محافظت از کادر درمان، ضرورتی قطعی و راهبردی
در متن حکم رئیسجمهوری خطاب به عبدالرضا رحمانیفضلی، وزیر کشور آمده است: «پیرو فرمایشات و توصیههای مقام معظم رهبری در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر تشکیل قرارگاه عملیاتی و لزوم مشارکت و همکاری حداکثری در کنترل، پیشگیری و درمان بیماران کرونایی و تقلیل میزان فراگیری این ویروس و استمرار آگاهسازی و آموزش همگانی در نحوه مراقبت و مقابله با این بیماری، به موجب این حکم جنابعالی را بهعنوان «فرمانده قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مبارزه با کرونا» منصوب میکنم. ضروری است اقدامات قرارگاه را با توجه به وظایف و اولویتهای ذیل برنامهریزی و اجرا کرده و نتایج آن مستمرا به اینجانب گزارش شود.»
اجرای دقیق و به موقع مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا، رفع موانع احتمالی، تدوین دستورالعمل اجرایی برای عملیاتی شدن مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا با توجه به واقعیتهای میدانی با هماهنگی دستگاههای ذیربط، استفاده از ظرفیتهای مردمی و کمک به تامین معیشت اقشار آسیبپذیر از جمله وظایف جدید وزیر کشور خواهد بود.
همچنین ارتقای همکاری میان بخشهای دولتی و خصوصی و قوای کشوری و لشکری و افزایش حضور محسوس ضابطان و ناظران پروتکلهای مصوب و ترغیب اقشار مردم به رعایت الزامات بهداشتی نیز از دیگر وظایف وزیر کشور است.
از سوی دیگر، رئیسجمهوری در حکم جداگانهای با انتصاب علیرضا رئیسی بهعنوان «سخنگوی ستاد ملی مبارزه با ویروس کرونا» تاکید کرد که از این تاریخ، تنها مرجع موثق و قابل استناد در مورد اعلام برنامهها و مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا، سخنگوی ستاد خواهد بود.
سعید نمکی، وزیر بهداشت نیز در پیامی این انتصاب تازه را به وزیر کشور تبریک گفته است. نمکی در بخشی از این پیام خطاب به وزیر کشور یادآور شده است: «اگرچه در ماههای گذشته همکاری صمیمانه جنابعالی، معاونان محترم و استانداران ارجمند با مجموعه نظام سلامت موجب قدردانی است، معالوصف فقدان تشکیلاتی منسجم که بتواند مقتدرانه اجرای شیوه نامهها و محدودیتهای الزامی را در راستای مدیریت، کنترل و مهار بیماری به مرحله عمل برساند در تلاشهای شبانهروزی همکارانمان در نظام سلامت و افت و خیز بیماری تاثیرات شگرفی داشت. با این تقسیم کار مدبرانه توسط مقام معظم رهبری، همکاران ما بدون دغدغه اجرا و یا عدم اجرای مصوبات و اعمال محدودیتها میتوانند به رسالت اصلی خویش یعنی آموزش همگانی، تشخیص زودرس با استفاده از تستهای بیشتر، شناسایی موارد مشکوک و در تماس با افراد آلوده، قرنطینهسازی آنها، درمان مناسب و توسعه زیرساختهای نظام سلامت و همچنین تدوین شیوه نامهها و محوریت در تعیین عالمانه مصادیق محدودیتها بپردازند. بیتردید این آرایش جدید در سایه لطف الهی و وفاق و همدلی کلیه دستگاههای دولتی، نظامی، انتظامی، سازمانهای مردم نهاد و همراهی همیشگی مردم، دریچهای نو در مدیریت بیماری خواهد گشود.»
جامعه پزشکی و تغییرات مدیریتی اخیر
برخی از فعالان جامعه پزشکی نسبت به تغییرات مدیریتی اخیر در ستاد ملی مقابله با کرونا خرسند هستند و آن را به نفع جامعه پزشکی میدانند.
سهیل خانیپور، متخصص پزشکی اجتماعی در گفتوگو با سپید تاکید میکند: «ارتقای جایگاه وزارت کشور برای مقابله با کرونا شاید بتواند موجب شود که محدودیتهای کرونایی با شدت بیشتری اعمال شود. این اتفاق در نهایت سبب میشود که آمار مبتلایان به کرونا کاهش پیدا کند. کاهش بستریها نیز در نتیجه موجب کاهش فشار کاری جامعه پزشکی خواهد شد. درواقع الان بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم که محدودیتهای کرونایی با شدت بیشتری اعمال شود. در این شرایط، ارتقای جایگاه وزارت کشور در ستاد ملی مقابله با کرونا میتواند این هدف مهم را تامین کند.»
