اوجگیری کرونا؛ بازگشت کودکان کار به خیابانها
10 خرداد 1399 ساعت: 10:3
10 خرداد 1399 ساعت: 10:3
هر چهارراه و گذری که چراغ قرمزی دارد این روزها که کرونا دوباره به روزهای اوج خود رسیده انباشته از کودکانی است که هر یک جلوی عابران یا خودروهای عبوری را گرفته و کالایی هر چند کم ارزش را به آنها عرضه میکنند. این کودکان که میبایست در خانه و در کنار والدین خود به دور از هرگونه تهدیدی از بیماری کووید19 باشند اکنون در معرض این ویروس قرار داشته و این مشکل اول است. از سوی دیگر با توجه به احتمال ناقل بودن آنها چه بسا راه گسترش ویروس را در سطح شهر باز کرده و احتمال ابتلای شهروندان را افزایش دهند.
آمار کودکان کار در جهان و ایران
در جهان ۲۵۰ میلیون کودک کار وجود دارد که بیش از سه چهارم تا ۹۰ درصد از آنها در کشورهای مختلف در حال رشد بوده و در خیابان کار میکنند. آنها در خانه زندگی میکنند و نانآور خانه هستند. طبق آمار سازمان جهانی کار ۱۲۰ میلیون نفر از 250 میلیون کودک کار، وارد بازار کار شده و مشغول به کار تماموقت هستند و ۱۳۰ میلیون کودک دیگر به صورت پاره وقت کار میکنند که اغلب آنها پسر هستند. همچنین براساس تخمینهای جدید این سازمان از این تعداد ۱۲۲.۳ میلیون کودک در منطقه آسیا و پاسیفیک، ۴۹.۳ میلیون نفر در آفریقا و ۵.۷ میلیون کودک در آمریکای لاتین و کارائیب زندگی میکنند. به این ترتیب، بیشترین کودکان کار در آسیا زندگی میکنند. بر اساس گزارش یونیسف از هر 12 کودک در جهان یک کودک به صورت اجباری ناچار به کار می شود. البته به طور کلی به ازای هر 6 کودک در دنیا یک کودک، کار میکند و تعداد کودکانی که در مشاغل سخت فعالیت میکنند و بدترین اشکال کار کودک هستند در سال ۲۰۰۶، ۱۲۶ میلیون نفر بوده است. اکثر کودکان کار یعنی ۷۰ درصد از آنها درگیر کارهای کشاورزی هستند، در حالیکه فقط ۹ درصد در کارهای صنعتی اشتغال دارند. همچنین در کشورهای آنگولا، برمه، کلمبیا، کنگو، لیبریا، سودان و اوگاندا گاهی از کودکان در درگیریهای نظامی استفاده میشود.
آمار مشخصی از کودکان کار در ایران وجود ندارد و بر اساس شرایط جغرافیایی و فرهنگی مناطق مختلف کشور این آمارها کم و زیاد میشوند. بر اساس تخمین نهادهای مختلف در تهران به ازای هر ۵۳۰ نفر جمعیت، در تبریز به ازای هر ۱۶ هزار نفر جمعیت یک کودک کار و خیابان وجود دارد، در استان البرز درسالهای ۹۶ و ۹۷ و سه ماهه اول ۹۸ تعداد ۹۳۰ مورد کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت اداره کل بهزیستی پذیرش شدهاند. در یزد ۷۵۹ کودک کار و خیابانی از سال ۹۲ تا پایان سال ۹۷ در مراکز بهزیستی یزد پذیرش شدند و در استان خوزستان نیز کودکانی که توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامهدار شدهاند و برای آنها پرونده تشکیل شده است، تقریبا ۵۶۰ نفر هستند که همه آنها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابانها کار میکنند.
بازگشت کودکان کار به خیابانها همزمان با اوج دوباره کرونا
چندی قبل به دلیل سیاستهای فاصلهگذاری اجتماعی حضورکودکان کار در خیابانهای نقاطی مانند تهران کاهش پیدا کرده بود اما این روزها که نه خبری از کاهش شیوع کرونا است و نه بازگشت به زمانهای عادی، این کودکان بدون ماسک و دستکش به چهارراههای تهران و کلانشهرها بازگشتهاند. این کودکان که علاوه بر فروش کالای همراه خود معمولا از شهروندان نیز میخواهند تا در کنار غذا و .. برای آنها مواد ضد عفونی کننده، شامپو یا .. را بخرنند در حالیکه خود از این کالاها استفاده نکرده و معمولا دوباره آنها را در چرخه فروش قرار میدهند.
