روزنامه سپید | اخبار 2 | 22 آبان 1395 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d45876
کارشناسان ارشد مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با سپید سرنوشت برجام پس از اوباما را تحلیل کردند
می‌گفتند برجام قدم گذاشتن باراک اوباما در راه جان. اف. کندی بود؛ تکرار تجربه «اقدام متقابل و تدریجی در جهت کاستن از تنش». این تجربه محصول تحولاتی در نگرش، خواسته‌ها و اهداف طرفین در دستیابی به توافق بود. دستیابی به برجام حکایت از تغییراتی در نظام تصمیم‌گیری ایران و آمریکا دارد. اما «کشتی‌بان را سیاستی دگر آمد»؛ هیلاری کلینتون دموکرات در انتخابات چهل‌وپنجمین دوره ریاست‌جمهوری از رقیب جمهوری‌خواه خود شکست خورد؛ دونالد ترامپ نه به قانون کلمن، «اقدام متقابل و تدریجی در جهت کاستن از تنش» اعتقادی دارد و نه این مذاکره را به نفع کشور خود می‌داند. او توافق برجام را کاغذ‌پاره می‌خواند. او در روزهای سخت تبلیغات انتخاباتی که رسانه‌های رسمی از احتمال شکست‌اش خبر می‌دادند؛ درباره برجام می‌گفت: «هدف من لغو این توافق زیان‌بار با ایران است»؛ او درباره از بین بردن این توافق می‌گفت: «ما توافق هسته‌ای با ایران را به‌طور کامل از بین خواهیم برد.» حالا چهل‌وپنجمین رئیس‌جمهور آمریکا در ناباوری جهانیان، پیروز انتخابات است. اما ترامپ در سخنرانی جشن پیروزی خود، متفاوت از آن چیزی سخن گفت که در روزهای تبلیغات؛ ولی همچنان «بازبینی» در برجام گفته‌ای است که مشاور ترامپ، ولید فارس می‌گوید. او درباره یکی از شعارهای ترامپ که پاره کردن توافق برجام بود، می‌گوید: «پاره کردن شاید واژه خیلی تندی باشد، اما او توافقی را که قبلا صورت گرفته، برمی‌دارد و با اروپائیان و طرف‌های تماس، بازبینی می‌کند.» چندهفته تا شروع به کار رسمی دونالد ترامپ مانده است؛ آیا مواضع ترامپ درباره ایران تغییر می‌کند و آیا اوباما همان فرصت ازدست‌رفته‌ای خواهد بود که بعدها باید با حسرت از آن یاد شود، یا اینکه ترامپ به توافق بین‌المللی برجام متعهد خواهد ماند؟
ظریف: گزینه‌های بسیاری داریم
محمد جواد ظریف که در جمهوری چک به سر می‌برد؛ دیروز در جمع خبرنگاران گفت: «برجام یک توافق چندجانبه متعادل است که به تایید شورای امنیت سازمان ملل رسیده است. ما به همه تعهدات خود عمل کرده ایم؛ هرچند که دولت فعلی آمریکا به بخشی از تعهدات خود عمل نکرده است. برجام توافقی معتدل است. در صورت عدم پایبندی دیگران ما گزینه‌های بسیاری داریم. ما اعتقاد داریم اجرای برجام به نفع همه است؛ لذا ترجیح ما این است که همه به برجام پایبند بمانند و ما هم پایبند خواهیم ماند. اینچنین نیست که در صورت عدم پایبندی دیگران گزینه های دیگری نداشته باشیم. ما گزینه‌های بسیاری داریم.»
واکنش موگرینی
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هم گفت: «توافق هسته‌ای با ایران (برجام)، توافقی دوجانبه میان تهران و واشنگتن نیست که آقای ترامپ بتواند آن را برهم بزند، بلکه توافقی چندجانبه است که در چارچوب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل قرارگرفته است.» او افزود: «توافق هسته‌ای با تهران، یک توافق چندجانبه است که از راه مذاکره به‌دست‌آمده و خود من هم شخصا مسئولیت مستقیم در آن دارم و هم‌اکنون رئیس کمیسیون مشترکی هستم که بر اجرای آن نظارت دارد تا اجرای آن از سوی همه طرف‌ها تضمین شود.» اما مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، درباره احتمال لغو توافق هسته‌ای با ایران توسط دولت ترامپ گفته: «همه‌چیز ممکن است.»
