سلامت

چندی پیش بود که جمعی از دستیاران تخصصی سراسر کشور در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، درخواست کردند که آزمون گواهینامه دستیاران سال آخر تخصص پزشکی، حذف شود. اگرچه وزارت بهداشت، ابتدا به هیچ وجه راضی به حذف این آزمون نشد، اما حالا طبق اظهارنظرهای جدید مسئولان وزارت بهداشت، به نظر می‌رسد که این وزارتخانه کمی کوتاه آمده است. وزارت بهداشت حالا می‌خواهد بدون آزمون و با اتکا به سوابق تحصیلی، حدود سه چهارم دستیاران تخصصی در سال آخر تحصیلی را به چرخه ارائه خدمات وارد کند.

خواسته دستیاران تخصصی از همان روز اول کاملا واضح بود. آنها می‌گفتند تمام وقت در حال خدمت به بیماران هستند و با تشدید موج ابتلا به کرونا، دیگر فرصت سر خاراندن را هم ندارند، چه برسد به اینکه بخواهند خودشان را برای شرکت در آزمون گواهینامه تخصصی آماده کنند.

در متن نامه این گروه از دستیاران معترض، خطاب به وزیر بهداشت آمده بود: «از ابتدای شروع همه‌گیری ویروس کرونا در کشور، دستیاران کلیه رشته‌ها در تمامی سطوح، تمامی وقت خود را جهت درمان هموطنان عزیز گذاشته‌اند. با این وجود و با توجه به اینکه زمان قطعی رفع این مشکل هنوز مشخص نیست و شاهد پیک مجدد بیماری در روزهای اخیر هستیم و همچنین شرایط دانشگاه‌های مختلف، رشته‌های مختلف و حتی بیمارستان‌های یک دانشگاه در مورد بهره‌گیری از توان دستیاران متفاوت است، در این شرایط بیان شده که آزمون گواهینامه دستیاران سال آخر برای اولین بار به صورت مشترک با آزمون دانشنامه تخصصی در شهریور ماه سال‌جاری برگزار می‌شود. این در حالی است که تمرکز و جمع‌بندی طب تخصصی نیاز به آرامش روحی و جسمی دارد، امری که در حال حاضر با توجه به شرایط کاری موجود، از دست دادن تعدادی از عزیزان و همکاران گرامی‌مان و همچنین ابتلا بسیاری از دستیاران و بستگان‌شان به کووید ۱۹ شرایط را برای دستیاران سال آخر بسیار دشوار کرده است.

از طرفی برگزاری یک آزمون به عنوان گواهینامه و دانشنامه‌، آزمونی برای دارا بودن حداقل‌ها در مقابل داشتن کیفیت حداکثری با در نظر گرفتن دو سطح قبولی است. همچنین نگرانی طراحی سوالات بر اساس سطح دانشنامه ‌آزمون کیفیت سنجی نیز وجود دارد. شرکت در آزمونی جامع به صورت الکترونیکی که با شرایط برگزاری آن آشنا نیستند و برای اولین بار در حال تجربه آن هستند، در نهایت مردودی تعدادی از دستیاران زحمتکش در این عرصه جهادی را به همراه خواهد داشت و این خود سبب استرس دوچندان در شرایط فعلی خواهد بود. لذا ما دستیاران سال آخر کل کشور خواستار تجدیدنظر در اخذ آزمون گواهینامه کشوری و حذف آن و برگزاری آزمون بورد در تاریخ اعلام شده هستیم و یا اتخاذ تصمیمی همانند تصمیمی که در خصوص برگزاری آزمون ارتقای سالیانه دستیاران گرفته شده است. لازم به ذکر است در صورت محقق شدن این رویه، فارغ‌التحصیلان در شرایط بحران کنونی جامعه چندین ماه زودتر از هر سال می‌توانند در خدمت سیستم درمان وزارت بهداشت باشند.»

پیشتر وزارت بهداشت در برابر این درخواست دستیاران مبنی بر حذف آزمون گواهینامه دستیاری، ایستادگی کرده بود. اسماعیل ایدنی، قائم مقام شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت ضمن مخالفت با این پیشنهاد دستیاران تخصصی، تاکید کرده بود: «باید توجه داشت که ما می‌خواهیم صلاحیت فردی را که به عنوان متخصص می‌خواهد در آزمون شرکت کند را ارزیابی کنیم و تنها آزمون که در پایان دوره انجام می‌گیرد، آزمون گواهینامه است. همچنین تمام رشته‌های مختلف درگیر بیماری کرونا نبودند و تنها سه الی چهار رشته درگیر این بیماری بوده‌اند. بنابراین حذف این آزمون منطقی نیست. به دلیل اینکه طی سال‌های بعد این برداشت در ذهن دانشجویان ایجاد می‌شود که عده‌ای بدون گذارندن این آزمون مدرک گرفته‌اند.»

