سلامت

در پی شیوع ویروس کرونا در کشور و با تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا، تمامی مدارس کشور در هفته اول اسفندماه سال 98 تعطیل شد. این اقدام در حالی صورت گرفت که پیش از آن هم چندین مرتبه به دلیل آلودگی هوا، وضعیت جوی و ... مدارس چندین بار به تعطیلی گراییده بود، اما این بار نه فقط آموزش و پروش که ستاد ملی مقابله با کرونا این تصمیم را اتخاذ کرد تا هم از دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها و هم معلمان محافظت کنند، این تصمیم منجر به این شد تا بر اساس گزارش‌های حاصله از ستاد ملی مقابله با کرونا تعطیلی مدارس در مدیریت و کنترل شیوع بیماری تاثیری30 تا50 درصدی بگذارد.

بیش از 100 هزار مدرسه و 700 هزار کلاس درس تعطیل شد و رشته ارتباطی معلمان و با بیش از 14 میلیون دانش‌آموز از دست رفت و از آن روز تا کنون هر بار در مورد بازگشایی مدارس اظهار نظرهایی صورت می‌گیرد. باید یادآور شد که این نگرانی تنها به ایران اختصاص ندارد بلکه بسیاری از کشورهای جهان را در بر گرفته است. در این باره 3 استدلال در جهان مطرح است، استدلال نخست ناظر بر این امر است که کودکان کمتر درگیر این بیماری شده و یا اینکه علائم بیماری کرونا در آنها بسیار ضعیف است بنابراین بازگشایی مدارس با توجه به این موضوع بلااشکال است، در همین رابطه کودکان در کشورهای آلمان و دانمارک به مدرسه بازگشته‌اند و به نظر می‌رسد که مدارس بعضی مناطق در استرالیا و فرانسه نیز به زودی باز شود. با وجود این، هنوز هم برخی پژوهشگران مخالف باز شدن کلاس‌های درس هستند، زیرا آن‌ها اعتقاد دارند که احتمالاً علت اصلی شیوع کمتر این بیماری در بین کودکان نسبت به بزرگسالان، تعطیل بودن مدارس و عدم تجمع دانش‌آموزان است و چنانچه مدارس باز شوند امکان ابتلای بیشتر آنان وجود دارد. استدلال سوم نیز می‌گوید از آنجایی که علائم این بیماری در بین کودکان خفیف‌تر بوده یا حتی بی‌نشانه است، به اندازه دیگر افراد تحت آزمایش قرار نمی‌گیرند. بنابراین اگر کودکان ناقل ویروس کرونا باشند، به احتمال زیاد شیوع این بیماری در کشورهایی که مدارس خود را باز کرده‌اند، طی چند هفته آینده، به میزان زیادی افزایش خواهد یافت. نتایج بعضی مطالعات در چین نشان می‌دهد که کودکان در برابر ابتلای بیماری عفونی، واکنش کمتری از خود نشان می‌دهند. همچنین در این زمینه که آیا کودکان مبتلا به کرونا همانند افراد بزرگسال بیماری را انتقال می‌دهند دانش بسیار کمی وجود دارد. پژوهشگران هلندی قصد دارند با بازگشایی مدارس در هفته‌های آینده، موضوع انتقال بیماری توسط کودکان را به طور دقیق بررسی کنند. این موضوع موجب شده است تا نگرانی‌ها همچنان در رابطه با بازگشایی مدارس وجود داشته باشد چرا که در صورت صحت دو استدلال دوم امکان اوج دوباره بیماری در بین والدین و مربیان مدارس وجود دارد.