به گفته شاهرخی مدیرکل بهزیستی استان تهران تعداد کودکان کار نسبت به هفتههای گذشته بیشتر شده است. البته این افزایش فصلی بوده است و حضور بخشی از این کودکان در خیابانها نیز موثر است. هر قدر به فصل تابستان نزدیکتر میشویم تعداد کودکان کار در خیابانها افزایش مییابد. دلیل این حضور کودکان این است که تعدادی از آنان تحصیل میکنند و پس از پایان مدرسه به سر چهارراهها آورده میشوند. از سوی دیگر فصل تابستان و حضور بیشتر مردم در اماکن عمومی موجب میشود که تعداد این کودکان افزایش یابد. البته سازمان بهزیستی سال گذشته طرح جامع و مدون جمعآوری و ساماندهی کودکان کار خیابان را طراحی کرد و قرار بود از اسفند ماه اجرا شود اما به دلیل شیوع کرونا اجرای این طرح متوقف شد.
موضوع کودکان کار و خیابان به عنوان یک آسیب اجتماعی از سالیان قبل در ایران مطرح بوده است، هر از چندگاهی طرحهایی برای ساماندهی این کودکان ارائه میشود اما پس از چند این طرحها فراموش میشوند. چراکه بنا به اظهارنظر کارشناسان هریک از طرحهای مورد بحث تنها تاثیر مقطعی داشته و در مقابل باعث افزایش آمار کودکان کار خیابانی به صورت زیرزمینی شده است.
آخرین طرح ساماندهی قرار بود که اسفندماه سال گذشته اجرایی شود اما به دلیل شیوع کرونا این طرح نیز مسکوت ماند، با این وجود بهزیستی طرح دیگری را با عنوان طرح حمایت از کودکان کار و خیابان آغاز کرد، این طرح خانواده محور بوده و مددکاران بهزیستی با شناسایی خانوادههای این کودکان و به توانمندسازی آنان میپردازند و قرار نیست در این طرح کودکان در خیابان جمعآوری و به مراکز نگهداری منتقل شوند.
شناسایی این کودکان در مرحله اول، ارائه خدمات اجتماعی و سلامت به آنها است. تعداد بسیار زیادی از کودکان کار و خیابان اتباع خارجی بوده و به دلیل عدم حضور غیر قانونی خانوادههای آنان فاقد پوششهای بیمهای لازم هستند. این افراد در عین حال به دلیل عدم داشتن مدارک قانونی کمتر از سوی نهادهای حمایتی هم شناسایی میشوند. به گفته برخی از مسئولان بهزیستی مبدا بسیاری از کودکان کار و خیابان نامشخص است. شاهرخی مدیرکل بهزیستی استان تهران در این رابطه گفت: «هنوز شناخت دقیقی از بچههای کار خیابان نداریم و دقیقاً نمیدانیم این بچهها از کجا میآیند و چه مشخصاتی دارند. اگر صرفاً بخواهیم این کودکان را از خیابانها جمعآوری کنیم برای مدتی این کودکان در خیابانها محو میشوند اما دوباره باز میگردند. مددکاران بهزیستی هماکنون ۶۰۰ نفر از خانوادههای کودکان کار را شناسایی و با آنها ارتباط برقرار کردهاند. اکنون طرح ما کودکمحور نیست، بلکه خانوادهمحور است. ما دوستدار کودک براساس اقدامات کلی بر روی خانواده هستیم. مشکلات خانوادههای کودکان کار شناسایی و راهکارهای رفع این مشکلات را ارائه خواهیم کرد تا مانع تداوم حضور این کودکان در خیابانها شویم. خانوادههای کودکان کار به دلیل شرایط مالی کودکان خود را به خیابانها میفرستند و با نبود این کودکان در خیابانها، درآمد خانوادهها از بین میرود و باید جایگزینی برای این خلا مالی در نظر گرفت.»
