امکان صدور محصولات بیولوژیک فراهم شود
به گزارش سپید، مرتضی ضرابی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه ۱.۵ الی دو درصد مادران باردار کشور از خدمات بانک خون بندناف استفاده می‌کنند، اظهار کرد: «از بین تولدهایی که روزانه در کشور اتفاق می‌افتد، در قریب به دو درصد زایمان‌ها موفق به جمع‌آوری نمونه خون بندناف می‌شویم که این میزان در برخی استان‌ها متفاوت است و حتی به بالاتر از دو درصد می‌رسد.»
وی به اهدافی که درخصوص راه اندازی این مرکز در نظر گرفته شده است، اشاره کرد و با تشریح بزرگترین دستاوردهای این فعالیت علمی و درمانی گفت: «ذخیره‌سازی منابع مختلف سلول‌های بنیادی خون ساز مهم‌ترین هدف این مرکز است و ذخیره‌سازی سه منبع خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان در این زمینه ایجاد شده است که خوشبختانه در حال حاضر هر سه هدف تعریف شده محقق و جمع‌آوری و ذخیره‌سازی خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان به عنوان سه منبع مهم سلول‌های بنیادی در حال انجام است.»
وی افزود: «خوشبختانه هم اکنون بزرگترین بانک سلول‌های بنیادی خون ساز و به طور مشخص خون بندناف با ۱۳۵ هزار نمونه در سطح خاورمیانه توسط این مرکز ایجاد شده و مهم‌ترین دستاورد بانک سلول‌های بنیادی خون بند ناف به شمار می‌رود.»
ضرابی ادامه داد: «ضمائم زایمانی اهمیت بسیاری دارند. به جز خون بندناف، بافت بندناف، پرده‌های جنینی، مایع جنینی و جفت، محصولات ارزشمندی هستند که قابل فرآوری بوده و در علم پزشکی کاربرد دارند. براین اساس درصدد هستیم تا با راه اندازی یک پالایشگاه محصولات زایمانی، با فرآوری این محصولات از آنها بهره‌برداری کنیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر وضعیت بانک خون بند ناف کشور چگونه است و کدام استان‌ها در این حوزه پیشتازترند، گفت: «میزان فعالیت هر استان بسته به جمعیت ساکن در آن نقاط متفاوت است، اما خوشبختانه در ۳۱ استان کشور دفاتر نمایندگی بانک خون بند ناف راه‌اندازی و فعال شده و میزان رشد نمونه‌ها متناسب با میزان فعالیت و جمعیت است، اما استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و آذربایجان غربی، استان‌های پیشتار و برتر در ذخیره‌سازی بانک خون بندناف هستند.»
وی در خصوص برنامه‌های در دست اقدام برای کاهش هزینه‌ها و گسترده‌تر شدن پوشش این خدمت برای مردم گفت: «با توجه به شرایطی که برای عقد قرارداد پیش‌بینی شده است برای استفاده از سلول‌های بنیادی هیچ محدودیتی برای هیچ کس وجود ندارد. شاید تصور هزینه بردار بودن برخورداری از این مزیت موجب شود تا مردم فکر کنند فقط افراد دارای تمکن مالی می‌توانند از این مزیت استفاده کنند، اما خوشبختانه با فراهم کردن شرایط تقسیط هزینه‌ها و برخورداری از تسهیلات قرض الحسنه بانک رسالت و نیز حمایت خیریه‌ای و ارائه خدمات رایگان به خانواده‌هایی که دارای یک کودک با مشکلات و بیماری‌های خونی هستند، به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که همه افراد بتوانند از این مزیت استفاده کرده و ذخیره‌سازی کنند. بنابراین جمعیت هدف ما همه بانوان باردار در انتظار تولد فرزند هستند.»
مدیرعامل شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان به تعامل با بیمه‌های تکمیلی برای پرداخت بخش قابل توجهی از هزینه‌ها اشاره کرد و در ادامه به تاثیرگذاری ظرفیت ایجاد شده برای افزایش استاندارد سلامت در کشور پرداخت و افزود: «در کنار دارو درمانی، طب آینده، طب سلول درمانی است و سلول درمانی می‌تواند به درمان بیماری‌ها و افزایش استاندارد سلامت در کشور کمک کند.»
وی با تاکید بر اینکه دانش سلول‌های بنیادی می‌تواند به کنترل و کاهش بیماری‌های فراگیری مثل دیابت و سرطان کمک کند، اظهار کرد: «در برخی بیماری‌هایی که خیلی امیدی به بقای بیمار نیست، با استفاده از سلول درمانی حتی درمان قطعی شده‌اند. به طور مثال در بیماری‌های خونی که به نوعی بیماری‌های بدخیم محسوب می‌شوند با استفاده از سلول درمانی یعنی استفاده از سلول‌های بنیادی خون ساز و پیوند آن می‌توان در بسیاری از موارد تا ۸۰ درصد، درمان قطعی بیماری‌ها را محقق کرد.»
وی با اشاره به اینکه سلول درمانی توانسته است امید به زندگی را در جامعه زنده کند، اظهار کرد: «هم اکنون در بسیاری از بیماری‌ها کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی انجام می‌شود. اگر امروزه بیشترین کاربرد سلول درمانی در بیماری‌های خونی است، ظرف چند سال آینده درمان در بیماری‌های عصبی نظیر بیماری فلج مغزی، بیماری اوتیسم و ناهنجاری‌های قلبی در اطفال، کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی انجام خواهد گرفت.»
