روزنامه سپید | اخبار 6 | 28 مهر 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d36214
نامگذاری یک روز به نام لخته خون شاید تعجب بسیاری را برانگیزد اما واقعیت این است که همین لخته کوچک، بسیاری را به کام مرگ می‌کشاند. وجود آمار بالا باعث شده تا یک روز به نام روز جهانی ترومبوز نامیده شود، به‌خصوص اینکه بسیاری بیماری آمبولی را جدی نمی‌گیرند و حتی برخی از پزشکان از تشخیص آن عاجز هستند. به همین مناسبت با دکتر مینو احمدی‌نژاد، مدیر آزمایشگاه‌های ستاد مرکزی سازمان انتقال خون و مسئول بخش مرجع انعقاد به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
چه ضرورتی وجود داشت تا یک روز در تقویم سالانه به‌عنوان «روز جهانی ترومبوز» نامیده شود.
13 اکتبر مصادف با روز 21 مهر ماه روز جهانی ترومبوز نامگذاری شده و یکی از مهم‌ترین پیغام‌های نامگذاری این روز از سوی انجمن بین‌المللی ترومبوزوهموستاز این است که این آگاهی به جامعه داده شود تا بدانند لخته‌های خونی به‌طورکلی عامل کشنده‌ترین بیماری‌های قلبی- عروقی در دنیاست.
دو بیماری اول یعنی سکته‌های قلبی و مغزی، بیماری‌هایی هستند که عموم مردم با آن تا حد زیادی آشنایی دارند اما مقوله سوم «ترومبوآمبولی‌های وریدی» (VTE) است که از آن به‌عنوان سومین عامل کشنده بیماری‌های قلبی- عروقی در دنیا نام می‌برند. این عامل در دسته عواملی قرار می‌گیرد که عموم مردم با آن آشنایی ندارند و بسیاری از پزشکان نیز آن را به موقع تشخیص نداده و همین آمار مرگ و میر ناشی از این بیماری را بالا می‌برد.
هر فردی و در هر سنی امکان دارد که دچار این عارضه شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت هر فردی مستعد ترومبوآمبولی وریدی است. برخی از افراد بیشتر در معرض خطر هستند و پیشنهاد ما این است که همه افراد نسبت به فاکتورهای خطر آشنایی پیدا کرده و موقعیت‌هایی را که می‌تواند فرد را مستعد تشکیل لخته خون کند، خوب بشناسند. چنین افرادی باید از پزشک خود بخواهند که با توجه به وجود بسترهای ابتلا به ترومبوز در خود، پزشک تدابیر لازم را بیندیشد.
در مورد ترومبوز چه تعریف جامعی را می‌توان ارائه کرد.
ترومبوز به معنی ایجاد لخته خون در رگ‌های خونی است. به عبارت دیگر ایجاد لخته‌های خونی ترومبوز نامیده می‌شود. حال امکان دارد این لخته خون در عروق شریانی (اکسیژن رسان) ایجاد شود که عموما عامل سکته‌های قلبی- مغزی است اما اگر در وریدها لخته خون ایجاد شود می‌تواند ترومبوآمبولی وریدی را به وجود بیاورد که همان بیماری خطرناک سوم است که عده زیادی نسبت به آن آگاهی ندارند.
شما در لابه‌لای سخنان خود به فاکتورهای خطر اشاره کردید، این فاکتورهای خطر چیست؟
به نظر می‌رسد که مهم‌ترین رسالت ما اطلاع‌رسانی در مورد فاکتورهای خطر است. بسیاری از افراد نسبت به فاکتورهای خطر اطلاعی ندارند و همین عدم آشنایی باعث می‌شود تا اتفاقات ناخوشایندی رقم بخورد. این روز با این هدف نامگذاری شده تا مردم بدانند که ترومبوآمبولی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر بعد از سکته‌های قلبی- مغزی به شمار می‌رود.
قبل از ذکر عوامل خطر 2 تعریف را باید ارائه کرد. DVT که به معنی ایجاد لخته خون در وریدهای عمقی به‌خصوص ساق پاست و PE که به معنی آمبولی در ریه بوده و از هر 4 نفری که به این بیماری مبتلا می‌شوند، یک نفر فوت می‌کند.
چه عواملی باعث می‌شود تا فرد مستعد ترومبوآمبولی بشود.
هر فرد باید نسبت به عوامل خطر آگاه باشد و پزشک خود را آگاه کند. 3 تا از مهم‌ترین عوامل را چنین می‌توان برشمرد.
1- بستری در بیمارستان: هر فردی که یک دوره بستری را در بیمارستان بگذراند مستعد لخته خون است، آمار ارائه‌شده نشان می‌دهد که دو‌سوم افرادی که لخته خون در ساق پایشان ایجاد شده است یک دوره بستری را در بیمارستان گذرانده‌اند.
2- جراحی: هر فردی که تحت عمل جراحی خصوصا جراحی زانو، مفصل ران یا عمل جراحی برای سرطان قرار می‌گیرد، در معرض ابتلا به ترومبوآمبولی قرار دارد.
