روزنامه سپید | اخبار 12 | 30 بهمن 1399 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d79797
امین جلالوند
در شرایطی که در دوران پاندمی کرونا، استقبال مردم برای استفاده از خدمات غیرحضوری در بخش بهداشت و درمان بسیار افزایش پیدا کرده، اما هنوز بسترهای کافی برای توسعه پرشتاب این خدمات، تامین نشده است. اگرچه در ماه‌های گذشته، برخی اقدامات برای توسعه خدمات تله‌مدیسین یا همان پزشکی از راه دور انجام شده، اما تاکنون مجموع این اقدامات نتوانسته است که بار مراجعه حضوری بیماران به مراکز درمانی را کاهش محسوسی دهد. برخی کارشناسان بر این باورند که یکی از عمده دلایل وقوع این اتفاق، روند کند فراهم شدن بسترهای توسعه خدمات دوراپزشکی است.
قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت هم به این فرصت سوزی‌ها در دوران کرونا اشاره کرده و گفته بود: «اگر طرح دورا پزشکی یا پزشکی از راه دور، زودتر آماده می‌شد، می‌توانست در شرایط شیوع کرونا بار مراجعه مردم به مراکز بهداشتی و درمانی را کاهش دهد و دسترسی مردم را تسهیل کند. خدمات دورا پزشکی برای تشخیص، درمان، پایش و گاهی آموزش به بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی‌که بین بیمار و ارائه دهنده خدمات سلامت، فاصله جغرافیایی وجود داشته باشد. این خدمات شامل ویزیت، مشاوره، مراقبت‌های درمان، گزارش‌های رادیولوژی و پاتولوژی از راه دور است.»
همچنین معاون درمان وزیر بهداشت به شروط ارائه مجوز دوراپزشکی هم اشاره کرده و به ایرنا گفته است: «هر پزشک یا موسسه‌ای برای کسب خدمات دورا پزشکی باید مجوز دریافت کند، زیرا مهم‌ترین نگرانی ما برای مردم است. باید دورا پزشکی به شکلی اجرا شود که به سود مردم باشد. زیرساخت‌های مورد نیاز دورا پزشکی به سرعت می‌تواند اتفاق بیفتد و اعتقاد داریم که این خدمات باید توسط بخش خصوصی ارائه شود. کل خدمات پزشکی به این وسیله با روند جدیدی ارائه می‌شود. در این روند جدید ارائه خدمت، باید گیرنده خدمات سلامت مشخص شود، زیرا وقتی خدمات مستقیم ارائه می‌شود، دهنده و گیرنده خدمت مشخص است، ولی وقتی خدمات دورا پزشکی می‌شود، ممکن است دهنده یا گیرنده خدمت مشخص نشود.»
به گفته جان بایایی، «علاوه بر مشخص بودن دهنده و گیرنده خدمت دوراپزشکی، امن بودن بستر ارائه خدمت هم باید تضمین شود. همچنین باید مشخص شود که کدام خدمات با چه قیمتی می‌تواند به صورت از راه دور ارائه شود. همچنین نظام نظارتی و اعتباربخشی هم باید مشخص باشد. برای همه این موارد کمیته گذاشته شده است.»
او خاطرنشان کرد: «با استفاده از خدمات دوراپزشکی، مردم از راه دور ویزیت و مشاوره خواهند شد. همچنین خدمات تشخیصی از جمله ارسال مدارک تصویربرداری نیز از طریق این ظرفیت پشتیبانی می‌شود. بنابراین دسترسی مردم افزایش می‌یابد. این امکان در بیش از ۴۲ نقطه کشور فراهم شده است. امیدواریم بزودی با تلاش و کوشش دانشگاه‌ها و فراهم شدن زیرساخت‌های لازم شاهد برقراری این نوع سرویس‌دهی در نقاط کم‌برخوردار و برخوردار برای ویزیت و مشاوره بیماران باشیم.»
جان بابایی یادآور شد: «استفاده از این زیر ساخت در شرایط بحرانی اپیدمی کرونا می‌تواند بسیار موثر واقع شود. اولویت کنونی ما خدمات از راه دور به بیماران سرپایی است و دومین بحث، ارائه خدمات مشاوره از راه دور برای بیماران بدحال در آی‌سی‌یو است. در گام‌های بعدی این خدمات تسری یافته و شامل بیماران خاص و سایر حوزه‌ها خوهد شد.»