وی افزود: « در حال حاضر 600 خانواده کودکان کار که ایرانی هستند شناسایی شده و تحت حمایتهای بهزیستی قرار دارند، در مرحله اول فقط بر روی خانوادههای ایرانیتبار کار میکنیم و در مرحله بعد دو هزار ۵۰۰ تا سه هزار کودک را تحت حمایت قرار خواهیم داد که ۷۰ درصد این کودکان از کودکان اتباع خواهند بود و با هماهنگی امور اتباع وزارت کشور این کار صورت خواهد گرفت.»
قانون حمایت از کودکان
در سال ۱۹۸۹ مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیمان نامه حقوق کودک را تصویب کرد. براساس ماده 32 این پیماننامه، دولتهای عضو موظف شدند تا با هرگونه سوءاستفاده و بهره کشی اقتصادی از کودکان مقابله کرده و زمینههای رشد ذهنی، جسمی، روانی، و اجتماعی تمام کودکان را فراهم کنند. البته علاوه بر این، پیمان نامه حقوق کودک وکنوانسیون ۱۳۸ «حداقل سن کار کودکان» مصوب ۲۶ ژوئن ۱۹۷۳ و کنوانسیون ۱۸۲ «ممنوعیت بدترین اَشکال کار کودکان» مصوب ژوئن ۱۹۹۹ از اقدامات موثر بینالمللی بوده است. ایران نیز سال 1370 پیمان جهانی حقوق کودک را امضا کرد و در اسفند سال ۱۳۷۳ مفاد پیماننامه به تصویب مجلس رسید. اگرچه ایران در سال 1373 به کنواسیون حمایت از کودکان پیوست اما تا سال 1381 قانون خاصی برای حمایت از کودکان نداشت. در این سال اولین قانون حمایت از کودکان به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان قانون اساسی رسید که عمده مواد آن ناظر بر سلامت جسمی، روحی و روانی کودکان است؛ از زمان تا کنون این قانون در حال اجرا است. در ماده یک آن کلیه اشخاصی که به سن هجده سال تمام هجری شمسی نرسیده باشند ازحمایتهایقانونی مذکور در این قانون بهرهمند میشوند. در ماده دو نیز تصریح شده که هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمهجسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است. در مواد 3 و 4 نیز صراحتا هرگونه کار و بهرهکشی از کودکان را جرم انگاشته و گفته است که هرگونه خرید، فروش، بهرهکشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاباعمال خلاف ازقبیل قاچاق، ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات واردهبه شش ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ده میلیون محکوم میشود. همچنین هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیدهگرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع ومرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس یا جزاینقدی محکوم میشود.
کودکان کار میتوانند عاملی برای افزایش آسیبهای اجتماعی در جامعه باشند، ضمن اینکه خود آنها بزرگترین جامعه آسیبپذیر در مقابل انواع بزهها هستند، در واقع خیابان بدترین جا برای کودکان است، چراکه با انواع مشکلات اجتماعی مانند دزدی، اعتیاد و... آشنا میشوند و نسبت به دیگران آسیبپذیرتر خواهند بود که این خود در آینده زمینهساز بروز مشکلات جدیتر برای آنها خواهد شد. و همانگونه که در بالا عنوان شد، علاوه بر آسیبهای اجتماعی، شیوع کرونا نیز عامل دیگری است که این کودکان را تهدید میکند. از سوی دیگر این کودکان که عمدتا در سنین بین 3 تا 14 سالگی هستند طبق قانون حمایت از کودکان کار تمامی این موارد جرم بوده و چنانچه خانوادهها آنها را به کار گرفته باشند با توجه به صدمات جسمی، روحی و روانی که به آنها وارد میشود سلامت آنها به خطر میافتد، این خانواده بر اساس قانون مجرم تلقی میشوند.
