با هزار میلیارد تومان، تامین واکسن کشور شدنی نیست
مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان خواهد گذشت.
سپید: مسئله واکسن، این روزها به عنوان یکی از مهمترین موضوعات جهانی مطرح است. در ابتدای این گفت‌وگو لطفا بفرمایید خود شما درباره شکل و راه و روش تامین واکسن برای مردم کشورمان چگونه می‌اندیشید و فکر می‌کنید چه کارهایی لازم است انجام شود؟
شهریاری: مسئله واکسن کرونا، مسئله جدیدی است که الان در دنیا مطرح شده است. اما خیلی از کشورها از هفته آینده و حتی بعضی گفته‌اند از امروز کار تزریق واکسن خود را شروع می‌کنند. از طرفی قرار براین است که هرکدام از کشورهایی که می‌خواهند از طریق برنامه جهانی کوواکس واکسن خریداری کنند، باید پول واکسن را پیش‌پرداخت کرده باشند تا بتوانند به ترتیب از واکسن‌هایی که تولید می‌شوند، بهره‌مند شوند. وزارت بهداشت و درمان کشور ما هم با موافقت ستاد ملی مبارزه با کرونا درخواست 18 میلیون و 800 هزار واکسن را به مجموعه کوواکس اعلام کرده و به این منظور لازم است که مبلغ 52 میلیون دلار به عنوان پیش‌پرداخت به این مجموعه پرداخت شود ولی متاسفانه تا الان که من با شما صحبت می‌کنم هنوز بانک مرکزی پولی برای این منظور پرداخت نکرده است و معلوم نیست همان اتفاقی که برای واکسن آنفلوانزا افتاد، این بار برای واکسن کرونا هم نیفتد.
ما روز یکشنبه جلسه‌ای برای بررسی وضعیت تامین واکسن برگزار کردیم که آقای دکتر قاضی‌زاده نایب‌رئیس محترم مجلس، آقای دکتر ستاری معاون محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری، آقای دکتر شانه‌ساز رئیس محترم سازمان غذا و دارو و تعدادی از همکارانشان، تعداد دیگری از معاونین وزارت بهداشت و وزارت جهاد و همچنین نمایندگان سازمان برنامه و بودجه در این جلسه حضور داشتند. هدف از برگزاری این جلسه، ارزیابی و حمایت از توان داخلی برای تولید واکسن در دخل کشور بود.
درحال حاضر 4 پلتفرم برای ساخت واکسن وجود دارد که در همه دنیا هم از این همین پلتفرم‌ها برای ساخت واکسن استفاده می‌شود. در کشور ما هم 7 شرکت داخلی ازجمله انستیتو رازی و بنیاد برکت براساس همین پلتفرم‌ها مشغول کار ساخت واکسن شدند که خوشبختانه بنیاد برکت موفق به دریافت کد اخلاق هم شد.
انستیتو رازی هم مشغول تلاش است و امیدواریم هرچه زودتر این کار را انجام بدهد. با این وجود نگرانی‌هایی وجود دارد که از طرف کارشناسان مطرح می‌شود. به‌هرحال در وهله اول این واکسن‌ها باید به نتیجه مناسب برسند و بعد از آن باید خط تولیدی به این منظور راه‌اندازی کنند که بتوانند تولید انبوه انجام بدهند که این خودش یک مسئله مهم است. بالاخره کشور ما 80 میلیون نفر جمعیت دارد و اگر قرار باشد 70 درصد جمعیت هم واکسن بزنند، با توجه به اینکه این واکسن‌ها 2 دوزی هم هستند، بنابراین چیزی حدود 120 میلیون دوز واکسن مورد نیاز است. چون برای شکستن زنجیره انتقال، به‌هرحال باید یک واکسیناسیون عمومی انجام شود. به‌هرحال من هم فکر نمی‌کنم ما زودتر از خرداد یا تیر سال آینده بتوانیم به واکسن تولید داخل دست پیدا کنیم. از طرفی نوع واکسن‌هایی که در دنیا ساخته شده هم متفاوت است. مثلا واکسنی که آن دانشمند مسلمان ترک‌تبار که ما سال گذشته جایزه مصطفی(ص) را هم به او داده بودیم (اوگور شاهین) در شرکت آمریکایی فایزر ساخته است، باید در دمای منهای 70 درجه سانتیگراد نگهداری شود.
از این جهت باید بدانیم که استفاده از همین واکسن در بسیاری از کشورها ازجمله کشور خود ما قطعا شدنی نیست. ما اگر در تهران هم موفق بشویم زنجیره سرمای منهای 70 درجه ایجاد کنیم، بدون شک در شهرستان‌ها با مشکل مواجه خواهیم شد و عملا استفاده از این واکسن در بسیاری از نقاط کشور مقدور نیست و ما باید به دنبال خرید یا تولید واکسنی باشیم که حداکثر با دمای منهای 20 درجه سانتیگراد قابل نگهداری باشد.
در همه دنیا هم اوضاع اینگونه است که کارها را با حجم زیادی از تبلیغات جلو می‌برند. در همین زمینه هم اگر پولی برای واکسنی هزینه شد، معنایش این نیست که حتما آن واکسن به نتیجه خواهد رسید.