اقدامات چند ماه اخیر برای توسعه خدمات تله‌مدیسین
در ماه‌های گذشته، برخی اقدامات برای توسعه خدمات تله‌مدیسین انجام شده است، اما برخی کارشناسان بر این باورند که مجموعه این اقدامات، کافی نیست و توسعه این خدمات به بسترسازی‌های گسترده‌تری نیاز دارد. یکی از اقدامات انجام شده در ماه‌های اخیر برای توسعه خدمات تله‌مدیسین، تلاش برای پوشش بیمه‌ای این خدمات است.
عبدالخالق کشاورزی، مدیرکل سابق دفتر ارزیابی فناوری سلامت، استانداردها و تعرفه‌های وزارت بهداشت هم با اشاره به افزایش پوشش بیمه‌ای خدمات دوراپزشکی، یادآور شد: «شورای عالی بیمه سلامت با پرداخت هزینه خدمت گزارش سی‌تی‌اسکن و ام‌‌آر آی و مشاوره تخصصی بین بیمارستانی از راه دور بر اساس استانداردهای معاونت درمان موافقت کرده است. با توجه به اهمیت ارائه خدمات دورا پزشکی و لزوم برقراری عدالت اجتماعی و دسترسی همه آحاد کشور از خدمات تخصصی و فوق تخصصی مورد نیاز، پرداخت هزینه دو خدمت اساسی مورد درخواست وزارت بهداشت از سوی سازمان‌های بیمه‌گر در دومین جلسه هماهنگی دبیرخانه شورای عالی بیمه سلامت برای تله‌مدیسین به تصویب رسید.»
او تاکید کرد: «خدمات تله‌مدیسین یا دور پزشکی بر اساس زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و مقررات حوزه سلامت و پوشش بیمه‌ای هر کشور بسیار متنوع است. این شیوه درمانی از خدمات مشاوره‌ای، گزارش‌های تصویربرداری و ویزیت از راه دور تا معاینه‌ها و خدمات پیچیده پزشکی را شامل می‌شود. خدمات تله‌مدیسین علاوه بر سرعت مناسب خدمات‌رسانی، باعث دسترسی عادلانه مردم به خدمات نیز خواهد شد. در شرایط اپیدمی مثل ویروس کرونا، تله‌مدیسین می‌تواند بزرگ‌ترین خدمت را به مراجعه‌کنندگان سرپایی داشته باشد و موجب کاهش تردد آنها به مراکز درمانی شود. همچنین دسترسی بیماران مناطق محروم به متخصصان در مراکز استان‌ها را نیز فراهم می‌کند.»
کشاورزی خاطرنشان کرد: «ستاد ملی مقابله با کرونا، مصوبه‌ای مبنی بر پوشش بیمه‌ای خدمات تله‌مدیسین و الزام به ارسال اسناد را به صورت الکترونیک ابلاغ کرد که باعث تسهیل فرایند تله‌مدیسین می‌شود. استقبال و همراهی سازمان‌های بیمه گر و شورای عالی بیمه سلامت در این زمینه بسیار مناسب است. جلسات کارشناسی فشرده در حال انجام است که نتایج خوبی به همراه خواهد داشت. درخواست سازمان‌های بیمه‌گر در این زمینه، تدوین مقررات و استانداردهای خدمت و تواتر خدمات است که همه استانداردهای خدمت در مرحله اول از سوی معاونت درمان ابلاغ می‌شود. همچنین به صورت موازی، همکاران ما در حوزه بیمارستانی و فناوری اطلاعات در حال برگزاری جلسه‌های هماهنگی ایجاد زیرساخت با کمک سازمان‌های بیمه‌گر هستند.»
او تاکید کرد: «در بسیاری از بیماری‌ها، ویزیت‌های دوم به بعد یا به اصلاح فالو آپ و تفسیر آزمایش‌ها و تمدید نسخه بیماران به راحتی با تله ویزیت قابل انجام است و نیازی نیست بیماران ساعت‌ها وقت جهت ایاب و ذهاب و نوبت‌های درمانگاهی تلف کنند. در این راستا حتما زیرساخت باید قابلیت ثبت مستندات جهت سازمان‌های بیمه‌گر و مراجع قانونی داشته باشد. به علاوه امکان نسخه‌پیچی به صورت الکترونیک و حتی تحویل دارو به وسیله پیک به درب منزل بیماران در این سیستم قابل تعریف و اجراست. قطعا پزشکان بخصوص در رشته‌هایی خاص و هم بیماران در صورت آسان بودن فرایند، استقبال خوبی از تله‌مدیسین خواهند کرد.»
