روزنامه سپید | اخبار 2 | 12 آبان 1394 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d922
«باید بین ما یا هرج‌ومرج یکی را انتخاب کنید.» این استراتژی«رجب طیب اردوغان» در انتخابات 10 آبان‌ماه بود. انتخاباتی که پیروز نهایی آن حزب «عدالت و توسعه» است؛ پیروزی‌ای قطعی با کمتر از ۵٠ درصد آرا. اسدالله اطهری، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل منطقه، در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی «سپید» به تحلیل این انتخابات و تبعات آن پرداخته است.
آقای دکتر! پیروزی قطعی حزب «عدالت و توسعه» چه تاثیری در آینده سیاسی اردوغان خواهد داشت؟
یکی از اهداف اردوغان از برگزاری انتخابات مجدد، رسیدن به حدنصاب لازم برای تغییر نظام پارلمانی به ریاستی، افزایش قدرت رئیس‌جمهور و تغییر قانون اساسی بود. تغییر قانون، نیازمند دوسوم آرای ۵۵٠ نماینده پارلمان است و الان حزب عدالت و توسعه 316 رای دارد. اما با اختلافات عمیق میان عدالت و توسعه و سه حزب دیگر راه‌یافته به پارلمان ترکیه، به نظر نمی‌رسد این خواسته اردوغان، حداقل در کوتاه‌مدت، برآورده شود.
آیا سیستم سیاسی ترکیه به‌سمت تک‌حزبی شدن حرکت می‌کند؟
سوال درستی است. بعد از این، دولت تک‌حزبی می‌تواند تشکیل و تثبیت شود. این حزب نیاز به ائتلاف با دیگر احزاب نخواهد داشت و راه برای تک‌صدایی شدن هموارتر است. البته همه می‌دانستند که این حزب پیروز می‌شود ولی این حد از آرا قابل پیش‌بینی نبود. شاید ترک‌ها اقتصاد و امنیت را به دموکراسی ترجیح دادند.
گفته می‌شود که این انتخابات در فضایی تنش‌آلود و خشونت‌زده برگزار شد و نتیجه آن می‌تواند اختلافات قومی و فرقه‌ای این کشور را تشدید کند. شما چه تحلیلی از اوضاع دارید؟
مردم ترکیه به دلیل «اقتصاد» و «اشتغال» به این حزب رای دادند. ترکیه الان جزو شانزدهمین اقتصاد دنیاست. از طرف دیگر شرایط منطقه و همین فضای تنش‌آلود داخلی هم در این انتخاب بی‌تاثیر نبوده است. دومین انتخاب مردم هم «امنیت» بود. آنها از کشتار مردم ترکیه خسته شده‌اند و می‌خواهند فضای تنش‌آلود را مرتفع کنند. یعنی مردم این اندازه از امنیت و ثبات اقتصادی را هم که دارند نمی‌خواهند از دست بدهند. البته این شعار وزارت توسعه هم بود که اگر امنیت می‌خواهید به ما رای دهید. از طرف دیگر، با این شعار تعدادی از آرا حزب «حرکت ملی» و حزب «دموکراتیک خلق‌ها» را هم جذب کرد.
اما امنیت تا حدی به نتیجه مذاکره ترک‌ها و کردها در سوریه بستگی دارد؟
من معتقدم که بعد از این ترکیه اپوزسیون قوی ندارد که بخواهد جلوتر از حزب عدالت و توسعه از نظر سیاسی، اقتصادی و دیگر برنامه‌ها حرکت کند. بعد ازاین، برنامه‌های این حزب آلترناتیو قوی ندارد.
تحلیل شما درباره این گفته اردوغان«مردم توسعه را به‌جای جدال انتخاب کردند» چیست؟ آیا این به آن معنا نیست که بعد از این، دموکراسی در اولویت چندم ترکیه قرار می‌گیرد؟
توسعه سیاسی اولویت اردوغان است. اما مردم هم به ثبات رای دادند تا جامعه دچار اغتشاش نشود.
چقدر شرایط منطقه، سوریه و حضور داعش در این ترس تاثیرگذار بود؟
زیاد. ترک‌ها نمی‌خواهند سرنوشتی شبیه عراق و سوریه را تجربه کنند. این ترسی است که سیاست‌مداران بر آن تاکید می‌کنند.
چقدر حزب عدالت و توسعه می‌تواند اختلاف‌های قومی و فرقه‌ای را در ترکیه کنترل کند؟
این حزب با تاکید بر ثبات و امنیت و «ترکیه برای شهروندان ترک»در واقع می‌خواهد این اختلافات را حل کند. یعنی می‌خواهند جامعه ترکیه را غیرنظامی کنند. مردم ترکیه هم واقعا نمی‌خواهند این شکاف‌های قومیتی، فرقه‌ای و دینی تشدید شود و این رای در واقع، به معنای «نه» به این شکاف‌هاست.
به نظر شما آینده سیاسی دیگر احزاب ترکیه، انزواست یاچشم‌انداز دیگری دارند؟
دو حزب«دموکراتیک خلق‌ها» و «حرکت ملی» جایگاه سوم و چهارم را بدست آوردند. بیانیه‌های مختلف اعضای حزب دموکراتیک خلق‌ها در حمایت از جنگجوهای کرد در سوریه در پنج ماه گذشته نتوانست به این حزب در صندوق‌های رای‌گیری کمک کند. همچنین استراتژی مداوم حزب عدالت و توسعه مبنی بر اتهام‌زنی به حزب دموکراتیک خلق‌ها و انتقاد از آنها به دلیل ایجاد فاصله با حزب «کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) با شناسایی آن به‌عنوان یک سازمان تروریستی، برای این حزب اثرات سوئی داشته است. با این‌اوصاف، بازهم رای‌دهندگان این حزب وفادار ماندند و کمک کردند این حزب بتواند با پشت‌سرگذاشتن ١٠ درصد آرای حدنصاب، وارد پارلمان شود. اما معتقدم حزب «حرکت ملی» بزرگترین بازنده بوده و نتایج این انتخابات برای حزب «جمهوری‌خواه خلق» ناامیدکننده بود؛ این حزب توانسته بود در انتخابات گذشته افزایش ملایمی در آرای خود داشته باشد. اما این حزب این‌بار در جمع‌آوری آرا شکست خورد.
داوود اوغلو از «ترکیه جدید» می‌گوید. این ترکیه چه تفاوتی نسبت به ترکیه قبل خواهد داشت؟
اینها امید دارند که هرچه سریع‌تر قانون اساسی را تغییر دهند و نظام پارلمانی را به ریاستی تغییر دهند. این همان تفاوت اصلی دو ترکیه خواهد بود.
پیروزی اردوغان چه تاثیری بر آینده روابط این کشور با ایران خواهد داشت؟
رابطه ایران با ترکیه بیشتر حول محور تجارت و انرژی است و بر هر مسئله‌ای فراتر از نوع دولت‌ها اولویت دارد.
و چه تاثیری در سرنوشت سوریه خواهد داشت؟
فکر می‌کنم نشست وین آغاز خوبی برای حل بحران سوریه با کمک بازیگران منطقه خواهد بود. استراتژی ترکیه هم در چارچوب ناتو و غرب تعیین می‌شود و در این چارچوب مسائل داخلی ترکیه خیلی تاثیرگذار نخواهد بود.
لیلا ابراهیمیان