آمریکا نمی‌تواند برجام را لغو کند
عباسعلی منصوری آرانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم، در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی سپید درباره وضعیت برجام بعد از ترامپ، می‌گوید: «آنچه ما در برجام دنبال آن بودیم چه بود؟ آمریکا از 22 بهمن 1357 تاکنون، سعی کرده که با ایران مقابله کند؛ از آن زمان تاکنون حتی یک‌روز هم از این مقابله دست برنداشته و در حوزه‌های متعدد اقتصادی، سیاسی و نظامی با ایران مقابله کرده است. اما آنچه در دهه گذشته اتفاق افتاد این بود که توانست در سازمان ملل اجماعی علیه ایران ایجاد کند؛ پرونده نظامی ما مبنی بر PMD باز شد و قطعنامه 1929 را که مربوط به ذیل فصل هفتم بود علیه ایران صادر شد. آمریکا به‌خودی‌خود مشکل خاصی برای ایران نخواهد داشت و نقش آن تعیین‌کننده نیست. اما آنچه تحریم‌ها را در پی داشت اجماع در شورای امنیت بود. در سال گذشته برجام به‌عنوان معاهده‌ای بین‌المللی امضا شد که نتیجه آن ملغی شدن قطعنامه 1929 و تصویب قطعنامه 2231 بود.» او تصریح می‌کند: «برجام توافق ایران و آمریکا نیست که یک طرف بخواهد آن را پاره کند. الان برجام با قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل گره‌خورده است. کشورهای 1+5 آن را امضا کرده‌اند که از این 5 کشور اروپایی، 4 کشور حق وتو دارد. آن عاملی که باعث شده بود قطعنامه علیه ایران صادر شود هم منتفی شده است؛ آژانس اعلام کرده که ایران فناوری هسته‌ای خود را در مسیر نظامی به کار نبرده است. ترامپ می‌تواند در بخش آمریکایی این قرارداد اشکال ایجاد کند ولی در اصل قرارداد مشکلی پیش نمی‌آید؛ البته خانم موگرینی هم به این به‌خوبی اشاره‌کرده‌اند، در برجام و قطعنامه‌ها اشکالی پیش نمی‌آید. ضمن اینکه اروپایی‌ها نسبت به ترامپ چالش دارند، ترامپ با مشکلات داخلی هم‌دست و پنجه نرم می‌کند. او محبوبیت و معقولیت در کنار رای‌آوری را ندارد و در عمل با چالش جدی روبروست. او باید به اوضاع‌واحوال داخلی رسیدگی کند؛ به نظر من برجام باروی کار آمدن ترامپ تحت تاثیر منفی نخواهد بود و همین روند در مسیر خود ادامه خواهد داشت.»
نگران وضعیت برجام نیستم
فریدون مجلسی دیپلمات ارشد و باسابقه ایرانی، هم به خبرنگار سیاسی سپید گفت: «ایران به همه تعهدات خود درباره برجام عمل کرده است؛ آمریکا هم تنها طرف برجام نیست، بقیه کشورها هم به منافع ملی خود فکر می‌کنند. نفع این کشورها در توافق برجام و رابطه با ایران است. حتی ممکن است نفع آنها در این باشد که آمریکا نباشد ولی خود آنها با حضور در صنعت، اقتصاد و تجارت ایران بدون رقیب بزرگی چون آمریکا کار کنند.» وی افزود: «البته آمریکا هم این شرایط را درک می‌کند؛ آنها هم نمی‌خواهند از بازار ایران صرف‌نظر کنند. از طرف دیگر ایران هم با تروریسم سلفی و داعش درگیر جنگ است و همین راه را برای همکاری بین ایران و دیگر کشورهای امضاءکننده توافق برجام و حتی آمریکا هموار می‌کند.» مجلسی تصریح کرد: «من نگران وضعیت برجام نیستم، ترامپ به‌عنوان کسی که در بازار و تجارت بوده برای کسب رای توده مردم حرف‌هایی را زده است. ولی در دوران مسئولیت رئیس جمهوری از مشاوران، سیاستگذاران و سیستم اطلاعاتی استفاده خواهد کرد و تصمیمات دیگری خواهد گرفت. اما دولت ایران هم باید قواعد بازی بین‌المللی را رعایت کند و سازوگاری و صلح در منطقه و ایجاد ارتباط با دنیا را با درنظر گرفتن منافع ملی در دستور کار قرار دهد.»