عوامل افزایش کودکان کار
البته نباید از یاد برد که عوامل مختلفی از جمله عوامل اجتماعی مانند مهاجرت از روستا به شهرها به دلیل خشکسالی و فقر اقتصادی در افزایش کودکان کار موثر است. فقر فرهنگی را میتوان یکی از دلایل موثر در افزایش کودکان کار دانست؛ بدین معنا که بسیاری از والدین و یا سرپرستان کودکان کار به دلیل عدم آشنایی با تبعات منفی کار کودکان در خیابانها بهراحتی به این مسئله تن میدهند که این خود میتواند عامل موثری در بروز مشکلات جدی برای کودکان کار شود. ضمن اینکه به دلیل عدمفرهنگسازی لازم شاهد کمک افراد مختلف به کودکان کار به ویژه در سطح خیابانها هستیم که این خود نقش بسزایی در عدمجمعآوری آنها دارد. باید دانست که بسیاری از کمکهایی که به کودکان کار میشود تنها به جیب دلالان و یا مافیای کودکان کار میرود و در مقابل آنها از این کمکها کمترین بهره را خواهند برد. به عبارت سادهتر ایجاد حس ترحم در افراد مهمترین ترفند کودکان کار برای جمعآوری کمک است. در حال حاضر طبق تحقیقات به عمل آمده، متوسط درآمد کودکان کار روزانه 100هزار تومان است که این رقم در برخی مواقع نیز افزایش مییابد که این خود وسوسه جدی برای سوءاستفادهکنندگان از کودکان برای کار در سر چهارراهها و یا خیابانهاست. به گفته مسئولان بهزیستی کرونا مردم نباید به این کودکان کمک کنند چرا که وقتی به این کودکان پول داده میشود، خانوادهها یا افرادی که از این کودکان سوء استفاده میکنند تشویق میشوند که تعداد این کودکان را در خیابانها افزایش دهند و همچنان این بچهها را مجبور کنند که به سر چهارراهها بروند، شاهرخی در این رابطه گفت:«اگر مردم به این افراد کمک نکنند، درآمد این کودکان قطع میشود و امکان سوء استفاده و بهرهکشی مالی از این کودکان از بین میرود. اگر مردم میخواهند به این کودکان کمک کنند، کمکهای مالی خود را به سازمان بهزیستی یا سازمانهای مردمنهاد حامی کودکان ارائه کنند تا با کمک به توانمندی خانوادههای این کودکان، مانع حضور آنان در خیابانها شویم. با شیوع کرونا یک اتفاق مثبت افتاد و آن این بود که مردم به خاطر ترس از شیوع کرونا، کمکهای خود را به کودکان خیابانی کم کردند. همین امر موجب شد که درآمد این کودکان کم شود و حضور آنان در خیابانها کاهش پیدا کند.»
حفاظت در مقابل کرونا
با شیوع ویروس کرونا نهادهایی مانند هلال احمر و بهزیستی اقدام به توزیع اقلام بهداشتی مانند ماسک و مواد ضد عفونی کننده در میان کودکان کار و خیابان کردند، تا بتوانند از این کودکان در مقابل ابتلا به کووید19 و انتقال این بیماری به خانوادهها و دیگر شهروندان جلوگیری کنند. شاهرخی در این رابطه گفت: «با مذاکرات اولیه با بنیاد مستضعفان و پیگیریهای صورت گرفته مبلغ پنج میلیارد تومان از سوی بنیاد برای حمایت از کودکان کار و خیابان در کشور بویژه استان تهران اختصاص یافت که در استان تهران اورژانس اجتماعی و گروههای مردم نهاد با حضور در محلهای تجمع کودکان کار و خیابان، بستههای بهداشتی شامل بروشور، ماسک، مواد ضد عفونی کننده و دستکش را روزانه بین کودکان توزیع میکنند و آگاهی بخشی لازم در مورد بیماری کرونا بین کودکان و خانوادههای آنان صورت میگیرد.»
عمده کمکهایی که از جانب مردم به کودکان کار میشود، به وسیله افرادی که این کودکان را به کار میگیرند ضبط شده و کودکان یادشده از این اقلام و کمکها کمترین بهرهای نمیبرند، به همین منظور امکان اینکه کودکان یاد شده از اقلام بهزیستی نیز محروم شوند وجود دارد، محمود علیگو رئیس اورژانس اجتماعی کشور در این رابطه با سپید گفت: « برای پیشگیری از این امر پکهای بهداشتی را برای کودکان کار به نحوی تهیه میکردیم که امکان فروش این پکها وجود نداشته باشد و خودشان از آنها استفاده کنند.»
