دستمزدهای قطره‌چکانی، سهم رزیدنت‌ها و اینترن‌ها
در دوران شیوع کرونا، دستیاران رشته‌های تخصصی و دانشجویان پزشکی عمومی در دوره «اینترنی» از جان و دل برای خدمت به بیماران، مایه گذاشتند. رزیدنت‌ها و اینترن‌ها با به خطر انداختن جان خود به میدان مبارزه با کرونا شتافتند و در این مسیر خدمت‌رسانی، جمع قابل توجهی از آنها نیز به کرونا مبتلا شدند.
البته در دوران قبل از کرونا نیز این دو گروه فعال از جامعه پزشکی، خدمات گسترده‌ای را در مراکز درمانی ارائه می‌دادند، اما با شیوع کرونا، دامنه تلاش‌ها و خدمات آنها گسترده‌تر شده است. در عین حال بسیاری از رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، گلایه دارند که حقوق و دستمزدی که دریافت می‌کنند، به هیچ وجه با مجموعه تلاش‌های آنان متناسب نیست.
اگرچه این دو گروه فعال از جامعه پزشکی، دانشجو به حساب می‌آیند، اما برخی از آنها انتقاد دارند که حجم کاری و وظایف محول شده به رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، دست کمی از پزشکان دانش آموخته ندارد. آنها می‌گویند وقتی رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، گاهی حتی بیشتر از پزشکان هم زحمت می‌کشند، نباید با اطلاق کردن عنوان دانشجو به آنان، زحمات آنها را نادیده گرفت و دستمزدی در حد کارورزی به آنها پرداخت کرد.
در همین راستا، جمعی از دستیاران تخصصی نیز در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت و نمایندگان مجلس خواستار احقاق حقوقشان شدند. در این نامه درخواست شده است که مجلس، طرح تبدیل کمک هزینه تحصیلی دانشجویان پزشکی به حقوق را تصویب کند. در این نامه خطاب به وزیر بهداشت، نمایندگان مجلس و رئیس سازمان پزشکی آمده است: «رشادت مجاهدان نظام سلامت در مبارزه با پاندومی کرونا به خوبی به همگان نشان داد که پزشکان اینترن و رزیدنت، همواره سهم بسیار قابل تاملی در خط مقدم خدمت‌رسانی در نظام سلامت ایفا می‌کنند. قسمت رنج‌آور ماجرا آن است که حقوق ایشان سال‌هاست که پایمال شده است، ولی صدایشان هیچ‌گاه شنیده نمی‌شود.
در حالی که که تمام نقاط جهان، رزیدنت‌ها و اینترن‌ها به عنوان پزشک محسوب می‌شوند، در کشور ما با برچسب دانشجو، حقوق ایشان در مقابل فعالیت‌های آموزشی درمانی از حق‌الزحمه به کمک هزینه تحصیلی تقلیل پیدا کرده است. آنها با فعالیتی حدود ۹۰ ساعت در هفته از حقوق قابل انتظار نیز برخوردار نیستند. این درحالی است که سایر کارکنان نظام سلامت با حداکثر ۴۴ ساعت فعالیت در هفته بسیار بیشتر از حداقل دستمزد کشور دریافتی دارند و از بیمه و سایر مزایای کارکنان دولت بهره‌‌مند هستند.
توجه به آمار مشابه سایر کشورها نیز نشان می‌دهد درآمد رزیدنت‌ها به میزان پنج هزار دلار در ماه با ساعات کاری بسیار کمتر به همراه بیمه و سایر مزایا، نسبت به حقوق‌های پایه همان کشورها نیز ۴۰ درصد بیشتر است.
آمار می‌گوید رشد جمعیت کند و فرزندآوری کم است و نماینده مجلس می‌گوید ضریب هوشی مملکت به فلان رقم رسیده است، چرا که قشر تحصیلکرده مملکت ازدواج نمی‌کنند و فرزند نمی‌آورند. بهتر است پزشکان بیست و چند یا سی و چند سالهای را یکبار از نزدیک ببینید که با حقوق ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و 800 هزار تومان، تمام طول هفته را در خدمت بیمارستان‌های وزارت بهداشت هستند. حال سوال این است که آیا این پزشک مظلوم می‌تواند با این پول حتی زنده بماند، چه برسد به آن‌که ازدواج کند یا فرزند بیاورد؟
در حالی که پزشکان بابت تحصیل، مکلف به گذراندن طرح قانون خدمت پزشکان مصوب مجلس شورای اسلامی هستند، وزارت بهداشت علاوه بر آن به اجبار در ابتدای دوره پزشکی به میزان یک تا دو برابر مدت زمان تحصیل پزشکان عمومی و برابر مدت زمان تحصیل دوره رزیدنتی از ایشان تعهد خدمت دریافت می‌کند.
