روزنامه سپید | اخبار 14 | 10 مهر 1395 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d43462
سپید: خبر به دنیا آمدن نخستین نوزاد در جهان که با استفاده از یک شیوه بحث‌برانگیز به‌وسیله دانشمندان آمریکایی شامل استفاده از DNA سه والد در رویان بود، روز سه‌شنبه ۲۷ سپتامبر (۶ مهر) منتشر شد؛ اما چرا و چگونه پزشکان این شیوه را به کار بردند؟
بر اساس گزارش «انحصاری» مجله نیو ساینتیست این نوزاد پنج ماه پیش از والدینی اهل اردن در مکزیک به دنیا آمد، سالم است و حال خوبی دارد. مادر این پسر حامل ژن‌های اختلالی به نام «نشانگان لی» (Leigh Syndrome)، یک اختلال کشنده دستگاه عصبی مرکزی است که به دو کودک پیشین این مادر که هر دو مرده بودند، انتقال یافته بود. این زن همچنین چهار بار دچار سقط‌جنین شده بود.
این زن که هویتش را نیو ساینتیست محفوظ نگه‌داشته است و همسرش به مرکز باروری نیو هوپ در منهتن نیویورک روی آوردند تا نوزادی داشته باشند که از لحاظ ژنتیکی به آنان مربوط باشد، اما حامل ژن‌های این بیماری ارثی نباشد. ازآنجایی‌که آمریکا اجازه استفاده از روش سه‌والدی را برای مقاصد باروری نمی‌دهد، پزشک آنها ژانگ در ماه مه برای انجام این کار به مکزیک رفت که به قول او در آن کشور قانونی در این زمینه وجود ندارد.
یک روش دیگر برای حل مشکل این زوج به نام انتقال پیش‌هسته‌ای (pronuclear transfer) از نظر آنان قابل‌قبول نبود زیرا انجام آن مستلزم نابودی دو رویان بود.
ازآنجایی‌که مادر ژن‌های این بیماری را در میتوکندری- یک اندامک درون سیتوپلاسم سلول و خارج از هسته که محل تولید انرژی و حاوی DNA خاص خود است- حمل می‌کند و درنتیجه DNA معیوب از طرف مادری انتقال می‌یابد، ژانگ از DNA هسته‌ای تخمک مادر استفاده کرد و در شیوه‌ای که به «انتقال هسته‌ای دوکی» مشهور است، آن را با میتوکندری به‌دست‌آمده از یک سلول تخمک اهدایی ترکیب کرد. او برای انجام این کار هسته یکی از تخمک‌های مادر را خارج کرد و آن را به درون یک تخمک اهدایی که قبلا هسته آن خارج شده بود، وارد کرد.
تخمک حاصل - حاوی DNA هسته‌ای مادر و DNA میتوکندری از اهداکننده- بعدا با اسپرم پدر بارور شد. ژانگ با این شیوه پنج رویان را به وجود آورد، اما فقط یکی از آنها به طور طبیعی رشد کرد. این رویان به رحم زن منتقل شد و به تولد پسری انجامید که ظاهرا سالم است.
دانشمندان دیگر چه می‌گویند
انتظار می‌رود ژانگ و گروه همکارش ماه آینده شیوه خود را در جلسه جامعه پزشکی تناسلی آمریکا در سالت لیک سیتی در ایالت یوتای آمریکا توصیف کنند.
تولد این نوزاد پسر همزمان با تحسین و انتقاد روبرو شده است. برخی از کارشناسان ناباروری از آن به عنوان گامی بالقوه مهم برای زنان ناقل اختلالات ژنتیکی یاد کرده‌اند و گروهی دیگر آن را اقدامی غیرمسئولانه توصیف کرده‌اند که پژوهش کافی روی آن انجام نشده است تا معلوم شود آیا بی‌خطر است یا نه.
دکتر جاستین سنت جان استاد و رئیس مرکز بیماری‌های ژنتیکی دانشگاه موناش در استرالیا درباره این تحول تازه گفت: «ازآنجایی‌که این تکنولوژی بحث‌برانگیز است و برای نخستین بار در دنیا به کار می‌رفت، به نظرم محققان باید به‌جای اعلام نتایج کارشان به این شیوه، یک نسخه از کارشان را برای بازبینی کامل (peer review) در اختیار می‌گذاشتند.»
تلاش‌های مشابه در دهه ۱۹۹۰ برای ایجاد نوزاد عاری از اختلال ژنتیکی مشابه با تزریق DNA میتوکندری از یک اهداکننده به تخمک مادر و افزودن بعدی اسپرم همسر او شکست خورده بود. در برخی از این نوزادان اختلال ژنتیکی به وجود آمد و استفاده از این تکنیک ممنوع شد.
در این موارد، احتمالا مشکل در نوزادانی بروز کرده بود که میتوکندری سلول‌هایشان از دو منبع منشا گرفته بود.
دیوید کلنسی، کارشناس این حوزه، مدرس در دانشگاه لنکستر در بریتانیا، اشاره کرد که تجربیات در میمون‌ها نشان داده است که DNA معیوب میتوکندری مادری ممکن است از میزان‌های پایین به میزان‌های بالاتری افزایش یابد و درنتیجه بیماری دوباره انتقال یابد، بنابراین باید انتظار چنین امکانی در انسان‌ها را هم باید داشت.
اما به گفته ژانگ و همکارانش در حال حاضر میتوکندری‌های این نوزاد پسر آزمایش شده‌اند و معلوم شده است کمتر از یک درصد آنها حاوی ژن جهش‌یافته معیوب هستند. آنان می‌گویند این میزان پایین‌تر از حدی است که باعث مشکلی شود؛ به گفته آنها عموما تصور بر این است که برای ایجاد این اختلال باید حدود ۱۸ درصد میتوکندری‌ها حاوی ژن معیوب باشند.
به‌علاوه با توجه به این‌که این نوزاد پسر است امکان انتقال این ژن‌های معیوب به نسل بعدی وجود ندارد، چراکه در فرآیند لقاح فقط هسته اسپرم وارد تخمک می‌شود، درنتیجه ژن‌های میتوکندری که در سیتوپلاسم قرار دارند، منحصرا از طرف مادری به ارث می‌رسند. کلنسی گفت: «بااینکه تا هنگامی‌که اطلاعات و پژوهش‌های جدید درباره این تکنیک گرد می‌آیند، باید هشیاری خود را درباره آن حفظ کنیم، بگذارید امیدوار باشیم که این کودک رشد کند و زندگی طولانی سالمی داشته باشد.»
منبع: Medical Express
ترجمه: حسین احمدی