اگرچه کرونا همچنان در جامعه میتازد، اما بازگشت این کودکان و ترفندهای جدید به کارگیرندگان آنها علاوه بر سلامت این کودکان، سلامت عمومی جامعه را نیز تهدید میکند بنابراین لازم است تا نهادهای درگیر این کودکان طرحی نو درانداخته و با یک راهکار بنیادی هرچه زودتر این آسیب اجتماعی را برای همیشه رفع کنند.
در جهان ۲۵۰ میلیون کودک کار وجود دارد که بیش از سه چهارم تا ۹۰ درصد از آنها در کشورهای مختلف در حال رشد بوده و در خیابان کار میکنند. آنها در خانه زندگی میکنند و نانآور خانه هستند. طبق آمار سازمان جهانی کار ۱۲۰ میلیون نفر از 250 میلیون کودک کار، وارد بازار کار شده و مشغول به کار تماموقت هستند و ۱۳۰ میلیون کودک دیگر به صورت پاره وقت کار میکنند که اغلب آنها پسر هستند. همچنین براساس تخمینهای جدید این سازمان از این تعداد ۱۲۲.۳ میلیون کودک در منطقه آسیا و پاسیفیک، ۴۹.۳ میلیون نفر در آفریقا و ۵.۷ میلیون کودک در آمریکای لاتین و کارائیب زندگی میکنند. به این ترتیب، بیشترین کودکان کار در آسیا زندگی میکنند. بر اساس گزارش یونیسف از هر 12 کودک در جهان یک کودک به صورت اجباری ناچار به کار می شود. البته به طور کلی به ازای هر 6 کودک در دنیا یک کودک، کار میکند و تعداد کودکانی که در مشاغل سخت فعالیت میکنند و بدترین اشکال کار کودک هستند در سال ۲۰۰۶، ۱۲۶ میلیون نفر بوده است. اکثر کودکان کار یعنی ۷۰ درصد از آنها درگیر کارهای کشاورزی هستند، در حالیکه فقط ۹ درصد در کارهای صنعتی اشتغال دارند. همچنین در کشورهای آنگولا، برمه، کلمبیا، کنگو، لیبریا، سودان و اوگاندا گاهی از کودکان در درگیریهای نظامی استفاده میشود.
آمار مشخصی از کودکان کار در ایران وجود ندارد و بر اساس شرایط جغرافیایی و فرهنگی مناطق مختلف کشور این آمارها کم و زیاد میشوند. بر اساس تخمین نهادهای مختلف در تهران به ازای هر ۵۳۰ نفر جمعیت، در تبریز به ازای هر ۱۶ هزار نفر جمعیت یک کودک کار و خیابان وجود دارد، در استان البرز درسالهای ۹۶ و ۹۷ و سه ماهه اول ۹۸ تعداد ۹۳۰ مورد کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت اداره کل بهزیستی پذیرش شدهاند. در یزد ۷۵۹ کودک کار و خیابانی از سال ۹۲ تا پایان سال ۹۷ در مراکز بهزیستی یزد پذیرش شدند و در استان خوزستان نیز کودکانی که توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامهدار شدهاند و برای آنها پرونده تشکیل شده است، تقریبا ۵۶۰ نفر هستند که همه آنها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابانها کار میکنند.
بازگشت کودکان کار به خیابانها همزمان با اوج دوباره کرونا
چندی قبل به دلیل سیاستهای فاصلهگذاری اجتماعی حضورکودکان کار در خیابانهای نقاطی مانند تهران کاهش پیدا کرده بود اما این روزها که نه خبری از کاهش شیوع کرونا است و نه بازگشت به زمانهای عادی، این کودکان بدون ماسک و دستکش به چهارراههای تهران و کلانشهرها بازگشتهاند. این کودکان که علاوه بر فروش کالای همراه خود معمولا از شهروندان نیز میخواهند تا در کنار غذا و .. برای آنها مواد ضد عفونی کننده، شامپو یا .. را بخرنند در حالیکه خود از این کالاها استفاده نکرده و معمولا دوباره آنها را در چرخه فروش قرار میدهند.
