حفاظت معنیدار دوز چهار واکسن کرونا از سنین بالای ۶۰سال
به گزارش سپید، احسان مصطفوی در گفتوگو با ایسنا با اشاره به اینکه واکسیناسیون علیه کووید۱۹ همچنان موثرترین راه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری شدید است، گفت: «در طول این پاندمی، از جمله بیماری شدید ناشی از نوع اومیکرون، واکسیناسیون بسیار موثر ارزیابی شد.»
وی ادامه داد: «در طول حدود دو سال و نیمی که از شروع پاندمی و حدود یکسال و نیمی که از دسترسی به واکسن در دنیا گذشته است، تقریبا در اکثر کشورهای دنیا، ۲ دوز اصلی واکسن و یک دوز یادآور (بوستر) را توصیه کردهاند. حدود ۶۵ درصد جامعه جهانی ۲ دوز واکسن و حدود ۲۵ درصد دوز سوم (یادآور اول) را هم دریافت کردهاند. این در حالی است که توزیع پوشش واکسن در دنیا یکسان نبوده و به عنوان مثال در قاره آفریقا فقط حدود ۲۰ درصد افراد ۲ دوز واکسن را دریافت کردهاند.»
مصطفوی درباره میزان واکسیناسیون در ایران بیان کرد: «در کشور ما نیز گرچه تزریق واکسن با تاخیری چندماهه آغاز شد، ولی با پوشش مناسب، در حال حاضر حدود ۷۶ درصد جمعیت کشور نوبت اول و ۶۹ درصد نوبت دوم و حدود ۳۰ درصد نوبت سوم واکسن را دریافت کردهاند، اما اکنون سوالی که مطرح است این است که با توجه به شرایط کشور ما، اثربخشی دریافت دوز چهارم واکسن کرونا (دوز یادآور دوم) چقدر است؟»
این عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران تاکید کرد: «شواهد روشنی وجود دارد که نشان میدهد دوز سوم واکسن برای اطمینان از پاسخ ایمنی قوی در برابر نوع اومیکرون برای همه گروههای سنی حیاتی بوده و هنوز هم همینطور است. این موضوع تا حدی به این دلیل است که پاسخ ایمنی در طول زمان کاهش مییابد و همچنین تا حدی به این دلیل است که اومیکرون تا حدی در فرار از مصونیت از واکسنهای کووید۱۹ موجود و عفونتهای قبلی موثر است. اما سوال این است که ایمنی از اولین دوز یادآور واکسن چقدر در طول زمان حفظ میشود؟»
وی افزود: «یکی از بهترین دادهها برای پیگیری اثربخشی واکسن در طول زمان در انگلستان انجام شده است و دادههای پیگیری برای ۱۵ هفته پس از سومین دوز واکسن در دسترس است. در این مطالعه، مشخص شده است که اثربخشی واکسنها در برابر عفونت و بستری شدن در بیمارستان و مرگ، پس از دوز سوم به میزان قابل توجهی کاهش مییابد. در یک مطالعه دیگر، دوام سومین دوز واکسن مدرنا را پس از ۶ ماه ارزیابی کردهاند و مشخص شده است که سطح آنتی بادیهای خنثی کننده در این مدت کاهش قابل توجهی پیدا میکند. مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای آمریکا هم پنج ماه پس از اولین دوز یادآور واکسن، کاهش معنیدار محافظت در برابر ویروس را گزارش کرده است.»
رییس مرکز تحقیقات بیماریهای نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران ادامه داد: «در مطالعات ذکر شده، اطلاعات تمام گروههای سنی را جمعآوری کردند؛ اما محققان میدانند که بزرگسالان، مخصوصا افراد ۶۵ سال به بالا و افراد دارای بیماری زمینهای، به اندازه افراد جوان پاسخ ایمنی پایداری ندارند. مطالعه اخیر در مجله معتبر علمی لنست، دوام دوز سوم را در بین افراد ۷۶ تا ۹۶ ساله ارزیابی کرده و نشان داده است که دوز سوم، آنتیبادیهای خنثیکننده را بهبود میبخشد، اما میزان آنتی بادیهای خنثی کننده در این گروه در سه ماه و نیم بعد از دریافت دوز سوم، کاهش معنیداری نشان داده است.»
وی درباره توصیه فعلی برای تزریق دوز چهارم واکسن در ایران اظهار کرد: «در حال حاضر بر اساس ابلاغیههای رسمی، تزریق نوبت چهارم واکسن کووید۱۹ برای افراد با سن بالای ۷۰ سال، پرسنل بهداشتی و درمانی و همچنین افراد دارای نقص ایمنی و بیماری زمینهای توصیه شده است.»
