سلامت

به گزارش سپید، کلروکین و نوع کم عارضه‌تر آن هیدروکسی‌ کلروکین، در درمان برخی بیماری‌های خود ایمنی استفاده می‌شود. این دارو برای درمان مالاریا (ناشی از گزش پشه) و برخی بیماری‌های مرتبط با ایمنی بدن همچون لوپوس و آرتریت روماتوئید نیز تجویز می‌شود.

هیدروکسی کلروکین متعلق به طبقه‌ای از داروهای شناخته شده با عنوان داروی ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs) است که می‌تواند علاوه بر کاهش مشکلات پوستی در بیماری لوپوس از درد و تورم در آرتریت نیز جلوگیری کند. علاوه بر این کلروکین در سلول‌های آزمایشگاهی خواص ضدویروس نشان داده و پس از شیوع کرونا به‌عنوان کاندیدایی ارزان و در دسترس در چین و چند کشور دیگر استفاده شد و نتایج اولیه این گزارش‌ها از چین و فرانسه ضدونقیض بوده است.

در کنار اثربخشی این دارو برای درمان بیماری‌های مرتبط با ایمنی بدن، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، اسهال، سرگیجه یا سردرد، کاهش ضربان قلب، علائم نارسایی قلبی (مانند تنگی نفس، تورم پا، خستگی غیرمعمول، افزایش غیرمعمول وزن)، تغییرات روحی و روانی (مانند اضطراب، افسردگی، توهم)، کاهش شنوایی، علائم بیماری کبد (مانند درد شدید شکم، زرد شدن چشم، ادرار تیره) و هیپوگلیسمی (قند خون پایین) برخی از عوارض جانبی جدی این دارو است.

نسخه‌پیچی ترامپ برای کرونا
این دارو اخیراً برای درمان کووید-۱۹ هم مورد بررسی قرار گرفته و هنوز اثربخشی آن مورد تایید قرار نگرفته است.

گزارش اخیر مرکز پزشکی شواهدنگر وابسته به دانشگاه آکسفورد (CEBM) نیز شواهد را برای استفاده روتین از کلروکین در درمان کرونا کافی و مستدل نیافته و استفاده از آن را تنها برای کارآزمایی‌های بالینی توصیه کرده است. این مرکز دو هفته پیش نیز گزارش دیگری در وب‌سایتش منتشر کرده و به بازبینی مطالعات پیشین یا ابتدایی برخی از داروهای رایج، مانند ریباوارین در بیماری‌های سارس، مرس و کرونا پرداخت و به این نتیجه رسید که هنوز هیچ‌کدام به نتایج قطعی نرسیده و در برخی موارد عوارض جانبی نگران‌کننده هم بوده‌اند.

ازاین‌رو این گزارش هم بر لزوم کارآزمایی‌های وسیع‌تر و کامل‌تر بالینی تاکید کرده بود.

اما نام این دارو از زمانی بر سر زبان‌ها افتاد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا ادعا کرد مصرف قرص «هیدروکسی کلروکین» برای پیشگیری و درمان مالاریا تجویز می‌شود، در مقابله با کروناویروس جدید اثربخش است. وی در دفاع از تصمیم خود برای مصرف داروی هیدروکسی کلروکین به‌عنوان اقدامی پیشگیرانه علیه کرونا گفت: «این تصمیمی شخصی بوده، اما معتقدم این دارو سطح ایمنی بدن را افزایش می‌دهد.»

وی افزود: «فکر می‌کنم مصرف هیدروکسی کلروکین سطح ایمنی بدن شما را افزایش می‌دهد، اما می‌توانید از پزشکانی که حامی این دارو هستند، بپرسید؛ بسیاری از کارکنان خط مقدم درمان کرونا سر کارشان نمی‌روند مگر اینکه هیدروکسی مصرف کرده باشند.»

ترامپ اضافه کرد: «این یک تصمیم شخصی است. اگر کس دیگری به‌جز من این کار را می‌کرد، مردم می‌گفتند این هوشمندانه نیست.»

ترامپ همچنین به خبرنگاران گفت: «مصرف این دارو را که برای مالاریا تجویز می‌شود، آغاز کرده و آن را درمان احتمالی کرونا است.»

ترامپ همچنین با اشاره به یافته‌های نامطلوب آزمایشی بر روی کهنه سربازان درباره تاثیر این دارو بر بیماران کرونایی گفت: «این تحقیقات شامل افرادی بوده که در وضعیت بسیار بدی قرار داشته‌اند.»

پزشک کاخ سفید هم در نامه‌ای اظهار کرد: «او و ترامپ به این نتیجه رسیده‌اند که منافع احتمالی این دارو از خطرات آن بیشتر است و این دارو برای رئیس‌جمهور آمریکا تجویز شده است.»

ولی پزشکان و محققان در مورد عوارض جانبی و خطرناک این دارو هشدار دادند.