به گفته شاهرخی مدیرکل بهزیستی استان تهران تعداد کودکان کار نسبت به هفتههای گذشته بیشتر شده است. البته این افزایش فصلی بوده است و حضور بخشی از این کودکان در خیابانها نیز موثر است. هر قدر به فصل تابستان نزدیکتر میشویم تعداد کودکان کار در خیابانها افزایش مییابد. دلیل این حضور کودکان این است که تعدادی از آنان تحصیل میکنند و پس از پایان مدرسه به سر چهارراهها آورده میشوند. از سوی دیگر فصل تابستان و حضور بیشتر مردم در اماکن عمومی موجب میشود که تعداد این کودکان افزایش یابد. البته سازمان بهزیستی سال گذشته طرح جامع و مدون جمعآوری و ساماندهی کودکان کار خیابان را طراحی کرد و قرار بود از اسفند ماه اجرا شود اما به دلیل شیوع کرونا اجرای این طرح متوقف شد.
موضوع کودکان کار و خیابان به عنوان یک آسیب اجتماعی از سالیان قبل در ایران مطرح بوده است، هر از چندگاهی طرحهایی برای ساماندهی این کودکان ارائه میشود اما پس از چند این طرحها فراموش میشوند. چراکه بنا به اظهارنظر کارشناسان هریک از طرحهای مورد بحث تنها تاثیر مقطعی داشته و در مقابل باعث افزایش آمار کودکان کار خیابانی به صورت زیرزمینی شده است.
آخرین طرح ساماندهی قرار بود که اسفندماه سال گذشته اجرایی شود اما به دلیل شیوع کرونا این طرح نیز مسکوت ماند، با این وجود بهزیستی طرح دیگری را با عنوان طرح حمایت از کودکان کار و خیابان آغاز کرد، این طرح خانواده محور بوده و مددکاران بهزیستی با شناسایی خانوادههای این کودکان و به توانمندسازی آنان میپردازند و قرار نیست در این طرح کودکان در خیابان جمعآوری و به مراکز نگهداری منتقل شوند.
شناسایی این کودکان در مرحله اول، ارائه خدمات اجتماعی و سلامت به آنها است. تعداد بسیار زیادی از کودکان کار و خیابان اتباع خارجی بوده و به دلیل عدم حضور غیر قانونی خانوادههای آنان فاقد پوششهای بیمهای لازم هستند. این افراد در عین حال به دلیل عدم داشتن مدارک قانونی کمتر از سوی نهادهای حمایتی هم شناسایی میشوند. به گفته برخی از مسئولان بهزیستی مبدا بسیاری از کودکان کار و خیابان نامشخص است. شاهرخی مدیرکل بهزیستی استان تهران در این رابطه گفت: «هنوز شناخت دقیقی از بچههای کار خیابان نداریم و دقیقاً نمیدانیم این بچهها از کجا میآیند و چه مشخصاتی دارند. اگر صرفاً بخواهیم این کودکان را از خیابانها جمعآوری کنیم برای مدتی این کودکان در خیابانها محو میشوند اما دوباره باز میگردند. مددکاران بهزیستی هماکنون ۶۰۰ نفر از خانوادههای کودکان کار را شناسایی و با آنها ارتباط برقرار کردهاند. اکنون طرح ما کودکمحور نیست، بلکه خانوادهمحور است. ما دوستدار کودک براساس اقدامات کلی بر روی خانواده هستیم. مشکلات خانوادههای کودکان کار شناسایی و راهکارهای رفع این مشکلات را ارائه خواهیم کرد تا مانع تداوم حضور این کودکان در خیابانها شویم. خانوادههای کودکان کار به دلیل شرایط مالی کودکان خود را به خیابانها میفرستند و با نبود این کودکان در خیابانها، درآمد خانوادهها از بین میرود و باید جایگزینی برای این خلا مالی در نظر گرفت.»
وی افزود: « در حال حاضر 600 خانواده کودکان کار که ایرانی هستند شناسایی شده و تحت حمایتهای بهزیستی قرار دارند، در مرحله اول فقط بر روی خانوادههای ایرانیتبار کار میکنیم و در مرحله بعد دو هزار ۵۰۰ تا سه هزار کودک را تحت حمایت قرار خواهیم داد که ۷۰ درصد این کودکان از کودکان اتباع خواهند بود و با هماهنگی امور اتباع وزارت کشور این کار صورت خواهد گرفت.»