قابل توجه است که رزیدنت‌های پزشکی در ابتدای دوره مجبور هستند قراردادی را امضا کنند که به موجب آن وزارت بهداشت در حین حیات وکیل و هنگام ممات وصی رزیدنت‌ها در تعیین خسارات وارده رزیدنت به آن وزارت هستند. به بیان ساده‌تر اگر یک رزیدنت حین انجام فعالیت‌های درمانی در بیمارستان بمیرد، وزارت بهداشت وصی اوست و می‌تواند بابت مرگش از ضامنان رزیدنت حق خسارت دریافت کند که چرا او از دنیا رفته است. بنابراین جمع‌بندی مطالبات اینترن‌ها و رزیدنت‌های پزشکی بدین شرح است:
۱- تبدیل حق‌الزحمه فعالیت ایشان از کمک هزینه تحصیلی به حقوق به همراه مزایا از جمله سابقه کار.
۲- برخورداری از ۴۰ درصد بیشتر از حداقل دستمزد و حقوق در کشور مطابق قوانین اداره کار، متناسب با هر ۴۴ ساعت کار.
۳- اکتفا به قانون طرح مصوب مجلس شورای اسلامی و حذف کلیه تعهدنامه‌های اجباری وزارت بهداشت از جمله تاییدیه ضامن و پرداخت خسارت در صورت مرگ پزشک در هنگام شروع به تحصیل در دوره پزشکی عمومی و تخصصی.»
ضرورت حل فوری مشکلات معیشتی کارورزان جامعه پزشکی
ناچیز بودن حقوق و دستمزدهای رزیدنت‌ها و اینترن‌ها که از آن به عنوان کمک هزینه تحصیلی یاد می‌کنند، بر کسی پوشیده نیست.
محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور هم به مشکلات پیش‌روی اینترن‌ها و رزیدنت‌ها اشاره می‌کند و به سپید می‌گوید: «یکی از گروه‌های فعال در جامعه پزشکی که هم از نظر شرح وظایف و حمایت‌های حقوقی و هم از نظر حقوق و دستمزد دچار مشکل هستند، گروه‌های اینترنی و رزیدنتی هستند. با توجه به مسئولیت خطیر آنها، بار بزرگی از درمان بر دوش آنها قرار گرفته است. اگرچه در سالهای گذشته، بحث‌هایی درخصوص حل مشکلات آنها مطرح شد، اما مشکلات آنها به طور ملموس، حل نشده است. یعنی بجای اقدام عملی برای حل مشکلات، بیشتر به اظهار تاسف و همدردی با آنها پرداخته شده است. به نظرم حل مشکلات رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، کار چندان سخت و پیچیده‌ای هم نیست، بلکه فقط به توجه بیشتر نیاز دارد.»
مصلحی خاطرنشان می‌کند: «سازمان نظام پزشکی، سه سال پیش دفتر دستیاری را تاسیس کرد که مرجعی برای دستیاران باشد تا مشکلات آنها را به گوش مسئولان برساند. در همین راستا جلسات کارشناسی متعددی با حضور دستیاران برگزار می‌شود و راه حل های کارشناسی به تصمیم‌گیرندگان منتقل می‌شود. همچنین سازمان نظام پزشکی نیز در اولین گام حمایتی، 95 درصد حق عضویت را به این گروه‌های فعال جامعه پزشکی تخفیف داد. آن 5 درصد هم صرفا به این دلیل از دستیاران دریافت شد که طبق قانون باید حق عضویت پرداخت شود، حتی اگر مبلغ بسیار کمی باشد. این سیستم حدود سه سال است که اجرا می‌شود.»
