ملکزاده، معاونت حقیقات و فناوری وزارت بهداشت در گفتوگوی اختصاصی با روزنامه سپید:
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در گفتوگو با خبرنگار روزنامه سپید گفت: «تا امروز تغییرات متعددی در ژنوم ویروس کرونا صورت گرفته است. یکی از این موارد، تغییر ژنوم D به G در پوزیشن 146 است.»
قدرت تکثیر ویروس کرونا بین 3 تا 9 برابر بیشتر شده است
12 مرداد 1399 ساعت: 11:5
12 مرداد 1399 ساعت: 11:5
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در گفتوگو با خبرنگار روزنامه سپید گفت: «تا امروز تغییرات متعددی در ژنوم ویروس کرونا صورت گرفته است. یکی از این موارد، تغییر ژنوم D به G در پوزیشن 146 است.»
رضا ملکزاده معتقد است با این تغییر، رشد ویروس بیشتر شده و هم در مدلهای حیوانی و هم در انسان، قدرت تکثیر ویروس بین 3 تا 9 برابر بیشتر شده است و بنابراین افرادی که این ویروس وارد بدن آنها میشود، ممکن است بیماری آنها شدیدتر شود.
تا امروز تغییرات متعددی در ژنوم ویروس کرونا صورت گرفته است. یکی از این موارد، تغییر ژنوم D به G در پوزیشن 146 است. با این تغییر، رشد ویروس بیشتر شده و هم در مدلهای حیوانی و هم در انسان، قدرت تکثیر ویروس بین 3 تا 9 برابر بیشتر شده است و بنابراین افرادی که این ویروس وارد بدن آنها میشود، ممکن است بیماری آنها شدیدتر شود. البته هنوز دقیقا مشخص نشده که آیا تغییر، باعث افزایش مرگآوری ویروس هم شده است یا نه. البته به نظر میرسد که بیماری را تشدید کرده و نیاز به بستری شدن مبتلایان را افزایش میدهد ولی برای اینکه ثابت شود این تغییر ژنوم، مرگ و میر مبتلایان را هم بیشتر میکند یا نه، به مطالعات بیشتری نیاز است. البته این احتمال وجود دارد؛ چون وقتی تعداد ویروس چندین برابر شود، بالاخره احتمال بروز عوارض بیشتر ازجمله مرگ و میر هم افزایش مییابد.
این درحالی است که همه ما بیشتر به دنبال کسانی هستیم که علائم ابتلا را نشان داده و حتی بستری هستند ولی این نکته خیلی مهمی است که در کسانی که ناقل بوده ولی هیچ علامتی ندارند، هم غلظت ویروسی که از بینی و دهانشان بیرون میآید بیشتر است و هم طول مدت واگیری ویروس از این دسته از افراد، خیلی بیشتر از واگیری از کسانی است که علائم بیماری را بروز دادهاند. این یکی از مکانیزمهایی است که این ویروس از آن استفاده کرده است.
البته خبر خوبی هم وجود دارد. خوشبختانه باید گفت که این ویروس ایمنی خوبی در بدن ایجاد میکند. تا پیش از این، مطالعات ما در ایران و دیگر نقاط دنیا نشان داده بود که 40 درصد از افرادی که به این بیماری مبتلا شدهاند، آنتی بادی ندارند. اما مطالعات جدید نشان داده است که همه این افراد (همان 40 درصد) کسانی هستند که ایمنی سلولی پیدا کردهاند. بنابراین به نظر میآید افرادی که این ویروس وارد بدن آنها شود، مانند کسانی هستند که واکسینه شده باشند و ایمنی پیدا کردهاند. حالا اینکه این ایمنی تا چه زمانی در بدن آنها هست، نیاز به مطالعات بیشتر دارد ولی احتمالا بیشتر از دو سه سال خواهد بود. بنابراین زمانی ما میتوانیم بگوییم در برابر این ویروس یک دفاع جدی داریم که یا به این بیماری مبتلا شده و درمان شویم و یا اینکه واکسنی برای آن پیدا شود.