وی با اشاره به توصیه آژانس دارویی اروپا و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای اروپا تاکید کرد: «آژانس دارویی اروپا و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای اروپا اعلام کردهاند که هنوز زود است که بخواهیم دوز چهارم واکسن کووید۱۹ را در جمعیت عادی جامعه استفاده کنیم اما دوز چهارم (یادآور دوم) واکسن کووید۱۹ mRNA (فایزر یا مدرنا) را میتوان برای گروه سنی بالای ۸۰ سال استفاده کرد. بر اساس نظر هر دو آژانس در حال حاضر هیچ مدرک روشنی در اتحادیه اروپا وجود ندارد که حفاظت واکسن در برابر بیماری شدید کووید۱۹ در بزرگسالان با سیستم ایمنی طبیعی در سنین ۶۰ تا ۷۹ سال به طور قابل ملاحظهای رو به کاهش باشد و بنابراین شواهد روشنی برای حمایت از استفاده فوری از دوز چهارم وجود ندارد. اگر وضعیت اپیدمیولوژیک کنونی تغییر کند و سیگنالهای جدیدی ظاهر شود، ممکن است لازم باشد که دوز چهارم در این گروه سنی در نظر گرفته شود. برای بزرگسالان زیر ۶۰ سال با سیستم ایمنی طبیعی هم در حال حاضر هیچ شواهد قطعی مبنی بر کاهش محافظت واکسن در برابر بیماری شدید یا فایده اضافهتری برای دوز چهارم وجود ندارد.»
مصطفوی ادامه داد: «در اواخر مارس ۲۰۲۲، سازمان غذا و داروی آمریکا، مجوز دومین تزریق واکسنهای کووید۱۹ را برای جمعیتهای آسیبپذیر صادر کرد، اقدامی که بلافاصله پس از تایید مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها انجام شد. افراد بالای ۵۰ سال و برخی از افراد دارای نقص ایمنی که در معرض خطر بیشتری برای بیماری شدید، بستری شدن در بیمارستان و مرگ هستند، چهار ماه پس از دریافت واکسن تقویت کننده اولیه واجد شرایط هستند. تزریق دوم تقویت کننده معادل دوز چهارم برای افرادی است که فایزر یا مدرنا دریافت کردهاند یا دوز سوم برای کسانی که واکسن جانسون و جانسون را یک بار تزریق کردهاند. سازمان غذا و داروی آمریکا به فایزر و مدرنا برای دوز چهارم به این شکل مجوز داده است که دوز چهارم در افرادی تزریق میشود که حداقل چهار ماه از دوز سوم آنها گذشته باشد و همچنین حداقل ۵۰ سال سن داشته باشند. علاوه بر آن، اگر فردی شرایط نقص ایمنی (پیوند عضو و شرایط مشابه) داشته باشد، با سن حداقل ۱۲ سال میتواند دوز چهار را فایزر و با سن حداقل ۱۸ سال میتواند فایزر یا مدرنا دریافت کند.»
وی درباره توصیه کمیته ملی مشاوره ایمنسازی کانادا نیز توضیح داد: «آخرین دستورالعملهای مربوط به واکسنهای کووید۱۹ از سوی کمیته ملی مشاوره ایمنسازی کانادا قویاً توصیه میکند که افراد دومین واکسن یادآور را دریافت کنند.»
این اپیدمیولوژیست ضمن استفاده از واژه «سایمنی هیبریدی و تاثیر آن بر دوز چهارم» گفت: «ترکیبی از واکسینه شدن و تجربه عفونت کووید۱۹، «ایمنی ترکیبی» نامیده میشود. بیش از ۳۵ مطالعه نشان دادهاند که ایمنی هیبریدی محافظت کامل و گستردهای خواهد داشت. این به دلیل آن است که ایمنی ناشی از واکسنها، پروتئین اسپایک را هدف قرار میدهد و ایمنی ناشی از عفونت به طور گستردهتری به کل ویروس میپردازد. بنابراین، توصیه به دوز چهارم در صورت عفونت تایید شده اومیکرون لازم به نظر نمیرسد. این به آن معنا نیست که افراد باید به طور هدفمند در معرض مواجهه با ویروس قرار گیرند، اما واضح است که مصونیت ترکیبی مسیری مناسب برای محافظت است.»
