکسن، آن را آزمایش کنند زیرا ادعای داشتن واکسن آماده توزیع پیش از آنکه آزمایش‌های آن انجام شود در بهترین حالت مشکل‌ساز خواهد بود.»

نمی‌توانیم واکسن روسی را بپذیریم

مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی مقابله با کرونا در ایران هم از منتقدان واکسن روسی است. وی درباره ادعای این کشور در مورد موفقیت در تولید واکسن کرونا می‌گوید: «همه جای دنیا در حال کار بر روی واکسن هستند و روسیه هم در این زمینه کار می‌کند، اما اشکال کار روس‌ها آن است که آنها مواد بیولوژیکی را که تولید می‌کنند، فقط خودشان تایید می‌کنند و در اختیار هیچ مرجع بین‌المللی برای تایید قرار نمی‌دهند.»

محرز با اشاره به اعلام رسمی مقامات روسیه مبنی بر استفاده عمومی از واکسن کرونای روسی از مهرماه، معتقد است: «استفاده از این واکسن در ایران تا زمانی که مورد تایید نهادهای بین‌المللی قرار نگیرد امکان‌پذیر نخواهد بود.»

وی تصریح می‌کند: «ما واکسنی را قبول داریم که تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) یا آژانس دارویی اروپا (EMA) یا تاییدیه سازمان جهانی بهداشت را داشته باشند؛ بنابراین از نظر وزارت بهداشت ایران صلاحیت تایید یک ماده بیولوژیک را تنها این سه مرجع در سطح جهانی دارند. پس اگر آنها بگویند داروها و یا واکسن روسیه مورد تایید است با کمال میل قبول می‌کنیم، ولی روسیه می‌گوید ما فقط خودمان این واکنس را قبول داریم. لذا اگر فقط خودشان اعلام درمان یا اثربخشی واکسن کنند و برای تاییدیه گرفتن به مراجع جهانی ندهد ما نمی‌توانیم این واکسن را بپذیریم.»

شروط ورود واکسن به کشور

حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو هم که طرف سوال درباره نحوه تایید و امکان ورود واکسن کرونای روسی به کشور قرار گرفته، می‌گوید: «اگر واکسن ساخته شده توسط روسیه کارایی لازم و تاییدیه FDA را داشته باشد، ورود آن به کشور تسریع خواهد شد و اگر این واکسن تاییدیه‌های دارویی کشور روسیه را اخذ کند و گواهی فروش آزاد داخل کشور تولیدکننده را داشته باشد ما می‌توانیم به آن شرکت اجازه دهیم که در صورت تولید واکسن، نمایندگی‌اش در ایران ثبت شود و در صورتی که واکسن ساخته شود و استانداردهای ما را طی کند، مجوز واردات به آن را می‌دهیم.»

محمدی تاکید دارد: «از آنجا که سازمان غذا و داروی ایالات متحده مرجعی است که تاییدیه‌های آن با سختگیری صادر می‌شود برای ما هم معتبر است، اما اگر یک دارو تاییدیه FDA را داشته باشد به این معنا نیست که هیچ تاییدیه‌ای از ما نخواهد و ما مسیر خود را برای دادن مجوز به داروها طی خواهیم کرد؛ بنابراین این به این معنا هم نیست که اگر دارویی FDA approved نداشته باشد وارد کشور ما نخواهد شد.»

هیچ نهادی واکسن روسی را تضمین نمی‌کند

ناصر ریاحی، رئیس انجمن واردکنندگان دارو هم در پاسخ به این سوال که نظر شما درباره واکسن روسی کرونا چیست؟ اظهار می‌کند: «روسیه جزو کشورهایی است که در این حوزه رفتار خاص خود را دارد. برای مثال مواد بیولوژیک واکسن خود را برای تست و آزمایش در اختیار مراجع بین‌المللی قرار نمی‌دهد و ازاین‌رو هیچ نهادی در خارج از روسیه نمی‌تواند کیفیت و میزان اثرگذاری واکسن این کشور را تضمین کند.»

وی درباره امکان استفاده از این واکسن در ایران می‌گوید: «در ایران استفاده از داروهای این‌چنینی قطعا نیاز به تایید کارشناسان وزارت بهداشت و تایید مراجع بین‌المللی دارد، اما با توجه به اینکه این مراجع چیزی را تایید نکرده‌اند کارشناسان ایرانی نیز توصیه به استفاده از واکسن روسیه نمی‌کنند و فعلا برنامه‌ای برای وارد کردن واکسن این کشور به ایران وجود ندارد.»