نکته بسیار مهم این است که ما باید سعی کنیم در یک مقطع زمانی، تعداد زیادی از افراد به این بیماری مبتلا نشوند تا سیستم درمانی ما بتواند جوابگوی مبتلایان باشد. خیلی از این بحثها و توصیههایی که مطرح میشوند مانند استفاده از ماسک، شستوشوی مرتب دستها، رعایت فاصلهاجتماعی و عدم حضور در تجمعات و... به این علت هستند که ما در یک نقطه کشور و در یک زمان، تعداد زیادی مبتلا نداشته باشیم چون با افزایش مبتلایان، تعداد افرادی که نیازمند بیمارستان میشوند هم طبیعتا زیاد شده و خود این مسئله تلفات را بالا میبرد. بههرحال امیدواریم در آینده واکسن مناسب برای این ویروس ساخته شود البته اینکه میگویم آینده، منظورم چیزی کمتر از 8 ماه تا 12 ماه نیست. بنابراین تا آن زمان باید آماده باشیم و دستورات و توصیههای بهداشتی مثل استفاده از ماسک و فاصلهگذاری اجتماعی را رعایت کنیم بلکه بتوانیم از این مرحله هم عبور کنیم. ولی ما هیچ وقت نمیتوانیم بگوییم که با گذشت زمان تعداد مبتلایان به این بیماری کم میشود. نهخیر چنین نیست. این بیماری به همین صورت ادامه دارد تا زمانی که ایمنی در جامعه به وجود بیاید.
سپید: چندی قبل مطلبی از قول شما در رسانهها منتشر شد مبنی بر اینکه ویروس کرونا عفونیتر شده است. لطفا بفرمایید این موضوع یعنی چه؟ چگونه به این نتیجه رسیدهاید؟ و تبعات آن چیست؟
این مطلبی که من عنوان کردم، نتیجه یک کار پژوهشی است که توسط یک گروه 30 نفره از دانشمندان در آمریکا و انگلستان و زیرمجموعهای از محققین که بهطور مرتب تغییرات ویروس را از نظر ژنوم تحت نظر دارند، انجام شده و رفرنس آن هم در مجله سل (cell) است که همانطور که میدانید، معتبرترین مجله علمی دنیاست.تا امروز تغییرات متعددی در ژنوم ویروس کرونا صورت گرفته است. یکی از این موارد، تغییر ژنوم D به G در پوزیشن 146 است. با این تغییر، رشد ویروس بیشتر شده و هم در مدلهای حیوانی و هم در انسان، قدرت تکثیر ویروس بین 3 تا 9 برابر بیشتر شده است و بنابراین افرادی که این ویروس وارد بدن آنها میشود، ممکن است بیماری آنها شدیدتر شود. البته هنوز دقیقا مشخص نشده که آیا تغییر، باعث افزایش مرگآوری ویروس هم شده است یا نه. البته به نظر میرسد که بیماری را تشدید کرده و نیاز به بستری شدن مبتلایان را افزایش میدهد ولی برای اینکه ثابت شود این تغییر ژنوم، مرگ و میر مبتلایان را هم بیشتر میکند یا نه، به مطالعات بیشتری نیاز است. البته این احتمال وجود دارد؛ چون وقتی تعداد ویروس چندین برابر شود، بالاخره احتمال بروز عوارض بیشتر ازجمله مرگ و میر هم افزایش مییابد.
