پنج‌شنبه هفته گذشته حادثه تلخی در جریان انجام مناسک حج به وقوع پیوست که تبعات آن تا سال‌ها از ذهن مسلمانان جهان زدوده نخواهد شد. این فرضیه که عدم توانمندی مدیران سعودی در مدیریت انجام مناسک، این فاجعه عظیم را رقم زد، به کنار، حالا این برخورد نامناسب مسئولان سعودی با دولتمردان کشورمان است که تحمل شرایط را سخت‌تر می‌کند. با گذشت چند روز از وقوع فاجعه و در حالی که به دلیل کارشکنی‌های مقامات سعودی، هیچ‌یک از دولتمردان کشور امکان حضور در محل حادثه و رسیدگی به وضعیت کشته شدگان و مجروحان را نداشتند، سرانجام پس از رایزنی محمدجواد ظریف با شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت، که در نیویورک به سر می‌برد، سعودی‌ها با پرواز یکی از مسئولان ارشد غیرسیاسی ایرانی به این کشور موافقت کردند. قرار شد امیرمحسن ضیایی رییس جمعیت هلال‌احمر، حسن قشقاوی معاون کنسولی و امور مجلس وزیر امور خارجه و محسن اسدی لاری مشاور وزیر بهداشت در امور بین‌الملل وزیر را در این سفر همراهی می‌کنند تا نمایندگان کشورمان با برخی مقامات عربستان برای رسیدگی به وضعیت زائران ایرانی آسیب دیده در فاجعه منا و به‌ویژه روشن شدن وضعیت زائران مفقود شده دیدار و گفت‌و‌گو کنند.

     این سفر از همان ابتدا دچار حاشیه و کارشکنی دوباره و چندباره شد. اگرچه زمان پرواز وزیر ساعت 12 و 30 دقیقه اعلام و کنفرانس خبری پیش از سفر نیز ساعت 12 برگزار شده بود، اما بارها زمان موعود به تعویق افتاد و حتی یک‌بار شایعه لغو آن در خبرگزاری‌ها منتشر شد. سرانجام ویزا برای شخص وزیر و نه محافظان او صادر شد، اما مشکل بعدی عدم صدور مجوز فرود به هواپیمای حامل نمایندگان ایران بود. همان موقع مشاور وزیر بهداشت در امور بین‌الملل ضمن تایید این کارشکنی، گفت: «وضعیت فرود هواپیمای حامل وزیر بهداشت در جده هنوز روشن نیست و مجوز فرود از سوی عربستان داده نشده است.» محسن اسدی لاری در جمع خبرنگاران حاضر در فرودگاه مهرآباد، در این خصوص گفت: «دو مساله وجود دارد، یکی پرواز از ایران است که امکانات آن در دست دولت جمهوری اسلامی ایران بوده و اقدامات آن انجام شده است. مساله دیگر آن است که پرواز باید از کویت بگذرد و بر اساس آخرین خبر، کشور کویت نیز همکاری‌های لازم را انجام می‌دهد، اما وضعیت مربوط به فرود هواپیما در جده هنوز روشن نیست.» وی در پاسخ به اینکه آیا سفر وزیر بهداشت امروز انجام می‌شود یا خیر؟ گفت: «احتمال همه چیز وجود دارد و وزارت خارجه، ریاست جمهوری و سفیر ما در ریاض واقعا تلاش می‌کنند و دقیقه به دقیقه خبر آن را می‌گیریم.»

      سرانجام هاشمی که قرار بود ساعت 12 و 30 دقیقه و با پرواز اختصاصی به عربستان برود، ساعت 22 و 20 دقیقه شامگاه دوشنبه با پرواز غیرمستقیم ابتدا به دوحه و از آنجا با پرواز دیگری به جده رفت. وی درنهایت ساعت سه بامداد دیروز وارد مکه شد و برنامه‌های سفر خود را برای پیگیری آخرین وضعیت مجروحان، مفقودان و زائران آسیب دیده فاجعه منا آغاز کرد. حاشیه‌های بعدی این سفر اما درست از لحظه ورود هاشمی و هیات همراه به مکه آغاز شد. انتشار عکس‌های وزیر در لباس احرام، بلافاصله موجب واکنش‌هایی در فضای مجازی به‌خصوص در گروه‌های خبری تلگرامی شد و این سوال مطرح شد که بعد از اینهمه دردسر و حاشیه برای این سفر، چرا وزیر به جای پیگیری حال مجروحان به فکر زیارت خانه خداست؟ سیل پیام‌های انتقادی در فضای مجازی با این مضمون بود که مسافران ویژه ایران برای پیگیری شرایط زائران به ویژه حجاج مفقود شده وارد مکه شده و نباید به انجام اعمال عمره مفرده بپردازند. ابتدا خبرگزاری ایکنا به بررسی این موضوع پرداخت و نوشت: «وزیر بهداشت قبل از عزیمت به مکه، نظر تعدادی از مراجع عظام تقلید درخصوص محرم شدن و به جای آوردن اعمال عمره مفرده را جویا شده بود که مراجع، نظر به محرم شدن و انجام اعمال عمره مفرده داده بودند. لذا یادآور می‌شود، هر فرد مسلمانی که بخواهد وارد مکه مکرمه شود باید در حالت احرام وارد این شهر که حرم است، شود و وارد شدن بدون محرم شدن به این شهر حرام است. البته اعمال عمره مفرده تقریباً دو تا چهار ساعت به طول می‌انجامد.»