او توضیح داد: «تعدادی از افرادی که در آزمون شرکت می‌کنند توانایی اینکه نمره حد نصاب را بیاورند نخواهند داشت. این آزمون صلاحیت علمی افراد را مورد سنجش قرار خواهد داد تا بتوانند به عنوان متخصص در کشور کار کنند یا در رشته‌های فوق تخصصی ادامه تحصیل دهند و فارغ‌التحصیل شوند. بنابراین حذف این آزمون به هیچ وجه منطقی نیست. البته ممکن است برای زمان برگزاری این آزمون در ستاد، تصمیم گیری‌هایی صورت گیرد، اما هرگونه تصمیم در این رابطه بر عهده ستاد ملی مقابله با کرونا خواهد بود.»

حالا در تازه‌ترین اظهارنظرها از سوی مسئولان وزارت بهداشت، به نظر می‌رسد که این وزارتخانه با یک گام عقب نشینی نسبت به موضع اولیه خود، حاضر شده است که اغلب دستیاران سال آخر را با توجه به سوابق تحصیلی‌شان، بدون آزمون راهی چرخه ارائه خدمات درمانی کند.

ورود دستیاران با سوابق تحصیلی به چرخه ارائه خدمت

در طی چند ماه اخیر، حرف و حدیث‌های زیادی درباره لغو یا برگزاری آزمون گواهینامه دستیاری تخصصی در محافل جامعه پزشکی وجود داشته است.

روز گذشته، علی اکبر حقدوست، معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به رسانه‌ها خبر داد: «احتمالا سه چهارم دستیاران با توجه به سوابق تحصیلی، واجد شرایطی خواهند بود که می‌توانند بدون امتحان و در اسرع وقت به چرخه ارائه خدمات وارد شوند.»

او ضمن قدردانی از زحمات طاقت فرسای اعضای هیات علمی بالینی و دستیاران سال آخر پزشکی در ایام سخت کرونا گفت: «امتحان ارتقای گواهی‌نامه و دانشنامه تخصصی یکی از دغدغه‌های اصلی شما بزرگواران بوده و هست. حفظ استانداردهای آموزشی از یک طرف و کاهش فشار روانی از طرف دیگر و صد البته توجه خاص به تامین نیازهای درمانی سطح کشور، شرایط ویژه‌ای را ایجاد نموده است که نیاز به اتخاذ تدابیر و تصمیمات جدی را پررنگ می‌کند. به همین دلایل بعد از رایزنی‌های گسترده و به لطف خداوند، به نظر تصمیمات اعلام شده وزارت بهداشت، تامین کننده حداکثری خواسته‌های تمامی ذی‌نفعان است.»

حقدوست خطاب به اعضای هیات علمی بالینی و دستیاران سال آخر پزشکی خاطرنشان کرد: «با توجه به استقلال بخش‌های آموزشی و نظرات دانشگاه‌ها و مورد سوابق تحصیلی، احتمالا بیش از سه چهارم دستیاران، واجد شرایطی خواهند بود که می‌توانند بدون امتحان مشخص نامبرده شده و در اسرع وقت به چرخه ارائه خدمات وارد شوند. بدین شکل هم در شهریور ماه نیروهای توانمند و پرانرژی نیازهای اصلی درمان را پاسخ خواهند داد و هم این متخصصان جدید فرصت خواهند داشت قبل از شروع سال تحصیلی، زمینه استقرار خانواده خود را در محل تعیین شده، ساده‌تر فراهم نمایند.»

معاون آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به اینکه اهمیت آزمون دانشنامه برای دستیاران ساعی بر کسی پوشیده نیست، گفت: «این عزیزان سال‌ها با صرف وقت بسیار بالا تلاش می‌کنند با ارتقای دانش و مهارت خود به سطح برتر دست پیدا کنند و شرایط خاص کرونا و فشارهای ماه‌های اخیر از یک طرف و نیاز وافر بخش درمان باعث شده است که دغدغه این گروه از دستیاران افزایش یابد. به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا در امتحان سال جاری در شهریورماه برای داوطلبانی که در شهریورماه طرح خود را آغاز می‌کنند، در امتحان امتیازاتی در نظر گرفته شود تا اگر ایشان از وقت مطالعه خود برای ارائه خدمت و شروع به کار سریع‌تر می‌کاهند، به شکل‌گیری منطبق بر چارچوب‌های قانونی کمک شود.»

