خودکفایی تکنولوژیک؛ غیرممکن و نامطلوب
در همین چارچوب اخیرا ریاست محترم جمهور گفت: «رفع عمده نیازهای کشوردر مقابله با کرونا، نشانه قدرت علمی در رسیدن به خودکفایی و اقتصاد دانش بنیان است.»
سوالی که در اینجا مطرح میشود آن است که آیا در جهان جدید خودکفایی ممکن بوده و آیا اقدام برای نیل به این هدف مطلوب میباشد؟
خودکفایی تکنولوژیک غیرممکن است زیرا در این روزگار علم و فن آوری با چنان شتابی در حرکتند که بدون استفاده از همکاری بینالمللی و تنها با تکیه بر توان دانشمندان و شرکتهای تولیدی یک کشور نمیتوان در تمامی حوزهها حرفی برای گفتن داشت.
امروزه آن دسته از پروژههایی موفقند که از طریق مشارکتهای جهانی در ایده، نیروی انسانی، سرمایه، مکان و … کار خود را به پیش ببرند.
تجربه رویکرد خودکفایی در صنعت دارویی در چهل سال اخیر یک مثال آشکار از ناممکن بودن این مهم است به طوری که چند ماه پیش وزیر محترم بهداشت گفت: «امروز با کمک شرکتهای تحقیق و توسعه دارویی توانستهایم 97 درصد داروی مورد نیاز کشور را در داخل تولید کنیم. اما یک نکته غمانگیز در این میان وجود دارد و آن اینکه این 3 درصد (باقیمانده) داروهای High Tech است و معادل 1.3 میلیارد دلار ارزبری داشته، این در حالی است که همان 97 درصد داروی کشور تنها 550 میلیون دلار ارز بری داشته است.»
در مورد مقابله با کرونا نیز ضمن توجه به تلاشهای ارزشمند معاونت علمی ریاست جمهوری، در یادداشت قبلیام به برخی از تجهیزاتی که در حال حاضر امکان تولید آنها در داخل وجود ندارد و هم اکنون با کمبود آنها مواجهایم و در صورت طغیان دوباره اپیدمی به آنها شدیدا نیازمندیم اشاره کردم.
همچنین کاملا قابل پیش بینی است که به زودی انواع فناوریهای سخت افزاری و نرم افزاری برای تسهیل زندگی در دوران کرونایی و پیشگیری از ابتلا به بیماری وارد بازار جهانی شده و ما امکان ساخت همه آنها را نخواهیم داشت.
تجربه سایر کشورها نشان داده که به جای حمایت گسترده دولتی از شرکتهای داخلی جهت تولید تمام اقلام مورد نیاز باید به سمت پشتیبانی هدفمند فقط برای کالاهایی که از مزیت نسبی در سطح بین المللی برخوردار هستند حرکت کرده و در مورد سایر اقلام به فکر تامین آنها از منابع دیگر باشند.
خودکفایی ملی، نظریهای است که برخی حکومتها در یکصد سال گذشته دنبال کردهاند اما تاریخ گواهی میدهد که هیچیک موفق نبوده و پرونده این دیپلماسی غیرعلمی مدتهاست که مختومه شده به طوری که حتی دولتمردان کشورهای صنعتی برتر نیز مدعی این مسئله نیستند.
از سوی دیگر، محدود کردن بازار تجاری کالاها به تولیدات داخلی امری نامطلوب است زیرا برای نیل به این هدف نیازمند سرمایهگذاری عظیمی برای راهاندازی خطوط تولید متعدد و گوناگون بوده و به فرض موفقیت، بازار را انحصاری کرده، رقابت را از بین برده و البته در جایی که مصرف کننده حق انتخاب نداشته باشد شاهد افت کیفیت خواهیم بود.
تجربه حمایت یکپارچه و سرمایهگذاری هنگفت دولتی در رویکرد خودکفایی در صنعت خودروسازی پس از انقلاب پیش چشمان ماست.