آموزش از راه‌دور تلاش برای جبران عقب‌ماندگی تحصیلی
همانگونه که اشاره شد تعطیلی مدارس در اسفندماه در حالیکه هنوز یک چهارم مطالب درسی سال تحصیلی برای تدریس باقی مانده بود و از سوی دیگر نبود ارتباط بین مربی و دانش‌آموزش نگرانی‌هایی را در رابطه با وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان برای وزات آموزش و پرورش به وجود آورد، از سوی دیگر عدم آینده‌ مشخصی برای پایان پاندمی کرونا، این وزارت‌خانه را به فکر راهی انداخت که پیش از این در سه دهه قبل برای امنیت خانواده‌ها و همزمان جبران عقب‌ماندگی تحصیلی دانش‌آموزان به کار گرفته بود، در سال‌های جنگ تحمیلی و موشک باران شهرها از سوی رژیم بعث عراق بسیاری از خانواده‌ها شهرها را ترک کرده و به مناطق دور از دسترس موشک‌های اسکاد عراقی کوچ کرده بودند، بنابراین بسیاری از دانش‌آموزان که آن زمان جمعیتی بسیار چشمگیرتر از جمعیت دانش آموزان کنونی داشتند نیز دیگر سر کلا‌س‌ها حاضر نمی‌شدند به همین منظور برای آموزش از رادیو و تلویزیون استفاده کرد. با شیوع پاندمی کرونا و صدای آژیر قرمز در شهرها به دلیل حملات ویروس کرونا و تعطیلی مدارس این بار نیز این راهکار قدیمی دوباره مد نظر قرار گرفت، به همین دلیل شعار «آموزش تعطیل نمی‌شود»، آموزش از طریق شبکه آموزش و دیگر شبکه‌های صدا و سیما آغاز شد و همزمان با این موضوع از طریق برخی پیام‌رسان‌های داخلی سعی شد تا حدودی فضای حاکم در میان خانواده‌ها و نگرانی‌ها کنترل شود، اما این موضوع به هیچ‌وجه تامین کننده نیازهای آموزشی دانش‌آموزان نبود. مهمترین نقص این فضا، ناتوانی در تعامل معلم و دانش‌آموز و کنترل و هدایت فضای آموزشی و خارج شدن نبض سیستم آموزش کشور از دست مدیریت نظام آموزشی کشور بود. از این رو این وزارتخانه با تعامل تنگاتنگ با متخصصان مرتبط آموزش و فضای مجازی، تصمیم به راه‌اندازی «شبکه فراگیر ارتباط معلم با دانش‌آموز» گرفت. اما به نظر می‌رسید که این راهکار هم جوابگو نبود چرا که این وزارت‌خانه در اطلاعیه‌ای در تاریخ 23 فروردین‌ماه اعلام کرد: « به دلیل اختصاصی نبودن این فضا، عدم همراهی مناسب پیام‌رسان‌ها با بخش فنی برای انجام تست‌های مورد نیاز، عدم تامین ویژگی‌های خواسته شده آموزش و پرورش از سوی پیام‌رسان‌ها و بروز ملاحظات مهم فنی و نیز انتقاد درست برخی متخصصان درباره امکان درز اطلاعات دانش‌آموزان، لزوم راه اندازی شبکه اختصاصی در مالکیت آموزش و پرورش مورد مطالبه جدی معلمان و متخصصان فنی و تربیتی قرار گرفت»، این دلایل موجب شد تا آموزش و پرورش به سمت شبکه‌ای برود که در مالکیت خود بوده و بتواند آن را کنترل کند، به همین منظور شبکه آموزشی دانش‌آموز(شاد) را با همکاری همراه اول ایجاد و تدریس محتواهای آموزشی را از طریق این شبکه دنبال کرد. این موضوع که استقبال بسیاری از، اولیاء و مربیان مدارس مواجه شد، از سوی دیگر انتقاداتی را به ویژه از سوی گروه‌های حامی محرومان و معلولان به دنبال داشت. عدم پوشش مناسب اینترنت در برخی نقاط محروم و روستاهای دور افتاده، عدم دسترسی دانش‌آموزان مستضعف و خانواده‌های آنها به گوشی‌های هوشمند و تبلت‌های آموزشی و همچنین عدم توجه به آموزش و پرورش کودکان استثنایی در این شبکه از جمله ضعف‌های شبکه شاد از نظر بسیاری از کارشناسان اعلام شد. بنابراین به نظر می‌رسد این راه‌کار هم موفقیت 100 درصدی نداشت.

موافقت ستاد ملی کرونا با بازگشایی مدارس
بسیاری از مسئولان نظام سلامت بر این باور هستنند که مدارس و دانشگاه‌ها در صورت اطمینان از توقف روند ابتلا به بیماری باید یکی از آخرین مکان‌هایی باشد که مورد بازگشایی قرار می‌گیرند، اما سر انجام ستاد ملی کرونا تصمیم به بازگشایی مدارس گرفت، علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت در آخرین نشست خبری خود در پاسخ به خبرنگار سپید مبنی بر آخرین تصمیم‌ها برای بازگشایی مدارس اظهار کرد: «مدارس فقط برای رفع اشکال باز می‌شوند، اگر دانش‌آموزی احساس کرد در درسی مشکل دارد، می‌تواند با هماهنگی معلم در یک روز به مدرسه برود و رفع اشکال کند. اینکه چهار دانش‌آموز رفع اشکال کنند، مشکلی ندارد. در رابطه با بازگشایی مدارس بیشتر نگران معلمان و والدین هستیم تا خود دانش‌آموزان، بنابراین این نوع بازگشایی مدارس انتخابی است و اکثر دانش‌آموزان هم تمایل ندارند به مدرسه بروند.».