از این رو ما فکر می‌کنیم این شرکت‌هایی که در کشورمان کار ساخت واکسن را شروع کرده‌اند و پلتفرم‌هایشان هم براساس پلتفرم‌های جهانی است و جای امیدواری زیادی هست که تلاش‌هایشان به نتیجه برسد، باید مورد حمایت قرار گیرند. یعنی حداقل از این منابعی که مربوط به کرونا هست به این 7 شرکت هم کمک کنیم. اگر به هرکدام از این 7 شرکت، صد میلیارد تومان هم کمک کنیم که بتوانند هرچه زودتر کار را راه بیندازند و شروع کنند، قدم بزرگی برداشته می‌شود.
سپید: پس شما بر روی حمایت از تولیدکنندگان داخلی تاکید دارید.
شهریاری: بله شما ببینید پیش‌قسطی که ما قرار است برای خرید واکسن خارجی پرداخت کنیم که 52 میلیون دلار است، اگر با دلار 20 هزار تومن هم محاسبه بکنید، مبلغی بالغ بر هزار میلیارد تومان می‌شود. بنابراین اگر ما به هرکدام از همین 7 شرکت داخلی 100 میلیارد تومان به عنوان کمک پرداخت کنیم، مطمئنا با همین شرکت‌های خودمان به نتیجه خواهیم رسید. مثلا شرکت رازی امروز اعلام می‌کرد که اگر واکسن ما به نتیجه برسد، ما امکان تولید 30 میلیون دوز واکسن را داریم؛ شرکت دیگری گفته من می‌توانم 10 میلیون دوز تولید کنم؛ شرکت دیگری 5 یا 2 میلیون دوز. به‌هرحال اگر ما از تولیدکنندگان داخلی حمایت کنیم، مطمئنا در آینده ضرر نمی‌کنیم. چون واقعا ما باید در زمینه واکسن قوی شویم؛ به دلیل اینکه الان درگیر کرونا هستیم ولی هیچ تضمینی وجود ندارد که در آینده با بیماری دیگری دست به گریبان نشویم و ویروس تازه‌ای در دنیا پخش نشود. حتی بحث‌های بیوتروریسم را هم نمی‌توان از نظر دور داشت. بالاخره ما یک کشوری هستیم که استکبار جهانی مقابلمان ایستاده است. بنابراین ما باید توان تولید داخلی‌مان را انقدر بالا ببریم که هر زمان اتفاقی افتاد، مثل کشورهای دیگر بتوانیم به موقع پاسخگوی مردممان باشیم. یادمان باشد ما اگر نتوانیم واکسن مورد نیاز مردم کشور را تامین کنیم و مردم ما نتوانند از واکسن استفاده کنند، بعدا اگر خدای ناکرده اتفاقی افتاد، مطمئن باشید که مردم مطالبه‌گر خواهند بود و از دولت و مجلس توضیح می‌خواهند که چطور می‌شود که مردم همه کشورهای دنیا از واکسن استفاده کنند ولی مردم ما دسترسی به واکسن نداشته باشند؟ مگر خون مردم آن کشورها از خون مردم ما رنگین‌تر است؟ چرا ما باید نظاره‌گر باشیم که هر روز چندصد نفر از هموطنانمان جان خود را از دست بدهند؟
به‌هرحال این یکی از دغدغه‌هایی است که در این روزها نمایندگان مردم در مجلس دارند ولی واقعا معلوم نیست که ما تلاش هم بکنیم، واکسن مناسبی در اختیار ما قرار گیرد یا واکسنی که به ما می‌دهند، هیچ عارضه‌ای نداشته باشد یا گرفتاری برای مردم ما به وجود نیاورد. بالاخره اینها دغدغه‌هایی است که وجود دارد و باید به آنها جواب منطقی داده شود و هم نگرانی مردم را کاهش دهیم و هم به سمت و سویی برویم که انشاله واکسنی در داخل تولید کنیم که نگرانی‌های ما را مرتفع کند.
سپید: چند روز پیش لایحه بودجه سال 1400 تقدیم مجلس محترم شد و گویا برای بحث واکسن، تنها مبلغ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. نظر شما در این خصوص چیست؟
شهریاری: اولا توجه داشته باشید که لایحه بودجه تازه تقدیم مجلس شده و هیچ‌کدام از این اعداد، قطعی نبوده و ممکن است تغییر کنند. ولی من باید این نکته را تاکید کنم که اگر ما تصور می‌کنیم که با هزار میلیارد تومان می‌توانیم حتی در داخل هم واکسن تولید کنیم، چنین چیزی شدنی نیست. حتی برای همین شرکت‌های تولید داخل، حداقل دویست، سیصد میلیون دلار پول لازم است که به آنها کمک شود که اگر محاسبه کنید، چندین هزار میلیارد تومان می‌شود. بعد اگر ما فکر کنیم که با هزار میلیارد تومان می‌توانیم مشکل تامین واکسن کشور را برطرف کنیم، قطعا این شدنی نیست.