او یادآور میشود: «وزارت کشور با اعمال برخی سختگیریها در حوزه اصناف و ترددها میتواند شرایطی به وجود بیاورد که آمار رعایت پروتکلهای بهداشتی بیشتر شود. هرچقدر پروتکلهای بهداشتی بیشتر رعایت شود، فشار کاری در بخش درمان بیماران مبتلا به کرونا کاهش مییابد. در همه کشورهای موفق در حوزه مهار کرونا نیز صرفا از طریق افزایش سختگیریها توام با توسعه آموزش و فرهنگسازی توانستهاند آمار مبتلایان به کرونا را کاهش دهند. ما هم میتوانیم از این تجارب ارزشمند بهره ببریم و از الگوهای موفق در مهار کرونا، درس بگیریم.»
از سوی دیگر، برخی از کارشناسان نظام سلامت نگران هستند که انتصاب جدید موجب کاهش اختیارات و نفوذ متولیان نظام سلامت در ستاد ملی مقابله با کرونا شود.
محمد هادی صدیقی، متخصص طب اورژانس در گفتوگو با سپید به همین نگرانی اشاره میکند و میگوید: «در اینکه ما نیاز به تشدید محدودیتها داریم تا بتوانیم بر کرونا غلبه کنیم شکی نیست، اما مساله اینجاست که مجموعه این انتصابات باید به گونهای باشد که متولیان و کارشناسان نظام سلامت هم صاحب نظر و رای اصلی باشند. یعنی نظرات کارشناسی فعالان نظام سلامت در حوزههای پزشکی و نحوه مدیریت پاندمی باید در اولویت باشد. درواقع، وزن نظرات کارشناسی در حوزه سلامت نباید از وزن تصمیمات سیاسی و امنیتی کمتر باشد.»
او تاکید میکند: «حضور همزمان مدیرانی خارج از حوزه سلامت که ضامن اجرای محدودیتهای کرونایی باشند و مدیران حوزه سلامت که تجربه مدیریت بحران را دارند، میتواند تصمیماتی پختهتر و کارشناسیتر ارائه دهد. ما برای مدیریت بحران کرونا به هر دو گروه از این مدیران با قدرت نفوذ یکسان نیاز داریم. همچنین انتظار داریم هر فردی که فرمانده مقابله با کرونا میشود، توجه ویژهای به سلامت کادر درمان داشته باشد. اگر موج سوم کرونا با همین شدت افزایش پیدا کند، با افزایش بیسابقه فشار کاری به جامعه پزشکی مواجه خواهیم شد. فرمانده جدید باید اولویت کاری خود را «حفظ نیروهای انسانی» در نظام سلامت قرار دهد. در صورتی که این نیروهای درمانی به فرسودگی مزمن برسند، آن وقت دیگر نیرویی برای اجرای بسیاری از مصوبات وجود نخواهد داشت.»
ضرورت تشدید محدودیتهای کرونایی برای حفظ کادر درمان
این روزها کادر درمان در سختترین شرایط ارائه خدمت قرار دارد. افزایش آمار بیماران بستری در بخشهای درمان کرونا موجب افزایش بیسابقه خستگی کاری در بین جامعه پزشکی شده است. بسیاری از فعالان جامعه پزشکی تاکید دارند که باید تشدید محدودیتهای کرونایی به عنوان یک تصمیم مشترک و اولویتدار برای همه مدیران، تعریف شده باشد تا سلامت مردم و کادر درمان حفظ شود.
افشین علیزاده، متخصص عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در گفتوگو با سپید به اوضاع سخت این روزهای کادر درمان اشاره میکند و میگوید: «صیانت و حفاظت از سلامت جامعه و ارائه خدمات درمانی، وظیفه ذاتی کادر درمان است. با این وجود باید در نظر داشت که ما سه نوع ارائه خدمات درمانی شامل ارائه خدمات در شرایط مساعد، ایدهآل و سخت داریم. الان در شرایط سخت ارائه خدمت هستیم. اگر پروتکلهای بهداشتی رعایت نشود، موجهای بعدی بیماری نیز ایجاد خواهد شد. این موجها موجب محدودیت شدید کادر درمانی خواهد شد و شرایط نفسگیری برای کادر درمان ایجاد میکند. بنابراین از تمام مردم میخواهیم که پروتکلهای بهداشتی را رعایت کنند.»