محسن حاجی‌میرازیی وزیر آموزش و پرورش در آخرین جلسه ستاد ملی کرونا نیز گفت: « در جلسه اخیر ستاد ملی مبارزه با کرونا ماموریتی از سوی رئیس‌جمهور به وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت بهداشت و درمان و وزارت کشور داده شد که در مناطقی که مناطق کم‌خطر یا سفید نامیده شده موضوع بازگشایی مدارس را مورد بررسی قرار دهند و با در نظر گرفتن مخاطرات موجود و وضعیت سلامت دانش آموزان، گزارش نهایی را در جلسه آینده ستاد کرونا ارائه دهند تا در مورد آن تصمیم‌گیری شود‌.با توجه به وضعیت شیوع کرونا در استان‌های مختلف، ممکن است در بعضی از استان‌ها مدارس بازگشایی شوند و در برخی دیگر همچنان بسته بمانند. هم‌اکنون بیش از 130 شهرستان به‌عنوان مناطق کم‌خطر هستند و قطعاً اگر بازگشایی تصویب شود مدارس این شهرستان‌ها بازگشایی خواهد شد و همچنین هیچ اجباری برای حضور دانش آموزان در مدارس نیست.» بر اساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، تمام مدارس دولتی و غیردولتی از 27 اردیبهشت باز می‌شوند و به مدت یک ماه یعنی تا 27 خرداد فعالیت می‌کنند. در این مصوبه و سخنان وزیر آموزش و پروش بر حضور اختیاری دانش‌آموزان بر اساس تشخیص والدین در مدارس برای رفع اشکال تاکید شده است. از سوی دیگر نگرانی در این رابطه نیز وجود دارد چرا که به نظر می‌رسد با توجه به اینکه بسیاری از دانش آموزان برای یادگیری دروس در آموزش مجازی با مشکل مواجه بودند احتمالاً متقاضیان حضور در مدارس برای رفع اشکال زیاد باشد، این امر موجب می‌شود تا تجمع ایجاد شده و فاصله مناسب اجتماعی و رعایت نکات بهداشتی وجود نداشته باشد.

در عین حال نباید از نگرانی مسئولان آموزش و پرورش در رابط با افت تحصیلی دانش‌آموزان غافل شد، چرا که از نظر آنان تعطیلی این سال تحصیلی ممکن است در سال‌های آینده دانش‌آموزان به ویژه دبستانی‌ها تاثیر بگذارد، به گزارش سپید رضوان حکیم‌زاده ؛معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش درباره دلیل بازگشایی یک ماهه مدارس به تسنیم گفت: «دانش‌آموزان پایه اول در بدو ورود به مدرسه باید حروف الفبا را کامل یاد بگیرند و توانایی خواندن و نوشتن را به صورت صحیح کسب کنند؛ باید اطمینان پیدا کنیم که آنها این موارد را یاد گرفته‌اند و نگرانی خانواده‌ها رفع شود و مطمئن شویم آیا اقدامات متعددی که در مدت تعطیلات انجام شد به یادگیری معنادار مهارت‌های پایه در آنها منجر شده است یا خیر.»

مخالفان بازگشایی مدارس
تصمیم برای بازگشایی مدارس حتی به صورت اختیاری مخالفانی نیز دارد از جمله قاسم احمدی لاشکی، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلسف ویدر جلسه علنی 22 اردیبهشت‌ماه مجلس گفت: «اختیاری شدن حضور دانش آموزان در مدارس باید اصلاح شود؛ دانش آموزان ابتدایی نمی‌توانند به تنهایی بهداشت فردی را رعایت کنند. قطعا ما نمیتوانیم برای همه مدارس پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم لذا دچار آسیب خواهیم شد. پس همان تصمیمی که کمیسیون آموزش گرفته مناسب‌تر است، 80 درصد محتوای درسی برای برگزاری آزمون کافی است.»

وزارت بهداشت تاکید کرده است به دلیل فرصت ارزیابی خطر مجد، به شدت توصیه می‌شود که از بازگشایی عجولانه مهدکودک‌ها و مدارس اجتناب شود نباید فراموش کرد که کودکان به عنوان یکی از گروه‌های فوق پخش کننده بیماری شناخته می‌شوند ولی فاصله‌گذاران اجتماعی خوبی نیستند و این ماهیت کودکی است. آموزش و پرورش استان تهران نیز اعلام کرده است: «همه دانش‌آموزان نباید به مدرسه بیایند و بازگشایی مدرسه به‌خاطر تجدید دیدار با همکلاسی‌ها نیست و صرفاً برای رفع اشکال است؛ هنوز خطر کرونا رفع نشده است و کم‌کم برای آزمون‌های پایان سال آماده می‌شویم؛ دانش‌آموزانی که نتوانسته‌اند از آموزش مجازی استفاده کنند باید برای آموزش حضوری مراجعه کنند.»