قانون حمایت از کودکان
در سال ۱۹۸۹ مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیمان نامه حقوق کودک را تصویب کرد. براساس ماده 32 این پیماننامه، دولتهای عضو موظف شدند تا با هرگونه سوءاستفاده و بهره کشی اقتصادی از کودکان مقابله کرده و زمینههای رشد ذهنی، جسمی، روانی، و اجتماعی تمام کودکان را فراهم کنند. البته علاوه بر این، پیمان نامه حقوق کودک وکنوانسیون ۱۳۸ «حداقل سن کار کودکان» مصوب ۲۶ ژوئن ۱۹۷۳ و کنوانسیون ۱۸۲ «ممنوعیت بدترین اَشکال کار کودکان» مصوب ژوئن ۱۹۹۹ از اقدامات موثر بینالمللی بوده است. ایران نیز سال 1370 پیمان جهانی حقوق کودک را امضا کرد و در اسفند سال ۱۳۷۳ مفاد پیماننامه به تصویب مجلس رسید. اگرچه ایران در سال 1373 به کنواسیون حمایت از کودکان پیوست اما تا سال 1381 قانون خاصی برای حمایت از کودکان نداشت. در این سال اولین قانون حمایت از کودکان به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان قانون اساسی رسید که عمده مواد آن ناظر بر سلامت جسمی، روحی و روانی کودکان است؛ از زمان تا کنون این قانون در حال اجرا است. در ماده یک آن کلیه اشخاصی که به سن هجده سال تمام هجری شمسی نرسیده باشند ازحمایتهایقانونی مذکور در این قانون بهرهمند میشوند. در ماده دو نیز تصریح شده که هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمهجسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است. در مواد 3 و 4 نیز صراحتا هرگونه کار و بهرهکشی از کودکان را جرم انگاشته و گفته است که هرگونه خرید، فروش، بهرهکشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاباعمال خلاف ازقبیل قاچاق، ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات واردهبه شش ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ده میلیون محکوم میشود. همچنین هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیدهگرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع ومرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس یا جزاینقدی محکوم میشود.
کودکان کار میتوانند عاملی برای افزایش آسیبهای اجتماعی در جامعه باشند، ضمن اینکه خود آنها بزرگترین جامعه آسیبپذیر در مقابل انواع بزهها هستند، در واقع خیابان بدترین جا برای کودکان است، چراکه با انواع مشکلات اجتماعی مانند دزدی، اعتیاد و... آشنا میشوند و نسبت به دیگران آسیبپذیرتر خواهند بود که این خود در آینده زمینهساز بروز مشکلات جدیتر برای آنها خواهد شد. و همانگونه که در بالا عنوان شد، علاوه بر آسیبهای اجتماعی، شیوع کرونا نیز عامل دیگری است که این کودکان را تهدید میکند. از سوی دیگر این کودکان که عمدتا در سنین بین 3 تا 14 سالگی هستند طبق قانون حمایت از کودکان کار تمامی این موارد جرم بوده و چنانچه خانوادهها آنها را به کار گرفته باشند با توجه به صدمات جسمی، روحی و روانی که به آنها وارد میشود سلامت آنها به خطر میافتد، این خانواده بر اساس قانون مجرم تلقی میشوند.
