روزنامه سپید | اخبار 8 | 13 مهر 1394 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d5886
اولین جراحی فک وصورت با استفاده از پرینتر سه بعدی در بیمارستان بوعلی تهران انجام شد. بیمار 37 ساله‌ای که تحت درمان جراحی فک قرار گرفته بود، عروج احمدی نام داشت که در سال 1390 به علت دندان درد به یک دندانپزشک عمومی مراجعه می‌کند. در آن زمان بعد از کشیدن دندان، پزشک برای مدتی مصرف آنتی‌بیوتیک را برای وی تجویز می‌کند، اما مصرف این داروها نتوانسته بود برای بیمار کمک‌کننده باشد و هر روز تورم ناشی از عفونت در صورت او نمایان‌تر می‌شده است، که در نهایت بعد از نمونه‌برداری‌های انجام شده از ناحیه فک، تشخیص داده می‌شود که فک تحتانی بیمار دچار تحلیل شده و پس از گذشت یکسال توسط فرزین سرکارات، تحت عمل جراحی در نیمه چپ فک قرار می‌گیرد. در ابتدا ایمپلنت‌هایی برای بیمار کار گذاشته و توده سرطانی برداشته می‌شود، اما بعد از گذشت مدتی، امسال پزشکان مجبور شدند، برای پیوند استخوان فک بیمار نخستین جراحی بازسازی پیوند عروقی و عصبی بافت فک و صورت با کمک پرینتر سه بعدی را در بیمارستان بوعلی وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی برای او انجام دهند. طبق اظهارات مادر بیمار، قبل از جراحی، این فرد صاحب دو فرزند است که در کارخانه شامپوسازی کار می‌کرده است، اما به دلیل شدت بیماری، پزشکان به او گفتهاند که باید شغل خود را تغییر دهد، زیرا بو و مواد شیمیایی برای او بسیار آزار دهنده است و ممکن است روند بیماری را شدت ببخشد. برای همین در این مدت زندگی سختی را پشت سرگذاشته و امید است با این جراحی، مشکلات او کاهش یابد.
جراحی سه بعدی
فرزین سرکارات، مدیر گروه جراحی دهان، فک و صورت دانشگاه آزاد اسلامی تهران و رئیس بخش جراحی دهان، فک و صورت بیمارستان بوعلی دانشگاه آزاد اسلامی تهران درخصوص این جراحی به خبرنگار «سپید» گفت: «جراحی که برای این جوان انجام شد، شامل بازسازی صورت، فک پائین و نسج سخت و نرم ناحیه فک و دهان است. یکی از ویژگی‌های خاص این جراحی در این است که از تکنولوژی‌های سه بعدی برای طراحی و آماده‌سازی نمونه کمک گرفته شده و این دو علم با یکدیگر تلفیق شده است. به همین دلیل، یک جراحی بسیار پیشرفته را انجام دادیم و می‌توان گفت این جراحی جزو آن دسته از اعمالی است که برای نخستین بار در کشور انجام می‌شود.»
وی در خصوص شرح حال بیمار گفت: «این فرد دچار سرطان در ناحیه فک شده که حدود دو سال ونیم گذشته تومور بدخیم آن مورد درمان قرار گرفت که در نهایت نیمی از استخوان بیمار برداشته و لنفوم‌های گردنی به خوبی طی جراحی پاکسازی شد و بعد از 2 سال پیگیری و انجام درمان‌های جانبی از قبیل شیمی درمانی و رادیوتراپی برای انجام جراحی بازسازی فک آماده شده است.»