او تاکید می‌کند: «در سازمان نظام پزشکی، مشکلات دستیاران به طور مرتب به وزارت بهداشت منتقل می‌شود. با توجه به فشار کاری زیاد روی رزیدنت‌ها و اینترن‌ها و با توجه به مسئولیت سنگینی که در حوزه تشخیص و درمان بر دوش آنهاست، اگر رسیدگی عاجلی به مشکلات آنها نشود، مشکلات جدی‌تری اتفاق خواهد افتاد. در وهله اول، انگیزه آنها برای ارائه خدمت کمتر خواهد شد. در وهله دوم نیز فرسودگی آنها زیاد خواهد شد. مثلا بسیار قابل تامل است که برخی دستیاران که با سختی زیاد توانسته اند در دوره دستیاری قبول شوند، از ادامه تحصیل انصراف می‌دهند. سوال اینجاست چرا فردی که با پذیرش این همه سختی در دوره دستیاری قبول شده است، به این راحتی از دوره دستیاری انصراف می‌دهد؟ پاسخ این سوال را باید در فشار کاری بالا در دوره دستیاری و تجمیع مشکلات حل نشده دانست. این اتفاق به نوعی یک ضربه بزرگ به نظام سلامت هم خواهد زد و موجب از دست رفتن این سرمایه‌های بزرگ انسانی می شود.»
مصلحی یادآور می‌شود: «خطر بعدی این است که دستیاران برای تامین معیشت خود به کار اضافه بپردازند. این اتفاق موجب می‌شود همان انرژی که دستیار باید برای آموزش و یادگیری صرف کند، صرف مسائل دیگر شود. این یک خطر خیلی بزرگ است که از سر ناچاری این اتفاق می‌افتد. به نظرم در این زمینه، هیچ تقصیری متوجه دستیاران نیست، بلکه مقصر اصلی وضعیتی است که در آن، حداقل‌های رفاهی و معیشتی را هم برای دستیاران تامین نکرده‌ایم.»
این مقام مسئول با اشاره به مشکلات پایین بودن حقوق و دستمزدهای رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، خاطرنشان می‌کند: «بسیاری از افرادی که وارد دوره دستیاری می‌شوند، تشکیل خانواده داده‌اند. همسر و فرزند دارند. گاهی در شهر دیگری غیر از محل زندگی خود ساکن می‌شوند که همین موضوع، هزینه‌های اضافی به آنها تحمیل می‌کند. پرداخت ماهانه رقمی حدود دو میلیون تومان به دستیاران، به هیچ وجه منطقی نیست. اینترن‌ها نیز رقمی حدود 800 هزار تومان دریافت می‌کنند که بسیار ناچیز است. البته باید در نظر داشت که اینترن‌ها هنوز پزشک نشده‌اند و انتظارات از آنها مشابه دستیاران نیست.»
او تاکید می‌کند: «دستیار به عنوان پزشک و معالج، مسئولیت بالایی دارد و فشار کاری او به شدت زیاد است. اگرچه هر دو گروه رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، مشکلات جدی دارند که باید حل آن در اولویت باشد، اما مشکلات آنها قدری با یکدیگر متفاوت است. به همین دلیل اگر بخواهیم اولویت‌بندی کنیم، در وهله اول باید مشکلات دستیاران به سرعت مرتفع شود و به عنوان اولویت دوم نیز باید رفع مشکلات فوری اینترن‌ها در دستور کار قرار بگیرد.»
جای خالی بیمه‌ها برای حمایت از رزیدنت‌ها و اینترن‌ها
بیمارستان‌های آموزشی به عنوان محل فعالیت رزیدنت‌ها و اینترن‌ها شناخته می‌شوند. این گروه از جامعه پزشکی معتقدند که در بسیاری از این مراکز درمانی، فشار کار رزیدنت‌ها و اینترن‌ها بسیار بالاست. در برخی از این مراکز درمانی نیز رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، جور کمبود نیرو را می‌کشند.