سازمان جهانی بهداشت هم نسبت به مصرف خودسرانه این دارو و آسیب‌هایی که قرص هیدروکسی کلروکین برای سلامتی همراه داشته است، ابراز نگرانی کرد و سازمان غذا و داروی آمریکا هم که استفاده از این دارو را تنها در موارد ضروری و شرایط خاص تایید کرده بود، نسبت به عوارض جانبی احتمالی داروی هیدروکسی کلروکین هشدار داد، اما به دنبال تبلیغاتی که در مورد تاثیر احتمالی این دارو مطرح شد، تقاضای جهانی برای مصرف آن افزایش یافت و در اواخر ماه مارس و پس از ادعای دونالد ترامپ تجویز این دارو در آمریکا افزایش شدیدی پیدا کرد.

کشورهایی که مصرف دارو را توصیه می‌کنند
به گفته محققان هم‌اکنون بیش از ۲۰ مطالعه در آمریکا، انگلیس، اسپانیا و چین در مورد اثربخشی این دارو در حال انجام است و ضرورت دارد تا آزمایش‌های جامع و با کیفیت بیشتری به‌منظور ارزیابی اثربخشی دارو انجام شود.

در آمریکا، سازمان غذا و داروی این کشور تنها استفاده از داروی ضد مالاریا برای درمان بیماری کووید ۱۹ را در شرایط خاص و خیلی ضروری توصیه کرده است که به مفهوم اثربخشی قطعی این دارو نیست.

همچنین در برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه پزشکان اجازه دارند تا این دارو را برای بیماران مبتلا به کووید ۱۹ تجویز کنند، اما کارشناسان و ناظران دارویی و درمانی این کشور نسبت به عوارض جانبی داروی هیدروکسی کلروکین هشدار داده‌اند.

وزارت بهداشت هند نیز مصرف داروی هیدروکسی کلروکین را به‌عنوان درمانی پیشگیرانه برای کادر درمانی و افرادی که در ارتباط نزدیک با بیماران مبتلا به کووید ۱۹ هستند توصیه کرده است. همچنین در چندین کشور در خاورمیانه به مصرف این دارو یا انجام آزمایش‌هایی روی آن مجوز داده شده است که ازجمله می‌توان به بحرین، مراکش و تونس اشاره کرد. با این حال این اقدامات به معنی تایید اثربخشی این دارو برای بیماری کووید ۱۹ نیست.

امید فرانسوی‌ها به کلروکین
محققان فرانسوی اما هنوز به داروی کلروکین برای درمان کرونا امیدوارند و با تمرکز ویژه بر روی این دارو و احتمال شفابخش بودن آن بر روی بیماری ناشی از ویروس کووید-۱۹ کار می‌کنند.

انستیتوی مدیترانه‌ای بیماری‌های عفونی در فرانسه خلاصه‌ای از تحقیق جدید خود از آزمایش داروی هیدروکسی‌کلروکین بر روی مبتلایان به ویروس جدید کرونا را منتشر کرد. دیدیه رائول، رئیس این موسسه و دیگر متخصصان بیماری‌های عفونی در گزارش جدید خود نیز بر اثربخش بودن داروی هیدروکسی کلروکین بر روی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ تاکید کرده‌اند. این در حالی است که شیوه تحقیق آنها بار دیگر از سوی گروهی از پزشکان فرانسوی مورد انتقاد قرار گرفته است.

در گزارش انستیتوی مدیترانه‌ای بیماری‌های عفونی در شهر مارسی آمده است: «ترکیب هیدروکسی کلروکین با آزیترومایسین اگر بلافاصله پس از تشخیص به بیمار تجویز شود، درمانی بی‌خطر و موثر برای کووید-۱۹ خواهد بود.»

دیدیه رائول که این روزها به دلیل دفاع تمام‌قد از تجویز کلروکین به بیماران مبتلا به نوع جدید ویروس کرونا به چهره‌ای شناخته‌شده در فرانسه تبدیل شده است روز پنجشنبه نسخه‌ای از گزارش تحقیق جدید خود و همکارانش را به امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری این کشور تحویل داد.

رئیس‌جمهوری فرانسه برای دیدار با دیدیه رائول و بازدید از انستیتوی مدیترانه‌ای بیماری‌های عفونی روز پنجشنبه به مارسی سفر کرد.

در تحقیق جدید دیدیه رائول تاثیر تجویز کلروکین بر روی ۱۰۶۱ بیمار مبتلا به ویروس جدید کرونا سنجیده شده است. این بیماران به مدت حداقل سه روز داروهای هیدروکسی کلروکین و آزیترومایسین مصرف کردند؛ بنا به نتیجه تحقیق، بدن ۹۱.۷ درصد آنها پس از ۱۰ روز موفق به غلبه کامل بر ویروس شده بود و به این ترتیب تست کرونای این دسته از بیماران پس از ۱۰ روز منفی بود.