سرکارات ادامه داد: «جراحی مذکور کاری تلفیقی از دو تکنیک بود. یکی تکنیک بازسازی بود. چراکه به دلیل رادیوتراپی بیمار، پیوند استخوان در ناحیه فک نه تنها اثربخش نبود، بافت‌های خوبی هم نداشت. کاری که برای بیمار انجام شد، پیوندی که همراه با عروق بود، انجام شد. یعنی عضله و بافت های استخوانی و عروق به صورت زنده انجام شد. استفاده از جراحی مجازی با نرم افزار سه بعدی نیز بعد دیگر این جراحی است. قبل از انجام جراحی از بیمار سی‌تی اسکن‌های مربوط به فک که ناحیه گیرنده است، و ناحیه دهنده که استخوان فیبولا بود، گرفته شد.» ستون مرکزی ساق از دو استخوان به نام های درشت نی یا تیبیا Tibia و نازک نی یا فیبولا Fibula تشکیل شده است. بالاترین و پایین‌ترین قسمت فیبولا یعنی متافیز استخوان، حجیم تر از وسط آن است. متافیز بالایی فیبولا را سر استخوان فیبولا می‌نامند. سر استخوان فیبولا در کنار کندیل خارجی استخوان تیبیا قرار گرفته و مفصل آرترودیال تیبیوفیبولار فوقانی را می‌سازد. متافیز پایینی فیبولا در واقع قوزک خارجی را می‌سازد. قوزک خارجی و سر استخوان تیبیا هر دو در زیر پوست قابل لمس هستند. سطح داخلی قوزک خارجی با سطح خارجی استخوان تالوس مفصل می‌شود. کمی بالاتر از پلافوند تیبیا، استخوان فیبولا در یک فرورفتگی مقعر که در سطح خارجی استخوان تیبیا است قرار گرفته است. وی ادامه داد:« با مدل‌سازی از طریق نرم افزار و پرینتر سه بعدی، راهنمای جراحی ساخته شد. این راهنما می‌گفت، استخوانی که قرار است به بخش دیگری پیوند زده شود، از کجا و با چه اندازه و زاویه‌ای برش زده شود. با این اصول به طور دقیق به نتیجه نهایی که می‌خواهیم از بازسازی استخوان و پیوند آن از ناحیه دیگری برسیم، دست پیدا خواهیم کرد. تلفیق این دو تکنیک در کشور ما، کاری بود که تاکنون انجام نشده بود.»
تیم جراحی خوب عمل کرد
رئیس تیم جراحی فک صورت گفت: « تیم جراحی متشکل از پزشکان ایرانی فعال در آلمان، گروه جراحی فک و صورت دانشگاه آزاد و گروه تحقیقات فک و صورت دانشگاه و متخصصان بیهوشی بود. در نهایت جراحی خوب پیش رفت و حال بیمار مطلوب بوده و روند معمول درمان خود را طی کرده و از بخش مراقبت‌های ویژه به بخش معمولی منتقل شد و تا چند روز آینده مرخص می‌شود.»
ناحیه صورت از اهمیت زیادی برخوردار است و می‌توان گفت اولین تصویری که از هر فرد در ذهن اطرافیان باقی می‌ماند، چهره است. بنابراین پرینتر سه بعدی به خوبی می‌تواند نواقص موجود و یا ناقرینگی‌های آن را مدل‌سازی کرده و به شرایط طبیعی نزدیک کند. سرکارات دراین خصوص گفت:« در مورد اینکه روش پرینتر سه بعدی برای اولین بار توسط کدام کشور مورد استفاده قرار گرفته است، اطلاعاتی وجود ندارد، چراکه روش جدیدی است و هنوز گزارش های زیادی درخصوص آن وجود ندارد. پرینتر سه بعدی چندین سال است که وارد حوزه پزشکی شده که به کمک آن توانسته‌اند، قسمت‌های مختلف بدن انسان را بازسازی کنند. ناحیه صورت به دلیل ویژگی‌های خاص خود که یکی فیزیک و زیبایی بوده و دیگری عملکرد حیاتی آن، از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار است. بنابراین استفاده از پرینتر سه بعدی برای بازسازی قسمت‌های مختلف آن باب است و حداقل در گروه جراحی فک و صورت دانشگاه آزاد اسلامی و بیمارستان بوعلی مدت‌ها است که این روش مورد توجه قرار گرفته است. اما تلفیق آن با پیوند اولین بار بود که انجام شد.»