سپید: پس مشخصا اینکه شما فرمودید ویروس عفونیتر شده، به این معنی است که در بدن میزبان، تکثیر بیشتری صورت میگیرد. درست است؟
بله. رشد و تکثیر ویروس بیشتر شده است. یعنی اگر رشد ویروس قبلا برابر با عدد یک بود، الان 3 برابر و در بعضیها تا 9 برابر بیشتر شده است.سپید: آیا میتوانیم بگوییم که این تغییراتی که در ژنوم ویروس اتفاق میافتد، نوعی تغییر و واکنش هوشمندانه است؟ یعنی آیا امکان دارد که یک ویروس براساس تغییراتی که در دنیای پیرامون اتفاق میافتد (مثل اقدامات درمانی یا محافظتی یا تاثیر انواع داروها و...) به صورت هوشمندانه واکنش نشان داده و خود را با شرایط جدید تطبیق دهد؟
ببینید اولا باید توجه داشته باشید که ویروس، زمانی که خارج از بدن یک موجود زنده است، یک جسم مرده بیش نیست. زمانی ویروس حیات پیدا میکند که وارد بدن یک انسان یا حیوان شود و سپس وارد سلولهای بدن شده و از سیستم سنتز پروتئین بدن کمک گرفته و تکثیر شود. به طور کلی هر ویروسی وقتی وارد بدن انسان میشود، تلاش میکند که از فشار سیستم ایمنی بدن فرار کند. وقتی بتواند درمقابل سیستم ایمنی دوام بیاورد، آن زمان است که میتواند زنده بماند و تکثیر شود. تغییری که درباره آن صحبت شده، در پروتئین s که روی سطح ویروس قرار داشته و باعث میشود که ویروس به سلولهای بدن بچسبد، اتفاق افتاده است. البته میشود به یک معنا گفت که این یک تغییر هوشمند بوده است ولی حقیقت آن است که همه ویروسها و حتی باکتریها وقتی که وارد بدن شده و با سیستم ایمنی بدن مواجه میشوند، تغییراتی را در خودشان ایجاد میکنند تا بتوانند هرچه بهتر از دست سیستم ایمنی بدن فرار کنند.سپید: اوایلی که ویروس وارد ایران شد، آمارها نشان میداد که تا یک مقطع زمانی، نسبت مرگ و میر مبتلایان در کشور ما از میزان مرگ و میری که در چین ثبت شده بود، بیشتر بود. از این رو برخی آن زمان اینطور عنوان میکردند که ویروسی که وارد ایران شده، قویتر از ویروسی است که در چین دیده شده است. این مسئله همان زمان در رسانهها هم انتشار پیدا کرد. حالا سوالی که به ذهن من رسیده این است که آیا وقتی در ژنوم ویروس تغییری حادث میشود، این تغییر در همه ویروسهایی که در جهان وجود دارد، همزمان اتفاق میافتد یا اینکه ممکن است ویروس در یک منطقهای دچار جهش ژنتیکی شده و قویتر یا ضعیفتر از ویروسهای دیگر نقاط جهان شود؟ درواقع باوجود این تغییرات، آیا امروز باید بپذیریم که با ویروسهایی با شدت و ضعف متفاوت در دنیا روبهرو هستیم؟
اولا باید بگویم که ویروسی که پارسال وارد ایران شد، تفاوت مهمی نسبت به ویروسی که در چین بود، نداشت و این استنباط که ویروس در ایران باعث مرگومیر بیشتری میشود هم استنباط دقیقی نبود. تغییرات ویروس به طور مرتب در دنیا بررسی میشود و اولین تغییری که تا امروز ثبت شده و در حدی است که میتواند آسیبرسانی ویروس را افزایش دهد، همین تغییری است که اخیرا گزارش شده و موضوع صحبت ماست.سپید: وضعیت کشور را چگونه میبینید؟
ببینید واقعیتی که وجود دارد و متاسفانه قبول آن برای خیلیها هنوز سخت است این است که این ویروس امروز نه تنها در کشور ما بلکه در کل جهان منتشر شده و ما هنوز برای آن واکسنی در دست نداریم و حتی درمان موثری هم برای آن وجود ندارد. بنابراین ویروس همچنان دارد میتازد و فوقالعاده مسری هم هست. یکی از مهمترین رموز این ویروس این است که از آدمهایی که هیچ علامتی ندارند، بیشتر منتقل میشود و واگیرتر است و حتی طول مدت واگیری در کسانی که هیچ علامتی ندارند، بیشتر است.این درحالی است که همه ما بیشتر به دنبال کسانی هستیم که علائم ابتلا را نشان داده و حتی بستری هستند ولی این نکته خیلی مهمی است که در کسانی که ناقل بوده ولی هیچ علامتی ندارند، هم غلظت ویروسی که از بینی و دهانشان بیرون میآید بیشتر است و هم طول مدت واگیری ویروس از این دسته از افراد، خیلی بیشتر از واگیری از کسانی است که علائم بیماری را بروز دادهاند. این یکی از مکانیزمهایی است که این ویروس از آن استفاده کرده است.
