روزنامه سپید | اخبار 5 | 14 مهر 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d37261
با پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی شاهد تحولات عظیمی در تمامی زمینه‌ها از جمله علوم پزشکی هستیم. به‌کارگیری پرتوهای ساخت بشر در پرتودرمانی‌های پزشکی گواه این امر است. این مهم نیز بر کسی پوشیده نیست که تکنولوژی‌های روز به همان میزان که می‌توانند سود‌مند باشند، احتمالا پتانسیل آسیب‌رسانی نیز دارند. در این خصوص با رئیس پرتودرمانی وزارت بهداشت به گفتگو نشستیم.
«پرتوها یکی از پاک‌ترین انرژی‌هایی هستند که انسان تا به حال از آنها استفاده کرده است. پرتو یکی از انرژی‌هایی است که در تمام امورات زندگی بشر با شدت بسیار بالا ساری و جاری است.» این مقدمه‌ای از صحبت‌های رئیس اداره پرتودرمانی وزارت بهداشت است.
انواع پرتوها و ویژگی‌های آنها
علی گورانی در گفتگو با خبرنگار «سپید» در خصوص عمومیت کاربرد پرتوها گفت: «با نگاهی به علوم ارتباطات می‌توان پی‌برد که دنیای ارتباطات با استفاده از پرتوها متحول شد.» وی افزود: «در علوم پزشکی امکان درمان برخی بیماری برای متخصصین بدون استفاده از پرتوها وجود ندارد.» گورانی پرتوها را به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم کرد و گفت: «برخی پرتوها مصنوعی و ساخته دست بشر است و دسته دیگر پرتوها طبیعی هستند.» وی خاطرنشان کرد: «بر خلاف ذهنیت خیلی از ما، عمده آسیب بشر از پرتوهای طبیعی و اصلی‌ترین آنها «رادون 222» است که بصورت گاز از دل زمین متصاعد شده و بعد از سیگار، عامل دوم سرطان ریه است.» وی با اشاره به آمار بالای پیرپوستی در ایران ادامه داد: «یکی دیگر از پرتوهای طبیعی مضر پرتوهای ماورابنفش خورشید است که عامل اصلی سرطان پوست در آقایان و هم چنین پیرپوستی است.» گورانی دسته دوم پرتوها را مصنوعی و ساخته دست بشر دانست و گفت: «در حالی که بیشترین استفاده را در پرتو درمانی‌های پزشکی داریم، عمده‌ترین آسیب‌ها را نیز از این محل دریافت می‌کنیم.» وی ادامه داد: «این مساله به معنای بد بودن تکنولوژی نیست. بحث آن است که باید نحوه استفاده صحیح را از تکنولوژی آموخت.» وی افزود: «بر اصل تکنیک ایرادی وارد نیست زیرا در حال حاضر استفاده گسترده‌ای از پرتو داریم. اما بنا به برخی دلایل، آسیب‌های جانبی استفاده از پرتوها در ایران نسبت به سایر کشورها بیشتر است.»
رئیس پرتودرمانی وزارت بهداشت در توضیح ویژگی‌های پرتو گفت: «پرتوها انرژی محسوسی نیستند. مردم سایر انرژی‌ها را حس می‌کنند ولی این انرژی قابل حس نیست. پرتوها از یک ویژگی انحصاری برخوردارند و آن استفاده در سایر زمینه‌هاست. محسوس نبودن این امر باعث می‌شود مردم نسبت به پرتوها حساس نشوند. یعنی مثل آلودگی هوا و گرما نیست که حس شود و سر و صدا ایحاد کند.» گورانی عمده پرتوگیری‌های انسانی را از نوع پرتودرمانی دانست و گفت: «افرادی که با این تکنیک سر و کار دارند 3 دسته هستند. دسته اول پرسنلی که با این وسایل کار می‌کنند که به اصطلاح پرتوکارها نامیده می‌شوند. دسته دوم بیماران هستند که مورد پرتودرمانی قرار می‌گیرند و دسته سوم همراهان بیمار هستند.» وی در خصوص «پرتوکار» گفت: «از آنجا که پرتوکاران با مضرات پرتوها آشنایی دارند و همچنین به دلیل امنیت و حفاظت‌های محیط کاری، کمتر در معرض پرتوگیری قرار می‌گیرند.» وی خاطرنشان کرد: «اطلاعات و آمارهای جمع‌آوری شده نشان می‌دهد در سال‌های اخیر پرتوگیری‌های قابل‌توجهی توسط پرتوکاران وجود