او با اشاره به ضرورت تشدید محدودیتهای کرونایی تصریح میکند: «بارها اعلام کردیم که سفرها میتواند موج جدید بیماری کرونا را ایجاد کند، اما این توصیهها جدی گرفته نشد. این اتفاقها موجب افزایش فشار به کادر درمان خواهد شد. برخی از مسافرانی که به سفر میروند، احتمال دارد که به بیماری کرونا مبتلا شده باشند. سپس در یک دوره کمون که میتواند تا 14 روز طول بکشد، بیماری را از شهری که به آن سفر کردهاند، به شهر خودشان منتقل میکنند. در این بین امکان دارد که با این سفرهای غیرضروری، موجهای بعدی کرونا را در شهر خودشان ایجاد کنند. تمام این اتفاقات در نهایت به افزایش خستگی و فرسودگی کادر درمان منتهی میشود.»
علیزاده با اشاره به اینکه تبعات موجهای کرونا، بسیار فراگیر خواهد بود، خاطرنشان میکند: «ماسک زدن مداوم و لباس مخصوص پوشیدن به طور مداوم، کادر درمان را بیش از گذشته، خسته و فرسوده کرده است. داشتن لباس و تجهیزات محافتی در برابر کرونا، شرایط کادر درمان را برای کار طولانی مدت بسیار سخت کرده است. انگار خیلی از مردم یادشان رفته است که بیماری خطرناک کرونا هنوز تمام نشده است. متاسفانه ما خیلی زود، محدودیتهای تردد و اجتماعات را رها کردیم.»
این استاد دانشگاه با اشاره به شیفتهای سخت و طولانی بیمارستانها در دوران مقابله با کرونا، خاطرنشان میکند: «شیفتهای بیمارستان برای کادر غیرپزشک معمولا از هفت صبح شروع میشود و گاهی تا بعد از ظهر یا تا هفت غروب هم ادامه دارد. شیفتهای دیگر هم معمولا از هفت غروب تا هفت صبح ادامه پیدا میکند. شیفت کاری برای پزشکانی که در حال گذراندن دوره تخصص و فوق تخصص هستند، به صورت 24 ساعته است. اساتید بیمارستان هم معمولا از صبح تا ساعت 19 در بیمارستانها حاضر هستند. حالا در نظر بگیرید که با وجود این شیفتهای متعدد، سخت و طولانی، وقتی بار مراجعه بیمارستانها به شکل هجومی باشد، فرسودگی کادر درمان نیز تشدید میشود. از مردم میخواهیم که با رعایت پروتکلهای بهداشتی، اجازه تنفس به کادر درمان بدهند تا از این شرایط خطرناک عبور کنیم.»
نیمی از مردم، پروتکلهای بهداشتی را رعایت نمیکنند
آمار رعایت پروتکلهای بهداشتی در کشور همچنان با شرایط مطلوب برای کنترل بیماری کرونا فاصله دارد. ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت هم با اشاره به آخرین آمارهای رعایت پروتکلهای بهداشتی در کشور، خاطرنشان میکند: «رعایت پروتکلهای بهداشتی در کشور برای مقابله با ویروس کرونا از ۴۲ به ۵۵ درصد افزایش یافته است، اما تا زمانی که این مهم به مرز ۸۰ درصد نرسد، مقابله با انتشار ویروس کرونا فایدهای ندارد. در صورتی که ۹۵ درصد مردم از ماسک استفاده کنند، در این صورت در کشور شاهد روند نزولی مبتلایان به کرونا خواهیم بود. اگر دو هفته مردم بتوانند ماسک بزنند، روند مرگ و میر در کشور نزولی خواهد شد. در غیر این صورت مجبور خواهیم شد در این زمینه قرنطینههای سختی را اعمال کنیم.»
او یادآور میشود: «آمارها نشان میدهد هم اکنون 60 درصد مردم در مراجعات خود به مراکز تجاری و پاساژها ماسک نمیزنند در مراجعه به نانواییها و سوپرمارکتها 33 درصد ماسک ندارند. در سامانههای مسافربری نیز ۳۲ درصد مراجعه کنندهها ماسک نمیزنند. البته خوشبختانه میزان استفاده از ماسک توسط خدمت دهندگان که قبلا بین ۳۰ تا ۴۰ درصد بود، هماکنون به ۶۷ درصد رسیده است. این نشان میدهد خدمت دهندگان در استفاده از ماسک برای خدمت به مردم رغبت بیشتری نشان میدهند.»
اینکه بر اساس آمارهای رسمی، تقریبا نیمی از مردم کشور ما رعایت پروتکلهای بهداشتی را کنار گذاشتهاند، زنگ خطر جدی است که باعث شلوغتر شدن بیمارستانها در ماههای آینده خواهد شد. به اعتقاد کارشناسان نظام سلامت، فرمانده مقابله با کرونا باید پیشگیری و تلاش برای افزایش رعایت پروتکلهای بهداشتی را در اولویت برنامههای خود قرار دهد، زیرا در غیر این صورت با تغییر مدیران نیز نمیتوان بر موج فزاینده ابتلا به کرونا در کشور مقابله کرد.