اگرچه وزارت بهداشت اعلام کرده است که می‌خواهد سه چهارم دستیاران سال آخر را بدون آزمون به چرخه خدمات وارد کند و سوابق تحصیلی و نظر دانشگاه نیز یکی از معیارهای گزینش این دستیاران اعلام شده است، اما هنوز سوالات و ابهامات زیادی در این خصوص وجود دارد. اول اینکه معلوم نیست چه رشته‌هایی مشمول تصمیم جدید وزارت بهداشت قرار دارند و دوم اینکه دقیقا منظور از سوابق تحصیلی مورد اشاره وزارت بهداشت، مشخص نیست. یعنی معلوم نیست دانشجوی دستیاری با چه معدل و نمره‌ای مشمول این طرح خواهد بود. همچنین در تصمیم تازه وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز دامنه اختیارات زیادی خواهند داشت و می‌توانند دستیاران واجد شرایط برای ورود به طرح خدمت را به وزارت بهداشت معرفی کنند. اینکه دقیقا معیار دانشگاه‌ها برای گزینش دستیاران شامل چه مواردی است، از جمله همین سوالات پاسخ داده نشده است.

البته خود وزارت بهداشت هم قبول دارد که هنوز ابهامات زیادی در این خصوص وجود دارد و وعده داده است که بزودی، جزئیات بیشتری از این تصمیم را اعلام کند. معاون آموزشی وزارت بهداشت، توضیح داده است: «طبیعی است همه این موارد، جزئیات بسیاری دارد که به تدریج به اطلاع خواهد رسید تا دغدغه‌ها کاهش یابد و سوالات، بی‌جواب باقی نماند.»

کدام گروه از دستیاران، واجد شرایط دریافت گواهینامه هستند؟

آزمون گواهینامه دستیاری در سال آخر تحصیل دوره رزیدنتی برگزار می‌شود و یکی از مهم‌ترین آزمون‌ها برای تشخیص سطح علمی دستیاران است.

اسماعیل ایدنی، قائم مقام شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت و مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت نیز از تعیین تکلیف زمان برگزاری آزمون بورد و گواهینامه تخصصی داوطلبان سال ۹۹ از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا خبر داده است.

در حالی که جمعی از دستیاران تخصصی سراسر کشور طی روزهای گذشته خواستار «حذف آزمون گواهینامه دستیاران سال آخر تخصص پزشکی» شده بودند، مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت در ابتدا به طور کلی مخالف این درخواست بود، اما حالا اخبار جدیدی درخصوص این امتحان و نرمش وزارت بهداشت در این خصوص را در اختیار رسانه‌ها قرار داده است.

او به آخرین تصمیم گیری وزارت بهداشت در خصوص آزمون «بورد» و «گواهینامه تخصصی» داوطلبان دستیاری سال ۹۹ اشاره و اظهار کرد: «با توجه به شرایط خاص شیوع کرونا در کشور و نیاز بخش درمان به تامین نیروهای متخصص در اولین فرصت ممکن و با لحاظ این نکته که استانداردهای آموزشی تا حد امکان مدنظر باشد، پس از رایزنی‌های گسترده و نظرخواهی از افراد صاحب نظر در حوزه آموزش تخصصی و تعامل با معاونت‌های مختلف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، تصمیماتی در خصوص زمان برگزاری این آزمون‌ها مصوب شد.»

وی در ادامه تصریح کرد: «بر اساس تصمیمات فوق اختیارات ویژه‌ای به گروه‌های آموزشی و دانشگاه‌ها داده شد تا با مدل‌ ساده ابلاغی معاونت آموزشی وزارت بهداشت، افراد واجد شرایط فارغ‌التحصیلی را طی دو تا سه هفته آینده معرفی کنند تا در صورت شروع خدمات نیز واجد دریافت گواهینامه تخصصی شوند.»

مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت تاکید کرد: «آزمون گواهینامه و دانشنامه طبق برنامه‌ریزی زمان‌بندی شده قبلی در انتهای شهریورماه برگزار خواهد شد و افرادی که براساس معیارهای بند ۱ این بخشنامه واجد شرایط دریافت گواهینامه تخصصی نشدند، طبق روال قبل می‌توانند در این آزمون شرکت کنند. همچنین تمامی افراد علاقمند به شرکت در آزمون دانشنامه مطابق روال اعلام شده قبلی در امتحان مذکور شرکت خواهند کرد. در این فاصله معاونت درمان وزارت بهداشت، تمهیداتی خواهد اندیشید که فارغ‌التحصیلان معرفی شده، محل خدمت‌شان مشخص شده و توزیع شوند. افرادی که خود را به سرعت به محل خدمت تعیین شده معرفی و طرح خود را شروع کنند، در امتحانات شفاهی دانشنامه از مزیت‌هایی بهره‌مند خواهند شد.»