وی افزود: «اکنون که چندین ماه از تزریق دوز چهارم در بعضی از کشورها میگذرد، محققان دادههایی برای ارزیابی اثربخشی این دوز از واکسن دارند. مثلا در مقالهای در مورد دوز چهارم واکسن کووید۱۹ که در مجله معتبر علمی نیواینگلند چاپ شده است با بررسی بیش از ۲ میلیون نفر با سن بیش از ۶۰ سال، نشان داده است که دوز چهارم، بیماری شدید و همچنین ابتلا به کووید۱۹ را به ترتیب تقریبا ۴ و ۲ برابر بیشتر نسبت به افراد فقط با دریافت سه دوز کاهش داده است. کاهش ایمنی در طول زمان برای بیماری شدید تا ۶ هفته رخ نداده ولی برای محافظت در برابر ابتلا به بیماری به سرعت رخ داده است.»
وی ادامه داد: «در مطالعه دیگری نیز کاهش ۷۸درصد و ۶۴درصد به ترتیب در میزان مرگ و بستری ناشی از کووید۱۹ را به واسطه تزریق دوز چهارم واکسن در گروه سنی بالای ۶۰ سال نشان دادهاند. در یک مطالعه کارآزمایی بالینی نشان داده شده است که بیشترین پاسخ ایمنیزایی واکسن کووید۱۹ mRNA بعد از دوز سوم دیده میشود ولی چون ایمنی در طول زمان کاهش میباید، دوز چهارم میتواند مجددا این پاسخ ایمنی را احیا کند و به سطح پیک بعد از دوز سوم برساند. پاسخ آنتی بادی خنثی کننده علیه اومیکرون مشابه بعد از دوز سوم دیده شده است. در مطالعه دیگری در مورد تاثیرگذاری دوز چهارم فایزر در مقایسه با دوز سوم بیش از ۱۸۰ هزار نفر با سن بالای ۶۰ سال مورد بررسی قرار گرفتهاند. در فاصله ۷ تا ۳۰ روز بعد از دوز چهارم که حداقل ۴ ماه بعد از دوز سوم زده شده، تاثیرگذاری دوز چهارم در مقایسه با دوز سوم برای پیامدهای تست مثبت، ابتلای علامت دار، بستری و مرگ به ترتیب برابر با ۴۵، ۵۵، ۶۸ و ۷۴ درصد بوده است.»
عضو کمیته ملی واکسن کرونا تاکید کرد: «در حال حاضر مجوز تزریق دوز چهارم در گروههای خاص در تمام کشورهای پیشرفته که دسترسی مناسبی به واکسن دارند، صادر شده است. در بعضی از کشورهای آسیایی نظیر ایران، کره جنوبی، تایوان، فیلیپین و سنگاپور هم تزریق دوز چهارم برای بعضی گروههای خاص آغاز شده است. این کشورها امیدوارند از شیوع مجدد ویروس کرونا، بویژه در میان افراد مسن، جلوگیری کنند. پس از بررسی مستندات موجود در مورد چگونگی تغییر سیستم ایمنی بدن در طول زمان پس از هر دوز، در حال حاضر شواهد قوی وجود دارد که نشان میدهد دوز چهارم واکسن حفاظت معنیداری را در میان جمعیتهای آسیبپذیر، از جمله افراد بالای ۶۰ سال فراهم میکند و این موضوع در دستورالعمل اکثر کشورهای مطرح آمده است. در عین حال عوارض جدی منتسب به واکسن متعاقب دوز چهارم بیشتر از آنچه در دوزهای قبل مشاهده شده، دیده نشده است. بنابراین پیشنهاد دوز چهارم مخصوصا برای گروههای آسیب پذیر جامعه منطقی است.»
مصطفوی در خاتمه گفت: «در حالی که تجویز دوز چهارم برای گروه آسیب پذیر مفید است، بسیار مهمتر است که سایر افراد جامعه دوزهای اول، دوم و سوم خود را دریافت کرده باشند و اجرای برنامه تزریق دوز چهارم در گروههای آسیب پذیرتر، ما را از توجه به لزوم تکمیل واکسیناسیون افرادی که سه دوز اول را کامل دریافت نکردهاند، دور نکند. در کشور ما مخصوصا باید توجه بیشتری را به تکمیل واکسیناسیون کودکان و تکمیل واکسیناسیون دوز سوم در افراد بزرگسال مبذول داشت تا با پوشش مناسبتر واکسیناسیون، کشور در برابر پیکهای احتمالی بعدی بیماری کرونا، بهتر محافظت شود.»