ریاحی با اشاره به تفاوت فرآیند واکسن کرونا با واکسن‌هایی مانند آنفلوآنزا، می‌افزاید: «در حوزه واکسیناسیون با دو مدل اصلی مواجه هستیم. یک مدل واکسن زدن به اختیار مردم است مانند واکسن آنفلوآنزا که با هماهنگی انجام‌ شده هر سال میزان دوزی که در بازار ایران مورد نیاز است از سوی بخش خصوصی وارد و در بازار عرضه می‌شود. نوع دوم واکسن اختیاری نیست و همه مردم باید استفاده کنند و مدیریت این حوزه مستقیما در اختیار دولت است.»

عضو اتاق بازرگانی تهران اضافه می‌کند: «در صورتی که واکسن نهایی برای ویروس کرونا پیدا شود و تاییدیه رسمی بگیرد، دولت باید مذاکرات برای وارد کردن این واکسن و در اختیار مردم قرار گرفتن آن را آغاز کند.»

واکسن‌ روسی در حد پلت‌فرم است

محسن ابراهیم‌زاده، متخصص بیماری‌های عفونی هم با بیان اینکه هنوز واکسنی در کار نیست و اگر قرار باشد از روسیه واکسن کووید19 وارد کشور شود در حد پلت‌فرم خواهد بود، می‌گوید: «این واکسن، واکسنی نیست که بتوان از آن استفاده کرد و باید روی آن کار شود و خام است.»

وی که در یک برنامه تلویزیونی سخن می‌گفت، اظهار داشت: «این یک واقعیت است که محصولات کشور‌های شرقی در بخش دارو و واکسن تاکنون قوی و مطرحی نبوده‌اند و بیشتر کمپانی‌های اروپایی و آمریکایی در این زمینه فعال هستند.»

این پزشک فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی تاکید دارد: «متاسفانه امروز ویروس کرونا علاوه بر گسترش، عفونی‌تر هم شده است و همین تغییر بسیار کوچک ماهیت ویروس را عوض کرده است. چنانچه ما با گستردگی و شیوع بسیار شدید و عجیبی روبه‌رو هستیم و اقدامات و درمان‌ها پاسخ لازم را نمی‌دهد. امروز این بیماری درمان قطعی ندارد و مردم نباید گول اخبار را بخورند زیرا در حال حاضر واکسنی در کار نیست و اگر قرار باشد از روسیه واکسنی بیاید فعلا در حد پلت‌فرم است.»
ابراهیم‌زاده معتقد است: «علیرغم اینکه روسیه ادعا کرده است که تست‌های لازم را انجام داده، اما به نظر می‌رسد محصول خام در اختیار ایران قرار گیرد. البته این کشور ادعا کرده که خود این کار را انجام داده و پس از آن واکسن را در اختیار کشورها می‌گذارد، ولی فعلا هیچ چیزی معلوم نیست و اصلا اگر واکسنی هم باشد مشخص نیست که به درد همه اقشار و گروه‌ها بخورد یا همه بتوانند از آن استفاده کنند یا مشکل جدیدی ایجاد نکند و مصونیتی که می‌دهد تا چه میزان است؟»
با این اوصاف و علیرغم امیدواری‌ها برای پیدا شدن واکسن کووید19، سازمان جهانی بهداشت روز دوشنبه سوم آگوست 2020 هشدار داد که تاکنون 18 میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند و هنوز هیچ راه‌حل جادویی برای کرونا وجود ندارد.

تدروس آدهانوم، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت که از مقر این سازمان در ژنو با خبرنگاران سخن می‌گفت، اظظهار داشت:«در حال حاضر هیچ راه‌حل جادویی وجود ندارد و احتمالا هیچ‌گاه وجود نداشته باشد.» ادهانوم تاکید کرد: «اجازه دهید بی‌پروا سخن بگویم. تعداد قابل توجهی از کشورها هنوز در مسیر اشتباه حرکت می‌کنند و ویروس کرونا هنوز دشمن شماره یک جهان است و اگر تدابیر بهداشتی اصلی رعایت نشوند، بحران کرونا به بدتر و بدتر تبدیل خواهد شد، اما این اتفاق نباید رخ دهد.»

البته اگرچه انتشار اخبار مربوط به تولید واکسن کرونا و عرضه آن به بازار در ظاهر خبر دلگرم‌کننده‌ای است، اما اگر این خبر واقعیت هم داشته باشد همچنان باید به این امر توجه کرد که در شرایط فعلی بهترین ابزار برای مقابله با این ویروس رعایت پروتکل‌های بهداشتی و دستورالعمل‌های کاربردی و سهل چون استفاده از ماسک، شستن دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی است.