به گفته این مقام مسئول، «آزمون «گواهینامه» و «دانشنامه فوق تخصصی» طبق برنامه‌ریزی قبلی برگزار خواهد شد. نکته اینجاست که طبق گفته معاون آموزشی وزارت بهداشت، بسیاری از دستیاران بدون گذراندن آزمون و با توجه به سابقه تحصیلی خود وارد چرخه خدمات خواهند شد، اما افرادی که مشمول این طرح نشوند، باید مثل روال معمول در آزمون‌های پایان دوره دستیاری شرکت کنند.

مخالفت‌ها با لغو آزمون گواهینامه دستیاران

در شرایطی که به نظر می‌رسد وزارت بهداشت تا حد زیادی با خواسته داوطلبان سال آخر دوره دستیاری موافقت کرده و البته شرط و شروط‌هایی نیز برای تصمیم خود گذاشته است، ولی برخی از نمایندگان جامعه پزشکی تاکید دارند که به طور کلی هر تصمیی برای لغو این آزمون مهم، ضربه بزرگی به سطح دانش پزشکی در ایران خواهد زد که در نهایت هم به ضرر جامعه پزشکی و هم به ضرر بیماران تمام خواهد شد.

به طور مثال، علیرضا اسپید، نایب رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور از جمله همین افراد است که اعتقاد دارد لغو آزمون گواهینامه دستیاری در شرایط فعلی، به هیچ وجه منطقی و علمی نیست.

او در گفتگو با سپید تاکید می‌کند: «برگزاری آزمون گواهینامه دستیاری به دلایل مختلف لازم است، زیرا به هر حال جمع‌بندی علمی در سال آخر تحصیل دستیاران اتفاق می‌افتد. البته شکی نیست که در دوران کرونا، آزمون دادن و فعالیت همزمان در مراکز درمانی برای برخی دستیاران تخصصی با قدری دشواری همراه است، ولی باید در نظر داشت که این آزمون روی رشد علمی خود رزیدنت‌ها بسیار اثرگذار است.»

او یادآور می‌شود: «به هر حال هر پزشکی که به عنوان متخصص وارد حیطه درمانی می‌شود، لازم است که یک حداقل‌های علمی را گذرانده باشد. بنابراین حتی اگر آزمون گواهینامه دستیاری هم برداشته شود، باید فکر راه حل استاندارد دیگری برای سنجش علمی دستیاران باشیم. یعنی در آن صورت باید روش‌های جایگزینی وجود داشته باشد. به هر حال دانشجویی که دوره دستیاری تخصصی را می‌گذارند، باید یک ارزشیابی درستی از سطح علمی او وجود داشته باشد تا بتواند وارد بازار کار شود. باید مشخص شود آن دستیار، مهارت‌های علمی لازم را کسب کرده است یا خیر. در نتیجه تا وقتی که این روش جایگزین مورد بررسی علمی قرار نگیرد، حذف کردن آزمون گواهینامه دستیاری، آسیب زننده است.»

اسپید با اشاره به اینکه باید روش جایگزین آزمون گواهینامه دستیاری هم استاندارد باشد، خاطرنشان می‌کند: «اگر هم قرار بر حذف آزمون گواهینامه دوره دستیاری باشد، باید در ابتدا استانداردهای علمی یک روش جایگزین، تعریف شود. تازه در آن شرایط باید بررسی کرد که آیا اگر آزمون گواهینامه دستیاری را برداریم به مصلحت نظام سلامت است یا اینکه از آن روش جایگزین استفاده کنیم. بنابراین تا زمانی که آن روش جایگزین مستدل، منطقی و امتحان پس داده وجود نداشته باشد، حذف آزمون گواهینامه دستیاری نمی‌تواند به نفع مردم، جامعه پزشکی و نظام سلامت باشد.» او خاطرنشان می‌کند: «البته شاید بتوان زمان برگزاری این آزمون را به تاخیر انداخت یا آزمون را با شیوه دیگری برگزار کرد، اما حذف آزمون گواهینامه دستیاری به هیچ وجه منطقی و علمی نیست. ضمن اینکه باید در نظر داشت که همه دستیاران رشته‌های تخصصی نیز درگیر درمان بیماری کرونا نیستند و این نکته فنی باید در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شود.»

با توجه به اینکه هنوز تصمیم جدید وزارت بهداشت، ابهامات متعددی دارد و نیاز به شفاف‌سازی بیشتر احساس می‌شود، باید منتظر ماند و دید که در نهایت آزمون گواهینامه دستیاری در سال 99 برای کدام از گروه از دستیاران تخصصی سال آخر، اجباری می‌شود و کدام گروه از دستیاران بدون شرکت در آزمون گواهینامه می‌توانند به عنوان پزشک متخصص، راهی چرخه ارائه خدمت شوند.