البته من باز هم تاکید می‌کنم که این اعداد، مربوط به نسخه اولیه لایحه بودجه است که خیلی از آنها تغییر خواهد کرد. از طرفی براساس صحبتی که من با معاونت محترم وزارت بهداشت داشتم، این دوستان می‌گفتند70 درصد رشد بودجه هست ولی اینها باید در مجلس مورد بررسی قرار گیرند. ولی واقعیت این است که با توجه به افزایش نرخ دلار و افزایش قیمت‌ها، واقعا این اعداد جوابگو نخواهد بود. از طرفی معلوم نیست ما تا کی گرفتار این ویروس و بیماری خواهیم بود و اگر لازم باشد از خارج هم واکسن بخریم که قطعا منابع مالی زیادی شاید بیش از 10 هزار میلیارد تومان نیاز به منابع مالی داشته باشیم. اینها هنوز خیلی مشخص نیست و ما هم باید به طور دقیق بررسی کنیم. بودجه هم تصویبش یک بخش ماجرا است ولی بعد باید منابعش تامین شود. تازه وقتی منابع لازم تامین و تخصیص داده شد، باید دید خزانه چقدر از آن را پرداخت کند. همه اینها مسائلی است که باید درنظر گرفته باشد چون ما همیشه در تخصیص‌ها و برگشت از خزانه مشکل داشته‌ایم. می‌خواهم بگویم که همه این مشکلات و مسائل را باید در کنار هم دید. بنابراین لازم است اینها در مجلس به دقت بررسی شوند و جمع‌بندی شوند تا بتوانیم با اطلاعات دقیق‌تری صحبت کنیم.
سپید: بسیاری از کارشناسان با استدلال‌هایی که انجام می‌دهند و مقایسه رفتار کشورهای دیگر، تاکید دارند که واکسیناسیون عمومی، باید رایگان و فراگیر باشد. هرچند با در نظر گرفتن این مواردی که شما اشاره کردید، ظاهرا اصل تامین واکسن مورد نیاز کشور هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد چه برسد به اینکه درمورد نحوه توزیع آن که رایگان باشد یا نه بخواهیم بحث کنیم. با این وجود لطفا در این مورد هم نظر خود را بفرمایید.
شهریاری: آرزوی ما این است که همه مردم واکسن را به صورت رایگان دریافت کنند. این یک آرزوست و آرزو هم که ایراد ندارد! ولی حداقل آن چیزی که ما تقاضا می‌کنیم این است که برای برخی افراد ازجمله افراد تحت پوشش کمیته امداد امام، افراد تحت پوشش بهزیستی، افراد سه چهار دهک پایین جامعه، افراد
های‌ریسک رایگان باشد. یک درصدی از دهک‌های بالا هم خودشان حاضرند واکسن را بخرند ولی صحیحش این است که مثل واکسیناسیون‌های عمومی که معمولا رایگان انجام شود، اینجا هم به همان شکل و به صورت رایگان انجام شود. آنجایی هم که دولت دیگر واقعا توان ندارد، بخشی از مردم حاضرند که واکسن را بخرند. البته فقط بعضی از دهک‌های بالا چون به نظر من حتی کارمندان دولت هم توان خرید واکسن را ندارند چون پایین‌ترین قیمت واکسن حداقل 12 تا 13 دلار است. با این قیمت‌ها اگر محاسبه کنید، هر واکسنی حدود 250 هزار تومان قیمت داشته باشد و یک خانواده 4 نفره باید یک میلیون تومان برای یک دوز از این واکسن پرداخت کند و همین مبلغ را برای نوبت دوم واکسن هم پرداخت کند. قطعا خیلی از افراد جامعه ما توان پرداخت این واکسن را نخواهند داشت.
اولویت این است که این واکسن به طور رایگان در اختیار جامعه قرار گیرد به جز افرادی که خودشان واقعا توان دارند و می‌توانند به صورت آزاد خریداری و استفاده کنند.
سپید: برای بحث خرید واکسن از خارج کشور توصیه‌ای به دولت دارید؟
شهریاری: حقیقتش این است که تا این لحظه که هیچ پولی بابت این مسئله پرداخت نشده و ممکن است همان اتفاقی که برای واکسن آنفلوانزا افتاد، این بار هم رخ دهد. باید دید بالاخره دولت چه تصمیمی می‌گیرد و آیا می‌خواهد از جاهای دیگر کمکی بگیرد یا نه؟ ما فعلا فقط منتظر هستیم چون حتی در جلساتی که ما با مسئولین سازمان برنامه و بانک مرکزی داشته‌ایم، در برابر سوالات و نگرانی‌هایی که همکاران ما مطرح می‌کردند، هیچ جوابی داده نشد. بنابراین ما فعلا منتظر مانده‌ایم تا ببینیم دولت می‌خواهد چه کند. هم برای تولید داخل و هم اینکه اگر قرار باشد از خارج واکسن بخریم، چه اقداماتی می‌خواهد انجام بدهد ولی ما تا این لحظه یک پاسخ شفاف و منطقی دریافت نکرده‌ایم.