از مجموع ۱۰۶۱ بیمار پنج نفر که بین ۷۵ تا ۹۵ سال داشتند باوجود مصرف کلروکین جان خود را از دست دادند. در گزارش انستیتوی مدیترانه‌ای بیماری‌های عفونی فرانسه با این حال تاکید شده است که درصد مرگ‌ومیر در میان بیمارانی که کلروکین مصرف کرده‌اند، به شکل معناداری کمتر از بیمارانی است که در شهر مارسی این دارو برای آنها تجویز نشده است. در این گزارش همچنین تاکید شده که هیچ‌گونه ناراحتی در میان بیمارانی که کلروکین مصرف کردند دیده نشده است.

منتقدان گزارش قبلی دیدیه رائول از افزایش تعداد بیمارانی که در تحقیق جدید به آنها کلروکین تجویز شده است، استقبال کرده‌اند. با این حال آنها ضمن انتقاد از روش تحقیق تاکید کرده‌اند که در غیاب گروهی برای مقایسه (گروه شاهد یا گروه گواه که دارونما مصرف می‌کنند) تشخیص میزان تاثیر این ترکیب دارویی (هیدروکسی کلروکین با آزیترومایسین) بسیار دشوار است.

منتقدان روش تحقیق دیدیه رائول همچنین تاکید می‌کنند که بنا به داده‌ها ۸۵ درصد بیماران مبتلا به کووید-۱۹ بدون هیچ درمانی بهبود می‌یابند. به گفته آنها انتخاب بیماران برای تحقیق جدید در انستیتوی مدیترانه‌ای بیماری‌های عفونی نیز ممکن است به‌درستی انجام نشده باشد. از نظر آنها متخصصان این موسسه بیمارانی را برای آزمایش کلروکین انتخاب کرده‌اند که یا علائم ابتلا به ویروس جدید کرونا را نداشتند و یا تنها از علائم خفیفی رنج می‌بردند.

تجویز یا عدم تجویز کلروکین برای بیماران مبتلا به کووید-۱۹ بحث داغی را در فرانسه و حتی خارج از مرزهای این کشور به راه انداخته است. تعداد زیادی از شهروندان فرانسوی به دعوت فیلیپ دوست بلازی، وزیر اسبق بهداشت طوماری را در دفاع از دیدیه رائول و استفاده از داروی کلروکین برای بیماران مبتلا به نوع جدید ویروس کرونا امضاء کرده‌اند.

البته وزارت بهداشت فرانسه هم‌اکنون در اقدامی محتاطانه تنها اجازه تجویز داروی کلروکین را برای بیمارانی که علائم شدید ابتلا به ویروس جدید کرونا دارند و در بیمارستان نیز بستری‌شده‌اند صادر کرده است.

توقف آزمایش داروی ضد مالاریا
در آخرین خبر از هیدروکسی کلروکین، سازمان جهانی بهداشت انجام آزمایش‌های بر روی خواص ضد کرونایی داروی هیدروکسی کلروکین را به حالت تعلیق درآورد. این سازمان اعلام کرد انجام آزمایش‌های بر روی خواص ضد کرونایی داروی هیدروکسی کلروکین به دلیل نگرانی از مضرات احتمالی آن به حالت تعلیق درآمده است.

سازمان جهانی بهداشت هیدروکسی کلروکین را که داروی ضد مالاریا است، از فهرست گزینه‌های جهانی درمان کووید ۱۹ خارج کرده و این در حالی است که بی‌خطر بودن این دارو تحت بازبینی قرار گرفته است. تصمیم این سازمان مبنی بر توقف موقتی تحقیقات بر روی داروی هیدروکسی کلروکین پس از آن گرفته شد که نتایج تحقیق منتشر شده در هفته‌نامه‌ پزشکی «لنست» حاکی از خطرزا بودن این دارو برای بیماران مبتلا به کووید ۱۹ است.
در بررسی انجام شده بر روی ۹۶ هزار بیمار مبتلا به کووید-۱۹ حدود ۱۵ هزار نفر داروی هیدروکسی کلروکین یا کلروکوئین را به‌تنهایی یا در کنار نوعی آنتی‌‌بیوتیک معروف بنام ماکرولید دریافت کردند که ظرف ۴۸ ساعت از زمان تشخیص ویروس کرونا در بدن آنها، برایشان تجویز شده بود. مطالعات نشان داد میزان مرگ‌ومیر افرادی که این داروها را به‌تنهایی مصرف کرده‌اند، تقریباً دو برابر افرادی است که این داروها را مصرف نکرده‌اند. علاوه بر این نرخ مرگ‌ومیر در بیمارانی که آنتی‌بیوتیک ماکرولید را با داروی ضد مالاریای هیدروکسی کلروکین یا کلروکین مصرف کردند، به طرز قابل توجهی بالاتر بود. همچنین محققان خطر ضربان قلب نامنظم یا آریتمی را در این تجویز کشف کردند که می‌تواند منجر به حملات قلبی شود.

تدروس آدهانوم قبریسوس، دبیر کل سازمان جهانی بهداشت نیز در این خصوص گفت: «با توجه به مطالعات انجام شده تحقیقات روی داروی هیدروکسی کلروکین به‌عنوان گزینه درمانی برای بیماری کووید ۱۹ به‌طور موقت به حالت تعلیق درخواهد آمد.»