حمایت از تصمیم ستاد ملی کرونا
در همین حال که عضو کمیسیو آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی مخالف بازگشایی مدارس است اما همتای او در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس رویکرد دیگری دارد و به خبرنگار سپید گفت: «ستاد ملی کرونا بر اساس همه جوانب و کار کارشناسی تصمیمی گرفته و باید این تصمیم عملی شود، این تصمیم بر اساس سلیقه و رای شخصی نیست بلکه بر اساس کار کارشناسی بر روی داده‌های استانی و سنجش موقعیت مناطق مختلف صورت گرفته است.»

پروتکل بازگشایی مدارس
وزارت بهداشت برای بازگشایی مدارس دستورالعمل‌هایی صادر کرده است که بر اساس آن فاصله بین میز و صندلی‌های کلاس‌های درس در حال حاضر برای اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی نیاز به تغییراتی دارد، لازم است از تمام فضاهای کلاس‌ها به گونه‌ای استفاده شود که فاصله بین صندلی‌ها تا حد ممکن مناسب باشد. لازم است فاصله حداقل یک تا دو متر بین افراد از هم در کلاس رعایت شود.

آرایش کلاس‌ها برای بهره‌برداری از همه فضای موجود تغییر یابد ترجیحاً از بزرگترین فضاهای موجود برای حضور دانش‌آموزان استفاده شود، می‌توان از سالن‌های امتحانات، نهارخوری یا نمازخانه در این موارد استفاده کرد. در مدارس با جمعیت بالا در صورت نیاز به طور موقت فضاهای جدیدی با توجه به امکانات شهر یا روستا در اختیار مدرسه و آموزش و پرورش قرار گیرد که مدرسه پرجمعیت در دو فضای مجزا مدیریت شود. شرایط ایمنی فضا و تجهیزات و بهداشت محیط بر اساس دستورالعمل‌های موجود و نظر کارشناسان ذیربط تایید شود. در مناطقی که از نظر آب و هوایی مساعد باشد بهره‌برداری از فضای حیاط با رعایت استانداردهای بهداشت محیط می‌تواند یکی از راهکارها باشد.

برنامه صبحگاه، ساعات ورزش، اردوها، مسابقات، گردهمایی‌ها، جلسات و دیگر رویدادهایی که موجب تجمع و ازدحام می‌شود تا زمان اعلام رسمی انتهای اپیدمی لغو شود و استراحت بین کلاس‌های دانش آموزان در حداقل زمان و در زمان‌های مختلف بین کلاس‌ها انجام شود. تمام کلاس‌های فوق برنامه لغو شود. در مدارس با محدودیت زیرساخت و فضای مناسب مدارس پرجمعیت، دو نوبته و کوچک ساعات مدرسه کوتاهتر شده به نحوی که برای هر پایه سه روز در هفته کلاس‌های درس دایر شود .ساعات حضور دانش‌آموز در اینگونه مدارس به دروس نیازمند تعامل بیشتر معلم با دانش‌آموز از جمله ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست و دروس مهارتی اختصاص یابد و فرایند آموزش سایر دروس از بستر فضای مجازی پیگیری شود. ساعت شروع و پایان مدرسه به گونه‌ای تعیین شود که از همزمانی رفت و آمد دانش‌آموزان و ازدحام جلوگیری شود. سطوحی که توسط افراد زیادی لمس می‌شوند نرده‌ها، دستگیره‌های درب و پنجره، میز و صندلی‌ها، لوازم ورزشی و ابزار کمک آموزشی باید حداقل روزی دو مرتبه تمیز و بر اساس دستورالعمل‌های ابلاغ شده گندزدایی شوند و تهویه مناسب در تمام نقاط ساختمان برقرار باشد. آبخوری، دستشویی‌ها و توالت‌ها روزانه حداقل دو بار در طول ساعات کار مدرسه و یک بار در انتهای کار مدرسه یا انتهای نوبت بر اساس دستورالعمل‌های ابلاغ شده گندزدایی شوند. مدارس باید دارای آب آشامیدنی سالم، وسایل بهداشتی، صابون مایع و محلولهای مناسب ضدعفونی کننده و امکانات مدیریت زباله باشند و دستورالعمل‌های بهداشت محیط و گندزدایی را رعایت کنند.