      حجم اعتراضات همچنان ادامه داشت تا اینکه هاشمی را در سفر مجبور به واکنش و توضیح کرد. وی با بیان اینکه براساس حکم شرعی محرم شدیم، گفت: «سحر به مکه رسیدیم و طبیعتا هر کسی که قصد ورود به حرم دارد، باید ابتدا اعمال را به جا آورد، اعمال به پایان رسیده است و جلسه مشترکی با سرپرست حجاج ایرانی برگزار و طی آن تصمیماتی برای ساماندهی وضعیت فعلی گرفته‌ایم.» هاشمی بعد از این توضیح به اعلام اولویت‌ها پرداخت و تصریح کرد: «مدیریت انتقال اجساد با ستاد است و هماهنگی‌های لازم را در عربستان و ایران برای انتقال سریع پیکر جان باختگان انجام خواهیم داد.»

     در ادامه معاون کنسولی وزارت امورخارجه نیز با بیان اینکه تعیین تکلیف مفقودین حادثه منا و انتقال اجساد جان باختگان این حادثه، از برنامه‌های اصلی هیئت اعزامی ایران به مکه است، افزود: «تحویل پیکرهای جان باختگان این حادثه و تسریع در روند شناسایی آنان، اصلی ترین اولویت کنونی دستگاه سیاست خارجی است.» حسن قشقاوی اضافه کرد: «پس از این کار، پیگیری مسائل حقوقی با همکاری دیگر همکاران در وزارت امورخارجه و دستگاه‌های مرتبط دنبال خواهد شد.»

    برنامه بعدی وزیر بهداشت و هیات همراه، جلسه با حجت‌الاسلام والمسلمین قاضی عسگر، نماینده ولی فقیه در امور حج و سرپرست حجاج ایرانی در هتل محل استقرار و درخصوص ساماندهی اعلام شد. وزیر بهداشت پس از جلسه با سرپرست حجاج ایرانی و تیم پزشکی حاضر در مکه، راهی بیمارستان‌های این شهر با هدف سرکشی به بیماران و مصدومان ایرانی حادثه منا شد و ضمن عیادت از تک‌تک بیماران و مصدومان ایرانی بستری در این بیمارستان، از نزدیک در جریان روند درمان این بیماران قرار گرفت.» وی از رضایت‌بخش بودن وضعیت عمومی مجروحان و بیماران بستری خبر داد. وی گفت: «وضعیت شکر خدا خیلی خوب است، شرایط خیلی خوبی در مجموعه هیات پزشکی وجود دارد و مردم هم راضی هستند.» به گفته وزیر بهداشت پس از حادثه منا تیم پزشکی توانسته است جان 500 زائر را نجات دهد.

    معاون وزیر خارجه نیز ساکت نماند و با بیان اینکه به محض ورود به مکه مکرمه جلسه پرباری همراه با حجت الاسلام والمسلمین قاضی عسگر نماینده ولی فقیه در سازمان حج و زیارت و اوحدی رئیس این سازمان برگزار شد، گفت: «دراین جلسه سلام دولت به دست‌اندرکاران حج و زائران ابلاغ و مراتب همدردی با بازماندگان جانباختگان ابراز شد.» قشقاوی با اشاره به اینکه دراین جلسه به بررسی ابعاد ماجرا پرداخته شد و وزیر بهداشت نیز بر اشکال مختلف امور پزشکی و بهداشتی تاکید کرد، افزود: «برای بازگشت پیکرهای مطهر جانباختگان، روشن شدن وضع مفقودان و بازگشت سالم حجاج نیازمند همکاری طرف سعودی هستیم.»

محسن طاهرمیرزایی