وی ادامه داد: «هم اکنون مراحل اولیه و مطالعاتی طرح کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی در کشورمان در حال انجام است و به محض اخذ تائیدیه می‌تواند ظرف پنج سال آینده به یک روش درمانی در ایران تبدیل شود. همچنین بیماری دیابت نوع یک از جمله بیماری‌هایی است که در دنیا برای درمان آن کارآزمایی بالینی انجام می‌شود و در ایران نیز تمهیدات لازم برای کارآزمایی بالینی این بیماری اتخاذ شده است.»
ضرابی افزود: «در حال حاضر بزرگترین کارآزمایی بالینی در خصوص بیماران فلج مغزی و اوتیسم با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز شده است و امیدواریم سلول درمانی هم بتواند به عنوان یک روش درمانی در این بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرد.»
وی در ادامه به مهم‌ترین طرح‌های تحقیقاتی که در حال حاضر در این مرکز در دست اجراست اشاره کرد و گفت: «مهم‌ترین طرح‌های تحقیقاتی این مرکز، در حوزه کاربردی‌سازی و تامین منابع سلول‌های بنیادی است، بدین مفهوم که سلول‌ها برای درمان بیماری‌ها کاربردی شوند. در صورتی که نتوان از این سلول‌ها برای درمان بیماری‌ها استفاده کرد عملا دانش فنی در اختیار خواهیم داشت که صرفا در آزمایشگاه‌ها بهره‌برداری می‌شود.»
وی تصریح کرد: «هم اکنون در ایران، متناسب با نیاز دنیا به سلول‌های بنیادی، کارآزمایی بالینی تعریف می‌شود که سردسته کارآزمایی‌های بالینی که در حوزه تحقیقاتی تعریف شده است برای بیماران فلج مغزی، بیماری سی پی، نوزادانی که در بدو تولد با زایمان پرخطر مواجه می‌شوند، ناهنجاری قلبی اطفال و در بزرگسالان نیز بیماری‌های پارکینسون، آلزایمر، آرتروز و ... است.»
مدیرعامل شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان، تامین منابع سلول‌های بنیادی را مورد تاکید قرار داد و گفت: «همان طور که گفته شد سلول‌های بنیادی خون ساز از خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان جمع‌آوری و ذخیره‌سازی می‌شوند و برنامه ما این است که بتوانیم از بافت بندناف و پالپ دندان که به عنوان یک منبع سلول درمانی مورد توجه قرار گرفته است، بافت چربی و هر بافتی که بتوان از آن سلول بنیادی جدا کرد، استفاده و ذخیره‌سازی کنیم.»
وی در خصوص امکان صادرات سلول‌های بنیادی به کشورهای دیگر گفت: «ایران از ظرفیت و موقعیت بالایی برای صدور دانش فنی سلول‌های بنیادی و محصولات بیولوژیک برخوردار است.»
ضرابی گفت: «هم اکنون دانش جداسازی و ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی در کشور کاملا بومی است و این ظرفیت وجود دارد که صادرات به کشورهای دیگر انجام شود که خوشبختانه در حال حاضر سه درخواست از کشورهای همسایه برای راه‌اندازی بانک خون بندناف واصل شده است و با امضای تفاهم نامه‌های اولیه بزودی عملیاتی خواهد شد.»
وی به چالش‌های جدی برای عرضه محصولات بیولوژیک اشاره کرد و گفت: «متاسفانه هنوز هیچ دستورالعملی در این خصوص وجود ندارد، از طرفی نیز احتمال بروز مخاطراتی برای انتقال ذخایر ژنیتکی وجود دارد و همین امر باعث شده است که نتوانیم محصولات زایمانی که قابل فرآوری است و می‌تواند صادر شود از جمله خون بندناف و محصولات و مشتقات آنها را صادر کنیم و شرایطی ایجاد شده که نمی‌توان فعالیت جدی در حوزه صادرات صورت داد و حتی برای ورود نمونه خون ناف نیز با چالش مواجه هستیم.»
وی افزود: «برخی کشورها خواستار ارسال نمونه خون بندناف برای ذخیره‌سازی در ایران هستند که بدلیل محدودیت در ورود محصولات بیولوژیک، هماهنگی لازم بعمل نیامده است.»
ضرابی به لزوم هماهنگی بین وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت، گمرک، سازمان پدافند غیرعامل برای تسهیل در فعالیت صادراتی دانش خون بندناف و ورود نمونه‌هایی از کشورهای دیگر برای ذخیره‌سازی در ایران اشاره کرد و گفت: «باید شرایطی فراهم شود تا نمونه‌های بندناف به کشور وارد و امکان صادرات محصولات بیولوژیک فراهم شود.»
وی در خصوص ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی از دندان شیری نیز گفت: «ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی از پالپ دندان ظرف چند ماه آینده و قبل از پایان سال به بهره‌برداری خواهد رسید. پالپ دندان که در ریشه دندان شیری و دندان عقل وجود دارد از نوع سلول‌های بنیادی مزانشیمی است که می‌تواند در بیماری‌های غیرخونی مورد استفاده قرار گیرد هرچند جایگزین خون بندناف نیست اما به عنوان یک منبع سلولی از نوع مزانشیمی با توجه به جوان بودن سلول‌ها می‌تواند مورد استفاده برخی خانواده‌ها قرار گیرد.»
وی در خصوص برنامه‌های آینده گفت: «درصدد هستیم که کارآزمایی‌های بالینی را به سرانجام برسانیم. گرچه به دلیل شرایط کرونایی تمامی فعالیت‌های کارآزمایی بالینی بدلیل محدودیت‌های بیمارستانی متوقف شده است و هنوز موفق به عملیاتی شدن این طرح نشدیم ولی امیدواریم با فروکش کردن این بیماری، کارآزمایی بالینی که می‌تواند به پیوند سلول‌های بنیادی کمک کند از سرگرفته شود.»
سازمان بهداشت جهانی ۱۷نوامبر را به عنوان روز جهانی بندناف نامگذاری کرده است.