کشاورزی تصریح کرد: «موضوع مهم دیگر تعریف سطح دسترسی به خدمات و همراهی با برنامه‌های حوزه بهداشت و پزشک خانواده در سطح یک است تا بی‌دلیل به مراجعه به سطوح بالای تخصص و فوق تخصص، نیاز نباشد. در این راستا پرونده الکترونیک بیماران نیز باید با ارتباط با سامانه‌های ارائه خدمات و پرونده الکترونیک حوزه بهداشت متصل باشد تا تجمیع اطلاعات انجام شود.»
همچنین رضا گل پیرا، مدیرکل مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت نیز با اشاره به افزایش پوشش بیمه‌ای خدمات تله‌مدیسین، تاکید کرد: «خدمات تله‌مدیسین، پوشش بیمه‌ای خواهد داشت و همان وضعیت ۷۰ درصدی را که بیمه‌ها برای خدمات سرپایی و ویزیت پوشش می‌دهند، در این حوزه هم پوشش خواهند داد. همچنین تمام تعرفه‌های آنها تعرفه‌های مصوب و مورد تایید وزارت بهداشت است که به تایید شورای عالی بیمه نیز می‌رسد. بر این اساس اگر خدمتی توسط فرد مجاز در نرم افزار مجاز و در زمان مجاز انجام گیرد، در شرایط استاندارد، بیمه نسبت به آن متعهد می‌شود.»
مسیر توسعه تله‌مدیسین باید شتاب بگیرد
با وجود مجموعه اقداماتی که در چند ماه اخیر برای توسعه خدمات تله‌مدیسین انجام شده است، هنوز خروجی روشن و شفافی مبنی بر توسعه این خدمات دیده نمی‌شود. درواقع می توان اقدامات چند ماه اخیر را نوعی بسترسازی برای گسترش خدمات دوراپزشکی به حساب آورد که شاید نتایج آن را بتوان در سال‌های آینده برداشت کرد.
علی غلام زاده، ارائه دهنده خدمات تله‌مدیسین نیز به موانع توسعه خدمات دوراپزشکی در دوران کرونا اشاره می‌کند و به سپید می‌گوید: «در ایام کرونا که ماندن در خانه به عنوان بهترین واکسن و دارو شناخته می‌شود، خدمات تله‌مدیسین می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند. در ایام کرونا، دنیا به اهمیت خدمات پزشکی از راه دور، بیشتر واقف شد. نیاز است که برای توسعه بیشتر خدمات دوراپزشکی در کشور از ظرفیت رسانه‌ها نیز استفاده شود تا شاهد توسعه این خدمات در نظام سلامت باشیم.»
غلام زاده یادآور می‌شود: «روند توسعه خدمات تله‌مدیسین در کشور باید شتاب بیشتری بگیرد. فرهنگ‌سازی برای ارائه خدمات پزشکی از راه دور آغاز شده و همین یک اتفاق مهم است، اما اگر می‌خواهیم دوراپزشکی در نظام سلامت نهادینه شود، باید زیرساخت‌های فنی، مالی، قانونی و حقوقی در این مسیر نیز تسهیل شود تا افراد بیشتری برای ارائه خدمات تله‌مدیسین و همچنین دریافت این خدمات، ترغیب شوند.»
او تاکید می‌کند: «در دوران کرونا با انبوهی از بیماران الکتیو روبرو هستیم که خیلی از آنها به دلیل ترس از کرونا، حاضر نمی‌شوند به مراکز درمانی مراجعه کنند. حتی همین ترس از مراجعه به مراکز درمانی، گاهی به تشدید بیماری افراد منجر می‌شود. در این شرایط خدمات پزشکی از راه دور می‌تواند خدمات حرفه‌ای و تخصصی به افراد متقاضی ارائه دهد. این اتفاق موجب می‌شود که درمان بسیاری از بیماری‌ها به تعویق نیفتد. خیلی از مردم فکر می‌کنند که خدمات تله‌مدیسین در دوران کرونا صرفا شامل ویزیت غیرحضوری بیمار است، در حالی که امروزه پیچیده‌ترین خدمات تشخیصی و درمانی نیز با کمک تله‌مدیسین، قابل ارائه است.»