نداشته و بیشترین آسیب در این بین به بیمار و همراهان وی وارد می‌شود.» گورانی در خصوص اینکه آسیب‌ها چگونه به بیمار و همراهان بیمار وارد می‌شود، گفت: «آسیب‌ها می‌تواند از تجهیزات و وسایل موجود باشد چرا که یا قدیمی هستند یا کیفیت لازم را ندارند.» وی تصریح کرد: «دومین مورد آسیب‌رسان خطاهای انسانی است یعنی عدم استفاده صحیح از دستگاه‌ها.» رئیس پرتودرمانی وزارت بهداشت در توصیف استفاده از پرتودرمانی گفت: «در رادیولوژی قبل از عکسبرداری ابتدا نوری را می‌تابانند و با جابجا‌کردن آن نور و کم و زیاد کردن آن، نور را با مقدار اشعه منطبق می‌کنند، به عبارت دیگر توسط آن نور مقدار اشعه لازم را تنظیم می‌کنند. مثلا اگر بخواهند از زانوی بیمار عکس بگیرند نور را در زانوی بیمار متمرکز می‌کنند و دیگر نباید از سایر اندام بیمار عکس گرفته شود. ولی به دلیل خرابی دستگاه‌ها گاهی خلاف آن اتفاق می‌افتد و دیده می‌شود که در یک عکسبرداری از تمامی بدن بیمار عکس گرفته می‌شود.» وی ادامه داد: «اشعه در زمان برخورد با قسمت‌های غیر هدف، می‌تواند آسیب‌رسانی کند و مثلاتیروئید و چشم انسان را تحت تاثیر قرار دهد.»
رئیس اداره پرتوهای وزارت بهداشت با بیان این که پوشش حفاظتی از ترفندهایی است که می‌توان با استفاده از آن، از برخورد اشعه‌های اضافی به بدن بیمار جلوگیری کرد، خاطر نشان کرد: «این پوشش از سرب ساخته می‌شود و مقاوم در برابر پرتوهای پزشکی است.» گورانی اذعان کرد: «در عکسبرداری از بیماران گاهی دیده شده که به دلیل عدم وضوح عکس گرفته شده توسط پرتوکار، متخصص درخواست عکس مجدد می‌کند. یعنی پرتوگیری مجدد صورت می‌گیرد. این در حالی است که اگر کیفیت دستگاه و عکس گرفته شده خوب بود دیگر لزومی به پرتوگیری مجدد نبود.»
گورانی در خصوص آسیب‌های وارده به همراه بیمار گفت: «نکته قابل تامل دیگر همراهان بیمار است. در برخی عکسبرداری‌ها حضور همراه به هنگام پرتوگیری الزامی است. به طور مثال در عکسبرداری از کودکان از مادران کودک نیز خواسته می‌شود که همراه کودک در اتاق پرتوگیری حاضر شده و در ثابت نگه‌داشتن کودک کمک کنند.» وی تصریح کرد: «در سایر کشورها این وظیفه بر عهده کادر پرسنلی و افراد آگاه در این زمینه به همراه پوشش حفاظتی لازم صورت می‌گیرد. متاسفانه در ایران این موارد رعایت نمی‌شود.» وی اذعان داشت: «کمتر موردی دیده می‌شود که همراه بیمار با روپوش سربی و دستکش‌های محافظتی در کنار بیمار حضور پیدا کنند و عملا بدون هیچ‌گونه حفاظی در اتاق حاضر می‌شوند. در نتیجه همراه بیمار مورد پرتوگیری بی‌مورد قرار می‌گیرد.» وی افزود: «از آنجا که اشعه‌گیری برای مردم قابل لمس نیست و هرچقدر هم انرژی تابیده شود مردم متوجه نمی‌شوند و لمس نمی‌کنند در نتیجه نسبت به آن بی‌اهمیت برخورد می‌کنند.» وی با اشاره به سطح پایین دانش مردم نسبت به مضرات پرتو ادامه داد: «عموما باید راهنمایی و نظارت پرسنلی برای آن صورت گیرد ولی متاسفانه در بیشتر موارد به هر دلیل این نکات رعایت نمی‌شود و در نهایت بیمار و همراه بیمار آسیب می‌بیند.»
موضوع کاملا جدی است
گورانی با تاکید بر جدی بودن موضوع گفت: «باید به کیفیت و کنترل کیفیت دستگاه‌ها بیش از پیش پرداخته شود. پرتوکاران باید بیشتر از قبل مکلف به رعایت اخلاق کار و حفاظت بیمار و همراه بیمار باشند.» وی افزود: «آموزش عمومی باید بالا برود و بر سیستم‌های حفاظتی کار با پرتوها نظارت جدی‌تری اعمال شود تا در مجموع آسیب‌های کمتری بر مردم وارد شود.»
پدیده مظفری