عوامل افزایش کودکان کار
البته نباید از یاد برد که عوامل مختلفی از جمله عوامل اجتماعی مانند مهاجرت از روستا به شهرها به دلیل خشکسالی و فقر اقتصادی در افزایش کودکان کار موثر است. فقر فرهنگی را میتوان یکی از دلایل موثر در افزایش کودکان کار دانست؛ بدین معنا که بسیاری از والدین و یا سرپرستان کودکان کار به دلیل عدم آشنایی با تبعات منفی کار کودکان در خیابانها بهراحتی به این مسئله تن میدهند که این خود میتواند عامل موثری در بروز مشکلات جدی برای کودکان کار شود. ضمن اینکه به دلیل عدمفرهنگسازی لازم شاهد کمک افراد مختلف به کودکان کار به ویژه در سطح خیابانها هستیم که این خود نقش بسزایی در عدمجمعآوری آنها دارد. باید دانست که بسیاری از کمکهایی که به کودکان کار میشود تنها به جیب دلالان و یا مافیای کودکان کار میرود و در مقابل آنها از این کمکها کمترین بهره را خواهند برد. به عبارت سادهتر ایجاد حس ترحم در افراد مهمترین ترفند کودکان کار برای جمعآوری کمک است. در حال حاضر طبق تحقیقات به عمل آمده، متوسط درآمد کودکان کار روزانه 100هزار تومان است که این رقم در برخی مواقع نیز افزایش مییابد که این خود وسوسه جدی برای سوءاستفادهکنندگان از کودکان برای کار در سر چهارراهها و یا خیابانهاست. به گفته مسئولان بهزیستی کرونا مردم نباید به این کودکان کمک کنند چرا که وقتی به این کودکان پول داده میشود، خانوادهها یا افرادی که از این کودکان سوء استفاده میکنند تشویق میشوند که تعداد این کودکان را در خیابانها افزایش دهند و همچنان این بچهها را مجبور کنند که به سر چهارراهها بروند، شاهرخی در این رابطه گفت:«اگر مردم به این افراد کمک نکنند، درآمد این کودکان قطع میشود و امکان سوء استفاده و بهرهکشی مالی از این کودکان از بین میرود. اگر مردم میخواهند به این کودکان کمک کنند، کمکهای مالی خود را به سازمان بهزیستی یا سازمانهای مردمنهاد حامی کودکان ارائه کنند تا با کمک به توانمندی خانوادههای این کودکان، مانع حضور آنان در خیابانها شویم. با شیوع کرونا یک اتفاق مثبت افتاد و آن این بود که مردم به خاطر ترس از شیوع کرونا، کمکهای خود را به کودکان خیابانی کم کردند. همین امر موجب شد که درآمد این کودکان کم شود و حضور آنان در خیابانها کاهش پیدا کند.»
حفاظت در مقابل کرونا
با شیوع ویروس کرونا نهادهایی مانند هلال احمر و بهزیستی اقدام به توزیع اقلام بهداشتی مانند ماسک و مواد ضد عفونی کننده در میان کودکان کار و خیابان کردند، تا بتوانند از این کودکان در مقابل ابتلا به کووید19 و انتقال این بیماری به خانوادهها و دیگر شهروندان جلوگیری کنند. شاهرخی در این رابطه گفت: «با مذاکرات اولیه با بنیاد مستضعفان و پیگیریهای صورت گرفته مبلغ پنج میلیارد تومان از سوی بنیاد برای حمایت از کودکان کار و خیابان در کشور بویژه استان تهران اختصاص یافت که در استان تهران اورژانس اجتماعی و گروههای مردم نهاد با حضور در محلهای تجمع کودکان کار و خیابان، بستههای بهداشتی شامل بروشور، ماسک، مواد ضد عفونی کننده و دستکش را روزانه بین کودکان توزیع میکنند و آگاهی بخشی لازم در مورد بیماری کرونا بین کودکان و خانوادههای آنان صورت میگیرد.»
عمده کمکهایی که از جانب مردم به کودکان کار میشود، به وسیله افرادی که این کودکان را به کار میگیرند ضبط شده و کودکان یادشده از این اقلام و کمکها کمترین بهرهای نمیبرند، به همین منظور امکان اینکه کودکان یاد شده از اقلام بهزیستی نیز محروم شوند وجود دارد، محمود علیگو رئیس اورژانس اجتماعی کشور در این رابطه با سپید گفت: « برای پیشگیری از این امر پکهای بهداشتی را برای کودکان کار به نحوی تهیه میکردیم که امکان فروش این پکها وجود نداشته باشد و خودشان از آنها استفاده کنند.»
اگرچه کرونا همچنان در جامعه میتازد، اما بازگشت این کودکان و ترفندهای جدید به کارگیرندگان آنها علاوه بر سلامت این کودکان، سلامت عمومی جامعه را نیز تهدید میکند بنابراین لازم است تا نهادهای درگیر این کودکان طرحی نو درانداخته و با یک راهکار بنیادی هرچه زودتر این آسیب اجتماعی را برای همیشه رفع کنند.
دیدگاه کاربران
ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد