سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، یک بیماری پیچیده و شایع‌ترین اختلال غدد داخلی است که زنان در سنین باروری را گرفتار می‌کند. این سندرم در صورتی که درمان نشده باقی بماند، باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های کشنده‌ای نظیر آپنه انسدادی حین خواب، سندرم متابولیک، پرفشاری خون، دیس لیپیدمی، بیماری قلبی- عروقی، عدم تحمل گلوکز و دیابت نوع2 می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک، با اختلالات قاعدگی نظیر الیگومنوره، آمنوره، منوراژی و ناباروری مرتبط است و موجب افزایش خطر ابتلا به هایپرپلازی و کارسینوم اندومتر می‌شود. مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب از بیش از یک بیماری رنج می‌برند؛ بنابراین درمان آنها مستلزم استفاده همزمان از دارودرمانی، تعدیل عادات زندگی و تغذیه صحیح است.

      سندرم تخمدان پلی کیستیک-که سندرم آشتین لونتال نیز نامیده می‌شود- 5 تا 10درصد از زنان در سنین باروری را گرفتار می‌کند. هرچند که علت اصلی سندرم تخمدان پلی کیستیک نامشخص است، عوامل محیطی و ژنتیکی متعددی در ایجاد این بیماری دخیل دانسته شده‌اند.

      تحقیقات نشان داده‌اند که مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب ناهنجاری‌هایی در متابولیسم اندروژن و استروژن و در کنترل تولید اندروژن دارند. تظاهرات اصلی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک عبارتند از: اختلالات قاعدگی، عدم تخمک‌گذاری و علائم هایپراندروژنیسم. شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است.

درمان‌های سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
     از آنجا که مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک معمولا بیش از یک مشکل پزشکی دارند، بررسی چندجانبه آنها برای مدیریت موثر و درمان صحیح بیماری ضروری است. همانطور که گفته شد، علائم و نشانه‌های این بیماری عبارتند از الیگومنوره، هیرسوتیسم، مقاومت به انسولین، ناباروری مرتبط با تخمدان، چاقی و عوامل خطرساز دیابت.
   طبق دستورالعمل انجمن اندوکرین آمریکا، اهداف عمومی در انتخاب درمان این گروه از بیماران عبارتند از حذف علائم هایپراندروژنیسم نظیر هیرسوتیسم، آکنه و آلوپسی؛ مدیریت ناهنجاری‌های متابولیکی ناشی از آن؛ کاهش عوامل خطرساز دیابت نوع2 و بیماری قلبی- عروقی؛ و در نهایت پیشگیری از هایپرپلازی و کارسینوم اندومتر. سایر اهداف احتمالی درمان عبارتند از : پیشگیری از بارداری (در زنانی که تمایل به بارداری ندارند) و القای تخمک‌گذاری (در زنانی که قصد بارداری دارند).

     درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک معمولا با تشخیص صحیح و تعدیل عادات زندگی نظیر توصیه به رژیم‌غذایی مناسب و ورزش شروع می‌شود که درمان خط اول در اغلب مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک محسوب می‌شود. هرچند در بسیاری از موارد، تجویز دارو برای درمان اثربخش و مدیریت مشکلات متابولیک، عدم تخمک‌گذاری، هیرسوتیسم و نامنظمی قاعدگی ضروری است. کالج بیماری‌های زنان و زایمان آمریکا و انجمن بیماری‌های زنان و زایمان کانادا، معتقدند که تعدیل عادات زندگی نظیر کاهش وزن و افزایش فعالیت بدنی همراه با رژیم‌غذایی سالم، بروز دیابت را کاهش می‌دهد.

     اگر دارودرمانی لازم است، انتخاب دارو براساس علائم بیمار، سوابق بیماری، سن و برنامه آینده وی برای بارداری است.

    داروهای مورد استفاده برای درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک عبارتند از متفورمین، اسپیرونولاکتون، افلورنیتین(Eflornithine) (کرم موضعی برای درمان هیرسوتیسم) و کنتراسپتیو خوراکی. خط اول درمان دارویی معمولا شامل کنتراسپتیوهای خوراکی است تا قاعدگی منظم شود. کنتراسپتیوهای خوراکی نه تنها تولید اندروژن تخمدان را مهار می‌کنند، بلکه تولید گلبولین متصل شونده به هورمون جنسی را هم افزایش می دهند. کالج بیماری های زنان و زایمان آمریکا تجویز ترکیبی دوز اندک داروهای کنتراسپتیو را برای درمان طولانی مدت اختلال قاعدگی توصیه کرده است. کنتراسپتیوها اغلب درمان دارویی اصلی برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک محسوب می‌شوند.

    داروهای حساس کننده نسبت به انسولین: داروهای حساس کننده نسبت به انسولین نظیر متفورمین، اغلب در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تجویز می‌شوند. در دو دهه گذشته، متفورمین بدون داشتن تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا برای این اندیکاسیون تجویز شده است. مطالعات بالینی نشان داده اند که متفورمین دارویی موثر در تخمک‌گذاری برای زنان غیرچاق است که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلایند و برتری‌هایی نسبت به سایر درمان‌های خط اول نازایی (نظیر کلومیفن) دارد.

     استفاده از متفورمین با القای قاعدگی‌های منظم، بهبود تخمک‌گذاری و کاهش سطوح در گردش اندروژن همراه است. فواید متابولیک مرتبط با متفورمین در حضور کاهش وزن افزایش می‌یابد و کاهش وزن ممکن است خود در نتیجه مصرف متفورمین تشدید شود. اثر اولیه متفورمین، مهار تولید گلوکز کبدی است.

    هرچند که ممکن است جذب روده ای گلوکز را کاهش و حساسیت بافت‌های محیطی نسبت به انسولین را افزایش دهد. همچنین متفورمین از طرق بسیار متنوع باعث بهبود القای تخمک‌گذاری در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود؛ از جمله کاهش سطوح انسولین و تغییر اثر انسولین روی بیوسنتز اندروژن تخمدانی، پرولیفراسیون سلول تکا و رشد اندومتر. به علاوه، متفورمین گلوکونئوژنز تخمدانی را مهار می‌کند؛ در نتیجه تولید اندروژن تخمدانی را کاهش می‌دهد.

    دارودرمانی علائم مرتبط با اندروژن: شایع‌ترین علائم مرتبط با اندروژن در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، عبارتند از آکنه، هیرسوتیسم و آلوپسی. این علائم در بیماران مختلف شدت متفاوتی دارند، اما برخی از بیماران فقط یک یا دو مورد از این علائم را تجربه می‌کنند و اقلیتی از آنان هر سه علامت را.افلورنیتین، یک کرم موضعی است که می‌تواند برای کاهش سرعت رشد مو تجویز شود.

    این دارو با مهار اورنیتین دکربوکسیلاز اثر می‌کند که برای تقسیم سریع سلول‌های فولیکول مو ضروری است. کاهش وزن، تولید اندروژن را در زنان چاق کاهش می‌دهد. بنابراین کاهش وزن ممکن است موجب بهبود هیرسوتیسم نیز بشود. بیمارانی که تمایل به بارداری ندارند، می‌توانند برای علائم هیرسوتیسم، با کنتراسپتیوهای خوراکی درمان شوند. کنتراسپتیوهای خوراکی رشد مو را در 60 تا 100 درصد زنان با هایپراندروژنمی کاهش می‌دهد. درمانگران اغلب درمان را با فرمولاسیون حاوی دوز اندک استروژن و یک پروژستین غیراندروژنیک آغاز می‌کنند.

    از آنجا که خطر بروز عوارض ترومبوتیک در زنان چاق دریافت کننده کنتراسپتیوهای خوراکی مطرح است، بهتر است آنها را با احتیاط تجویز کرد. داروهای دیگر نظیر آنتی‌ها (اسپیرونولاکتون) نیز برای درمان هیرسوتیسم موثر شناخته شده‌اند. به دلیل خطر تراتوژنیک بودن اسپیرونولاکتون، مهم است که مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک که این دارو را دریافت می‌کنند، همزمان از یک شکل موثر کنتراسپتیو هم استفاده کنند، عوارض ناخواسته اسپیرونولاکتون عبارتند از احساس ناراحتی گوارشی و خونریزی قاعدگی غیرطبیعی که می‌تواند با اضافه‌کردن یک کنتراسپتیو خوراکی، برای پیشگیری از بارداری مدیریت شود. به علاوه، برخی از بیماران ممکن است از لیزر و سایر مواد شیمیایی از بین برنده مو به جای دارو برای زدودن مو استفاده کنند تا کمتر در معرض عوارض داروها قرار گیرند.

منبع: US.Pharmacist,2015
شیرین میرزازاده