نئومحافظه‌کاران اعتقادی به تعهدات بین‌المللی ندارند
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین بخش خاورمیانه وزارت‌خارجه، هم درباره سرنوست برجام در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ به خبرنگار سیاسی سپید گفت: «من بیشتر از اینکه نگران گفته‌های انتخاباتی دونالد ترامپ باشم، نگران این هستم که در آمریکا یک دولت یک‌دست جمهوری‌خواه، (ریاست‌جمهوری، مجلس نمایندگان و مجلس سنا) روی کار آمده است؛ در سندی که جمهوری‌خواهان در کنوانسیون حزبی منتشر کرده بودند، از برجام به‌عنوان توافقنامه شخصی اوباما و جان کری یاد کردند. آنها مکتوب کردند تا قبل از اینکه موافقتنامه به تصویب دوسوم اعضای سنا برسد نمی‌تواند موافقنامه الزام‌آور برای دولت بعدی باشد. برای همین باید برای برجام نگران شد اما مسائل بعدی در سرنوشت برجام تاثیرگذار خواهد بود.» او تصریح کرد:«مناسبات اروپا و آمریکا و شورای امنیت در ادامه سرنوشت برجام تاثیرگذار است. البته نئومحافظه‌کاران یا نئوریگانیسم‌ها که در کنار ترامپ هستند اعتقادی به تعهدات بین‌المللی ندارند. آنها اول آمریکا را می‌بینند؛ ترامپ هم بعد از پیروزی گفت که کسانی که با آمریکا کار می‌کنند؛ ما با آنها کار خواهیم کرد.» آیا اروپا در نقض برجام ممکن است با آمریکا همراهی کند؟ محبعلی می‌گوید: «در اینکه برجام با چالش‌هایی مواجه خواهد شد؛ نباید تردید داشت. اما باید برای تحلیل دقیق تا زمان مشخص شدن اعضای کابینه صبر کرد. اگر روابط اروپا و آمریکا در زمان ترامپ دچار چالش شود ممکن است این چالش تاثیرگذار باشد؛ اما اروپایی‌ها نمی‌توانند در مقابل آمریکا سیاست مستقلی داشته باشند. بین اروپا و آمریکا درباره ایران چالش به وجود می‌آید. سیاست آمریکا اگر سیاست مهار است، اروپا به توسعه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی تلاش می‌کند دیپلماسی ایران هم باید آن هوشمندی را داشته باشد که فرصت لازم را در اختیار اروپایی‌ها قرار دهد، ولی با سیاست تندروانه و تشنج‌زا فرصت به آمریکا داده می‌شود.» وی یادآور شد: «دولت به تنهایی در سیاست خارجی دخیل نیست؛ دست دولت در تصمیم‌گیری و اجرا بسته است. تریبون‌های مختلف و دستگاه‌های مختلفی درباره سیاست خارجی بدون توجه به منافع ملی صحبت می‌کنند، همین چالش ایجاد خواهد کرد؛ اما سیاست خارجی دولت بر اساس اعتمادسازی و تعامل است. همانطور که تا الان دولت مشکل داشت، در این دوره مشکلات آنها بیشتر خواهد شد.»
ترامپ؛ ورژن آمریکایی احمدی‌نژاد
واشنگتن‌پست در گزارشی به تحلیل انتخابات آمریکا پرداخته و نوشته است: «ترامپ ورژن آمریکایی احمدی‌نژاد است. پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا و گفتمان او و روش معرفی‌اش به دنیا، مخاطبان را به قیاس جالبی وامی‌دارد. ترامپ به طرز دردناکی غیرقابل پیش‌بینی است. او ورژن آمریکایی رئیس‌جمهور سابق ایران محمود احمدی‌نژاد است. با این حال، این قیاس مطلقی نیست. آنها کاملا به هم شباهت ندارند و تفاوت‌های آنها نیز غیرقابل اغماض است. یکی از آنها تاجر ثروتمند نیویورکی است و دیگری فرزند یک آرایشگر متوسط و مذهبی. ترامپ با انزجار درباره ایران اظهارنظر می‌کند و توافق هسته‌ای سال گذشته را رسوایی می‌خواند. احمدی‌نژاد سال‌ها ضد آمریکا سخن گفت و بارها بر افسانه بودن هولوکاست تاکید کرد که این بخش مورد حمایت برخی از حامیان ترامپ نیز بود.»
لیلا ابراهیمیان