چندی قبل هم یک رزیدنت داخلی با انتشار دلنوشته‌ای در فضای مجازی، گلایه کرد: «اینترن و رزیدنت، تنها نیروی کار در بیمارستان‌ها هستند که تحت پوشش هیچ نوع بیمه درمانی و تامینی نیستند. پرستاران، منشی‌ها، دربان‌ها (نگهبان)، تکنیسین‌ها و باقی کادر بیمارستان‌ها همگی بیمه‌ای دارند که اگر اتفاقی برایشان رخ داد بتوانند از مزایایش استفاده کنند. حداقل می‌دانند که در صورت خسارت جانی و خدای ناکرده فوت، به خانواده ایشان مبلغی تعلق خواهد گرفت که بتوانند بعد از ایشان با آن مبلغ گذران زندگی کنند، اما رزیدنت‌ها و اینترن‌ها فاقد این مهم هستند. هیچ عقل سلیمی نمی‌تواند با این مساله کنار بیاید که چطور این موضوع طی سالهای متمادی حل نشده مانده است. مگر نه اینکه ما همه فرزندان این آب و خاکیم و جان خود را کف دست گرفته و در حال خدمت رسانی هستیم؟ بر این اساس جا دارد از بزرگان و پیشکسوتان پزشکی بخواهم برای رفع این مشکل پیش‌قدم شوند تا تنها دغدغه امثال بنده در این روز‌ها نجات بیماران باشد و بس. هم از این بزرگان و هم از مجلس شورای اسلامی، مسئولان وزارت بهداشت و متولیان سازمان نظام پزشکی می‌خواهیم که رسیدگی به این مشکل کهنه را در دستور کار قرار دهند.»
وزارت بهداشت: دریافتی رزیدنت‌ها اصلاح می‌شود
سال هاست که وعده اصلاح شرایط رزیدنت‌ها و اینترن‌ها مطرح می‌شود، اما در طی چند دهه اخیر همواره شاهد عمیق‌تر شدن شکاف دستمزدها بین پزشکان با این گروه از دانشجویان بوده‌ایم.
در این بین، علی اکبر حقدوست، معاون آموزشی وزارت بهداشت از اصلاح دریافتی‌های مستقیم و غیرمستقیم دانشجویان رزیدنت خبر داده است.
او درخصوص برنامه وزارت بهداشت برای ساماندهی کشیک‌های طولانی دانشجویان اینترن و رزیدنت هم اظهار می‌کند: «به طور کلی فشار کاری در دوره‌های بالینی بسیار بیشتر از سایر دوره‌ها و رشته‌های دیگر است، چرا که در رشته‌های بالینی دانشجویان شب بیداری و کشیک دارند و حتی در برخی موارد با برخوردهای خشن مواجه می‌شوند. این نوع شرایط برای دانشجویان امری جدیدی نیست و از گذشته نیز بوده است.»
حقدوست در ادامه تصریح می‌کند: «دانشجویانی که وارد رشته‌های بالینی می‌شوند باید مقداری توانمندی درونی خود را افزایش دهند. اگرچه در حال حاضر فشار اقتصادی بر روی این دانشجویان وجود دارد و حقوق و یا حق الزحمه‌ای که این افراد دریافت می‌کنند ناچیز است. ضمن این که در کنار تحصیل کار درمانی نیز انجام می‌دهند. در نتیجه برخی مواقع تحمل بعضی از دانشجویان در این حوزه تمام می‌شود.»
معاون آموزشی وزارت بهداشت بر ضرورت حمایت‌های روحی و روانی از دانشجویان بالینی دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز تاکید می‌کند و می‌گوید: «لازم است در وزارت بهداشت روش‌هایی برای کاهش استرس این دانشجویان داشته باشیم که البته در همه این موارد یک سری برنامه‌ریزی‌های در وزارت بهداشت صورت گرفته است. برنامه ما این است که دریافت‌های مستقیم و غیرمستقیم دانشجویان رزیدنت دوره‌های بالینی اصلاح شود.»
با توجه به دستمزدهای ناچیز رزیدنت‌ها و اینترن‌ها و همچنین با توجه به اینکه بسیاری از آنها در خط مقدم مقابله با کرونا قرار دارند، جای دوری نمی‌رود اگر برای حفظ روحیه این گروه‌های فعال جامعه پزشکی، حمایت از آنها ها هرچه سریع‌تر اعمال شود. این اتفاق علاوه بر افزایش رضایتمندی رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، کیفیت خدمات درمانی ارائه شده به مردم را نیز ارتقا خواهد داد.