غلام زاده به ساختار فعلی نظام درمانی در مناطق محروم کشور نیز گریزی می‌زند و می‌گوید: «در بسیاری از شهرهای محروم با کمبود جدی نیروهای متخصص و فوق تخصص مواجه هستیم. گاهی اعلام نتیجه یک آزمایش پزشکی یا تصویربرداری پزشکی، مدت ها طول می‌کشد، زیرا نیروی انسانی متخصص در برخی مناطق کشور وجود ندارد. با توسعه خدمات تله‌مدیسین، بسیاری از این مشکلات در مناطق محروم حل خواهد شد. شاید بسیار سخت باشد که مثلا چندین پزشک فوق تخصص را در یک شهر کوچک و محروم جذب کرد، اما توسعه خدمات تله‌مدیسین می‌تواند این اتفاق را محقق کند. در آن شرایط پزشک عمومی یا پرستار فعال در مناطق محروم می‌تواند بجای ارجاع بیمار به کلانشهرها از خدمات تله‌مدیسین، بهره ببرد و خدمات فوق تخصصی به بیماران ساکن این مناطق ارائه شود. بنابراین توسعه خدمات پزشکی از راه دور در ایامی غیر از دوران کرونا هم بسیار کارساز و موثر است.»
پیمان شادیان‌پور، فعال استارتاپی حوزه سلامت هم در گفتگو با سپید با اشاره به برخی مشکلات قانونی برای توسعه خدمات پزشکی در بستر الکترونیک، یادآور می‌شود: «یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در حوزه استارتاپ‌های سلامت، قوانین دست و پاگیر و قدیمی وزارت‌خانه‌های مرتبط است. ماهیت استارتاپ، خلق راه‌های نوین و خلاقانه جهت برطرف کردن نیازها و مشکلات موجود است. بنابراین دور از انتظار نیست که برای این راه‌حل‌ها قوانینی وجود نداشته باشد. مقاومت برخی از مسئولان مربوطه در برابر این راه حل‌های استارتاپی و وجود قوانین پوسیده و قدیمی، باعث ایجاد اصطکاک در مسیر رشد این نوع کسب و کارها شده است.» او خاطرنشان می‌کند: «ورود سازمان‌های دولتی و ارگان‌های مرتبط جهت حمایت از استارتاپ‌های سلامت و کمک به دیده شدن این استارتاپ‌ها می‌تواند یک بازی دو سر برد باشد. یعنی از یک سو رشد استارتاپ و از سوی دیگر برطرف شدن گوشه‌ای از مشکلات نظام سلامت از طریق ارائه راه‌حل‌های نوین استارتاپی می‌تواند این بازی دو سر برد را ایجاد کند.»
شادیان پور به اهم فعالیت استارتاپ‌های حوزه سلامت در ایران نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «شروع فعالیت استارتاپ‌های حوزه سلامت، حول محور نوبت‌گیری از پزشکان شکل گرفته است و در این حوزه فعال هستند. متاسفانه به دلیل فرهنگ غلط و اشتباه ، ورود سایر کسب و کارها در هر حوزه‌ای بر الگوی کپی‌برداری آغاز می‌شود. در حال حاضر اکثر استارتاپ‌ها در حوزه سلامت، خدمات نوبت‌گیری از پزشک را ارائه می‌دهند که این تمام نیاز مخاطب نیست. البته به تازگی به دلیل شیوع ویروس کرونا، ارائه خدمات مشاوره و ویزیت از راه دور (تله ویزیت) هم این روزها داغ شده است. ارائه خدمات پاراکلینیکی مانند تصویربرداری، فیزیوتراپی، خدمات پزشکی در منزل و خدمات آزمایشگاه هم از نیازهای این حوزه به حساب می‌آید که متاسفانه در اکوسیستم استارتاپی حوزه سلامت، کمتر به این موضوع پرداخته شده است. خدمات متنوع بیمه‌های درمانی کماکان به صورت سنتی به مردم ارائه می‌شود. در حوزه دارویی نیز به دلیل موانع قانونی فراوان عملا هیچ استارتاپی وجود ندارد. همچنین زمینه سبک زندگی و آموزش‌های پزشکی نیز جای کار بسیار دارد و در این حوزه‌ها نیز با خلا استارتاپ‌های موفق در حوزه سلامت مواجه هستیم.»
با توجه به اینکه بحران کرونا به این زودی‌ها نخواهد رفت و شاید تا چندین سال مجبور باشیم با این بیماری دست و پنجه نرم کنیم، توسعه خدمات تله‌مدیسین می‌تواند هم فرصت‌های شغلی بیشتری را برای جامعه پزشکی فراهم سازد و هم نیاز مردم به دریافت خدمات غیرحضوری در دوران پاندمی کرونا را برطرف کند.