البته خبر خوبی هم وجود دارد. خوشبختانه باید گفت که این ویروس ایمنی خوبی در بدن ایجاد میکند. تا پیش از این، مطالعات ما در ایران و دیگر نقاط دنیا نشان داده بود که 40 درصد از افرادی که به این بیماری مبتلا شدهاند، آنتی بادی ندارند. اما مطالعات جدید نشان داده است که همه این افراد (همان 40 درصد) کسانی هستند که ایمنی سلولی پیدا کردهاند. بنابراین به نظر میآید افرادی که این ویروس وارد بدن آنها شود، مانند کسانی هستند که واکسینه شده باشند و ایمنی پیدا کردهاند. حالا اینکه این ایمنی تا چه زمانی در بدن آنها هست، نیاز به مطالعات بیشتر دارد ولی احتمالا بیشتر از دو سه سال خواهد بود. بنابراین زمانی ما میتوانیم بگوییم در برابر این ویروس یک دفاع جدی داریم که یا به این بیماری مبتلا شده و درمان شویم و یا اینکه واکسنی برای آن پیدا شود.
نکته بسیار مهم این است که ما باید سعی کنیم در یک مقطع زمانی، تعداد زیادی از افراد به این بیماری مبتلا نشوند تا سیستم درمانی ما بتواند جوابگوی مبتلایان باشد. خیلی از این بحثها و توصیههایی که مطرح میشوند مانند استفاده از ماسک، شستوشوی مرتب دستها، رعایت فاصلهاجتماعی و عدم حضور در تجمعات و... به این علت هستند که ما در یک نقطه کشور و در یک زمان، تعداد زیادی مبتلا نداشته باشیم چون با افزایش مبتلایان، تعداد افرادی که نیازمند بیمارستان میشوند هم طبیعتا زیاد شده و خود این مسئله تلفات را بالا میبرد. بههرحال امیدواریم در آینده واکسن مناسب برای این ویروس ساخته شود البته اینکه میگویم آینده، منظورم چیزی کمتر از 8 ماه تا 12 ماه نیست. بنابراین تا آن زمان باید آماده باشیم و دستورات و توصیههای بهداشتی مثل استفاده از ماسک و فاصلهگذاری اجتماعی را رعایت کنیم بلکه بتوانیم از این مرحله هم عبور کنیم. ولی ما هیچ وقت نمیتوانیم بگوییم که با گذشت زمان تعداد مبتلایان به این بیماری کم میشود. نهخیر چنین نیست. این بیماری به همین صورت ادامه دارد تا زمانی که ایمنی در جامعه به وجود بیاید.
سپید: مدت زیادی است که در رسانههای مختلف داخلی و خارجی، هر روز با اخباری مواجه میشویم که از موفقیت تیمهای مختلف دانشمندان در تولید واکسن خبر میدهند. هر روز خبر موفقیت یکی از کشورها در ساخت واکسن کرونا در میان خبرها هست. آیا این خبرها صحت دارند؟
من خواهش میکنم به این مسئله به خوبی توجه کنید. اگر خبر ساخت واکسنی منتشر شود و حتی صحت هم داشته باشد، باید دانست که ساخت واکسن مراحل مختلفی دارد. واکسن محصولی است که باید صددرصد بیضرر باشد. به همین علت هم هر واکسنی که تولید شود، باید حداقل روی 20 هزار نفر آزمایش شود، روی 10 هزار نفر کنترل وجود داشته باشد و حداقل 8 ماه صبر کرد تا این اطمینان حاصل شود که اولا این واکسن ایمنیزایی دارد، ثانیا عوارض ندارد، ثالثا در تعداد زیادی از انسانها ایمنی ایجاد میکند و... همه اینها پروسههایی هستند که اگر به سرعت هم انجام شوند، باز هم زمان لازم است برای اینکه واکسنی تولید شود که با اطمینان بتوان آن را بین مردم توزیع کرد. امروز بیش از صد شرکت و کمپانی هستند که هر کدام بر روی ساخت واکسن کار میکنند ولی اینکه واکسنی که بتواند مورد قبول و استفاده باشد، چه زمانی آماده میشود، منوط به این است که این مراحل سنگین ترایال را طی کند.