آیا کشور ما پتانسیل کاربرد و تلفیق مدل‌سازی و پیوند را دارد؟
رئیس تیم جراحی گفت: «چنانچه روش‌های مدرن پزشکی و جراحی مورد حمایت قرار بگیرد، بودجه کافی در اختیار گروه‌های درمانی و تحقیقاتی قرار داده شود، کشور پتانسیل آن را خواهد داشت که در زمینه جدیدترین شیوه‌های پزشکی و جراحی خودکفا شده و در منطقه به صورت مستقل عمل کند. از طرف دیگر استفاده از پرینتر سه بعدی فقط در جراحی‌های زیبایی مورد استفاده نیست. بلکه بازسازی قسمت‌های مختلف بدن با این روش عملی بوده و نتایج خوبی دربردارد.»
سرکارات درباره تفاوت این جراحی با جراحی‌های مشابه که در گذشته انجام می‌شد، عنوان کرد: « در گذشته معمولا بافت مورد نیاز از ناحیه مورد نظر مانند لگن، پا و غیره برداشته و پیوند انجام می‌شد، اما در این جراحی، علاوه بر استخوان، عروق نیز پیوند داده شد و یک پیوند عروقی زیر میکروسکوپ برای بیمار صورت خواهد گرفت. یعنی عمل رگ‌گیری از دست بیمار و برداشتن استخوان از پای بیمار با دقت زیادی همراه بود.»
وی با توجه به تدارکات انجام جراحی گفت: « برای اینکه دقت جراحی افزایش پیدا کند، مدلی را به کمک تکنولوژی پرینتر سه بعدی طراحی کردیم و این عمل را ما یک‌بار در کامپیوتر انجام دادیم. در حقیقت ما نمونه این جراحی را ابتدا به کمک تکنولوژی در کامپیوتر انجام دادیم تا زاویه برش و انتقال بافت پیوندی به طور دقیق مشخص شود. لذا در هر جراحی که قرار باشد، یک بخشی از بدن بازسازی شود، با کمک این تکنیک، عملی است. پیش‌بینی اینکه عضو مورد ترمیم بعداز جراحی به چه شکل درمی‌آید، نتیجه نهایی را محتمل می‌کند. لازم به ذکر است که پرینتر سه بعدی برای جراحی‌های مربوط به استخوان و بافت نرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.» مدیر گروه جراحی فک و صورت دانشگاه آزاد اسلامی به سایر ویژگی‌های این جراحی نادر اشاره کرد و گفت: «ما مدتی قبل از انجام جراحی با دانشگاه هامبورگ آلمان ارتباطاتی را برقرار کردیم و در حال حاضر یکی از پزشکان این دانشگاه، دکتر محمد آبادی، در انجام این جراحی ما را یاری خواهند کرد. امیدوار هستیم بیمار پس از طی دوران نقاهت هم از لحاظ عملکرد و هم زیبایی به وضعیت مناسبی دست پیدا کند.»
هیچ بیماری به خارج اعزام نمی‌شود
سرکارات خاطرنشان کرد: «تا قبل از این، بیماران مجبور بودند برای انجام این دسته از جراحی‌ها به خارج از کشور سفر کنند که خوشبختانه با همت دانشگاه آزاد اسلامی این امکان در کشور فراهم شد. حتی آموزش رشته تخصصی فک و صورت در کشور و مخصوصا در تهران از کیفیت بالای علمی برخوردار است. آموزش رشته جراحی فک و صورت در سه دانشگاه تهران در بیمارستان شریعتی، شهیدبهشتی در بیمارستان طالقانی و دانشگاه آزاد در بیمارستان بوعلی درحال انجام است. »
سمانه جعفری