3- مورد سوم، عدم تحرک است. افرادی که به صورت طولانی مدت حرکت ندارند. افرادی که فلج بوده یا افردی که به صورت طولانی‌مدت پرواز دارند و این مدت زمان بیش از 6 ساعت است، امکان دارد که دچار ترومبوآمبولی شوند.
سایر عوامل خطر شامل مصرف داروهای هورمونی از جمله قرص‌های ضدبارداری، افزایش سن، سابقه وجود ترومبوآمبولی در خانواده و چاقی ( BMI > 30 ) است. خانم‌ها در دوران بارداری تا 6 هفته پس از تولد نوزادشان نیز مستعد این بیماری هستند.
افراد برای جلوگیری از ابتلا به آمبولی باید چه کار کنند؟
در درجه اول باید پزشک خود را از وجود فاکتورهای خطر مطلع سازند. در مواردی همچون عدم‌تحرک مثلا در طول پروازهای طولانی‌مدت، باید هر 2 ساعت یک بار از جای خود بلند شوند و حرکت کنند.
بسیاری از خانم‌ها از قرص‌های ضدبارداری استفاده کرده یا اینکه در سنین بعد از یائسگی برای جلوگیری از علائم یائسگی، همچون گرگرفتگی و پوکی استخوان از هورمون‌های جنسی استفاده می‌کنند. استفاده از قرص‌ها باعث می‌شود تا فرد پرخطری محسوب شود. این بیماران باید پزشک خود را از وجود این فاکتورهای پرخطرآگاه کنند.
یعنی داروی هورمونی خود را در صورت جراحی قطع کنند؟
من چنین توصیه‌ای نمی‌کنم اما به نظرم افراد باید همه این اقدامات را با مشورت پزشک انجام دهند و باید همواره این نکته را مورد توجه قرار بدهند که باید پزشک خود را از فاکتورهای خطرساز آگاه کنند تا پزشک اقدامات لازم را انجام بدهد. در نهایت می‌توان عامل چاقی را اضافه کرد. افرادی که BMI بالاتر از 30 دارند 3-2 برابر بیشتر احتمال دارد که به ترومبوز دچار شوند.
یک فرد باید از کجا متوجه شود که دچار ترومبوز شده است؟
علامت DVT در وریدهای عمقی درد در ساق پا، تورم در همان منطقه و قوزک پا از زانو به پایین، قرمزی یا تغییر رنگ و گرماست و علائم آمبولی ریه به شکل تنگ نفس، درد قفسه سینه، ضربان قلب تند، احساس سبکی در سر، احساس مرگ و... است.
این آمار مرگ و میر 25 درصدی در افراد مبتلا به آمبولی باعث شده که 21 مهر روز ترمبوز نامیده شود؟
بله. عدم آگاهی مردم و آمار بالای مرگ و میر باعث شد تا انجمن بین‌المللی ترومبوزوهموستاز تصمیم بگیرد تا در سراسر جهان این روز را به‌عنوان روز ترومبوز نامگذاری کند. این انجمن حدود 4 هزار عضو داشته و در سال 1969 راه‌اندازی شده است.
این انجمن غیرانتفاعی و غیردولتی بوده و هدفش تشخیص و پیشگیری و درمان بیماری‌های خونریزی‌دهنده و ترومبوتیک است. این اعضا تلاش دارند تا میزان مرگ و میر در اثر بیماری آمبولی را کاهش دهند.
4 هزار پزشک در 98 کشور جهان که ایران هم یکی ازآن کشورهاست تمام توان خود را بر این مسئله متمرکز کرده‌اند تا میزان مرگ و میر در اثر ترمبوز کاهش یابد.
میزان مرگ و میر در اثر ترومبوز چقدر است؟
سالیانه 300-100 هزار نفر در آمریکا و 30 حدود 500 هزار نفر در اروپا در اثر حوادث ترومبوآمبولی وریدی فوت می‌کنند.
این بیماری تا چه حد قابل پیشگیری است؟
لخته‌های خونی آمبولی از 2 عامل دیگر بیشتر قابلیت کنترل دارند. با این حال به راحتی می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد.
این انجمن برای تحقق آرمان‌های خود چه شعاری را انتخاب کرده است.
انجمن بر این مسئله تاکید دارد که باید ترومبوز تعریف شود و این نیاز ضروری اورژانس است. جامعه باید نسبت به این مسئله آگاهی پیدا کند که ترومبوز یک بیماری کشنده است که باید تلاش کرد تا آن را کنترل کرد.
مجمع بهداشت جهانی این آرمان را مدنظر قرار داده است که تا سال 2025 باید 25 درصد از میزان مرگ و میر‌های ناشی از بیماری‌های غیرعفونی کاسته شود. هدف ما معرفی ترومبوز است و همه باید خود را در معرض خطر بدانند و فکر نکنند که از این مسئله مستثنا هستند.
پزشکان در نحوه برخورد با چنین افراد پرخطر باید چه تدابیری را درنظر بگیرند؟
پیشنهاد ما این است که دوستان همکار به وب سایت worldthrombosisday.org مراجعه کنند. در این سایت مقالات مهم پزشکی منتشر شده است. پزشکان ضمن برخورداری از این آگاهی بهتر بتوانند مانع بروز عواقب ناشی از بیماری آمبولی وریدی شوند.