مدرسه باید دارای لوله‌کشی صابون مایع و سطل زباله درب دار مجهز به کیسه زباله باشد در صورت نبود لوله‌کشی صابون مایع از بطری‌های صابون مایع استفاده شود. تامین و دپوی حداقل دو هفته‌ای مواد ضدعفونی کننده، صابون مایع، دستکش، ماسک و دستمال کاغذی از دیگر الزامات جهت بازگشایی است. مدرسه باید قوانین شستشوی مرتب و مکرر دست با آب تمیز و صابون مایع و استفاده از محلول الکل یا ژل ضدعفونی کننده دست را برای معلمان، کارکنان و دانش‌آموزان اعمال کند در صورت امکان ژل یا محلول با پایه الکل ضدعفونی‌کننده دست را در همه کلاس‌های درس قرار دهد. هر یک از معلمان بهتر است محلول ضدعفونی کننده شخصی داشته باشند. در مناطق محروم آب آشامیدنی سالم برای دانش‌آموزان فراهم شود. دانش آموزان لیوان کاغذی یکبار مصرف و دستمال به همراه داشته باشند. دانش‌آموزان بهتر است در صورت استفاده از سرویس ایاب و ذهاب عمومی از ماسک و دستکش استفاده کنند.ماژیک وایت‌برد مورد استفاده معلمان و دانش آموزان جدا باشد، بهتر است در صورت امکان دانش آموزان یک ماژیک وایت برد شخصی به همراه داشته باشد.بهتر است معلمان لیوان کاغذی یکبار مصرف و دستمال کاغذی به همراه داشته باشند.دانش‌آموزان باید از لوازم تحریر شخصی استفاده کنند ترجیحا وسایل دانش‌آموزان در مدرسه بماند و دانش‌آموزان باید تا حد امکان کمترین وسایل را بین خانه و مدرسه جابجا کند.در خصوص شستشوی حتی‌الامکان روزانه لباس مدرسه دانش‌آموزان و وارد کردن آن به فضای عمومی خانه به والدین تاکید شود.
در مدت زمان حضور در مدرسه تمام معلمان و کارکنان باید از ماسک معمولی و دستکش استفاده کنند. مواجهه چهره به چهره کارکنان کاهش پیدا کرده و سعی شود از تماس تلفنی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای برگزاری جلسات حتی برای کارکنانی که در داخل یک ساختمان هستند استفاده شود در صورتیکه مواجهه‌ی چهره به چهره کادر اداری و معلمان مدرسه با یکدیگر ناگزیر باشد در حداقل زمان ممکن و با رعایت فاصله ایمنی حداقل یک تا دو متر برگزار شود.تماس افراد با یکدیگر مانند دست دادن و روبوسی کردن ممنوع شود؛ تجمع در محیط‌های خاص مدرسه از قبیل دفتر، آبدارخانه، اتاق‌های کپی، اتاق‌های کار عملی و آزمایشگاهی انجام نشود.

در صورت ابتلا به بیماری کویید 19 اعم از دانش‌آموز و کارکنان مدرسه حداقل تا 14 روز پس از بهبود علائم نباید در مدرسه حاضر شوند .سه گروه ذیل با گواهی با تاییدیه پزشک معتمد به عنوان افراد در معرض خطر در نظر گرفته شده و نباید تا اعلام رسمی پایان همه‌گیری بیماری در مدرسه حاضر شوند. تهیه لیست این دانش آموزان و کارکنان قبل از بازگشایی و اعلام آن به منطقه آموزش و پرورش الزامی است. مادران باردار، بیماران با بیماری زمینه‌ای، بیماری قلبی عروقی، فشارخون، دیابت، بیماری‌های تنفسی زمینه‌ای و مزمن، شاخص توده بدنی بیشتر از 40 ،بیماران با نقص ایمنی تحت درمان با کورتیکواستروئید بیش از پردنیزولون، بیماران تحت شیمی درمانی، افراد دچار بدخیمی‌ها و افرادی که پیوند عضو شده‌اند نیز نباید در مدارس حضور پیدا کنند.

حال با توجه به این پروتکل و تصمیمی که برای بازگشایی مدارس به صورت محدود گرفته شده است باید منتظر ماند و دید که پس از یک ماه چه نتایجی حاصل می‌شود، چرا که بر اساس پیشبینی‌ها موج دوم بیماری از پاییز آغاز می‌شود و باید برای این زمان نیز تصمیم جدی گرفته شود، چرا که فصل اصلی مدارس هم در آن زمان است و هرگونه نتیجه‌ای از این بازگشایی محدود می‌تواند بر فعالیت مدرسه‌ها در آن زمان نیز تاثیر بگذارد.