سپید: یکی از انتقاداتی که بعضیها نسبت به دولت مطرح میکنند، این است که میگویند شاید دولت بدش نمیآید که یک ایمنی جمعی (اصطلاحا ایمنی گلهای) در مردم ایجاد شود و دولت را متهم میکنند که در بعضی از برنامهریزیهایش به این سمتوسو گرایش دارد. صحبتی که شما مطرح میکنید، البته متفاوت است. شما قبلا هم در یک برنامه تلویزیونی گفته بودید که خواهی نخواهی و طبیعتا درصد بالایی از مردم به این بیماری مبتلا میشوند ولی ما باید تلاش کنیم که گروه زیادی از مردم همزمان مبتلا نشوند تا امکانات درمانی برای بیماران مهیا باشد. آیا شما رفتار دولت را مطابق با نظریه خودتان میبینید؟ اینطور بگویم که آیا تصمیمگیریها و سیاستگذاریهای دولت به خصوص در زمینه بازگشاییها و برداشتن محدودیتها را تایید میکنید؟
من واقعا میخواهم بگویم که دولت ما در این زمینه خیلی همکاری کرده و بالاخره ما باید دولتمان را با دولتهای دیگر دنیا مقایسه کنیم. دولتها در همه دنیا مشکلات زیادی دارند. بالاخره وقتی محدودیتها اعمال میشود و کسبوکار عده زیادی تعطیل میشود، لازم است که این افراد حمایت شوند. ما در کشورمان کمتر از چهار و نیم میلیون نفر حقوقبگیر داریم. بقیه مردم به صورت روزمزد درآمد کسب میکنند. وقتی شما سیستم را میبندید، هم به مردم و هم به یک معنا به دولت فشار زیادی وارد میشود. ولی من میخواهم به شما اطمینان بدهم که واقعا ما در جلسات ستاد ملی مبارزه با کرونا کاملا مورد حمایت مجموعه دولت بودهایم. آنها هم مثل خود ما فکر میکنند و تلاش میکنند. یکی از مشکلات ما هم این است که وقتی ما میگوییم یک فعالیتی به شرط رعایت پروتکلها و دستورالعملها بازگشایی شود، این بازگشایی انجام میشود ولی به دستورالعملها توجهی نمیشود. بنابراین یک بخش مهم از کار هم به عهده مردم است. ما میبینیم در کشورهایی که کنترلهای شدید برقرار کردند مثل چین، کره، حتی آلمان و... مردم خیلی بیشتر نظاماتی مثل استفاده از ماسک و رعایت فاصلهگذاری و... را رعایت کردند. من میخواهم بگویم شاید در بیش از 95 درصد موارد ما توانستهایم با دولتیان تفاهم کنیم و آنها هم پذیرفتهاند با ما همکاری کنند و باید اعتراف کرد که در این مورد، دولت ما از بسیاری از دولتهای جهان بهتر عمل کرده است.سپید: پس نه به عنوان معاون وزیر که جزئی از دستگاه دولت است، بلکه به عنوان یک استاد و یک پزشک کارکشته، شما رفتار دولت ایران در مسئله کرونا را قابل دفاع میدانید؟
بله واقعا ما هروقت رفتیم صحبت کردیم، دولتیها نهایت تلاششان را کردند که با ما همکاری کنند ولی ما خودمان میدانیم که موضوعاتی مثل بیکاری، فقر و... بسیار مهم هستند و بالاخره دولت هم باید همه این مسائل را همزمان در نظر بگیرد. البته من نمیگویم که هیچ اختلاف نظری نبوده ولی وقتی در مجموع عملکرد دولت را با کل دنیا مقایسه میکنیم، میبینیم که باید نمره قبولی بدهیم. به خصوص دیدیم در کشور ما علما و روحانیون و شخص رهبر معظم انقلاب از این برنامهای که ما در وزارت بهداشت داشتیم حمایت کردند که این جای تشکر دارد.دیدگاه کاربران
ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد