روزنامه سپید | اخبار 4 | 10 تیر 1394 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d35347
در جریان دیدار وزیر بهداشت با رئیس قوه قضائیه، قرار بر این شد که روی اجرای حکم حبس برای موارد قصور پزشکی تجدیدنظری صورت گیرد. قصور پزشکی و نظارت بر آن یکی از مواردی است که این روزها سازمان نظام پزشکی، وزارت بهداشت، دادگستری، قوه قضائیه و پزشکی قانونی و البته مردم را به خود مشغول کرده است. در این راستا سپید به بررسی موارد قصور پزشکی و احکام قضایی آن پرداخت.
100هزار شکایت غیرواقعی از پزشکان
شاید بالا رفتن سطح آگاهی مردم باعث شده این روزها پرونده‌های شکایت از پزشکان نسبت به قبل بیشتر شود. البته در بررسی بسیاری از این پرونده‌ها مشخص می شود که شکایت وارده به حق نبوده و پزشک تبرئه می‌شود. رئیس انجمن متخصصین بیهوشی و مراقبت‌های ویژه کشور در گفتگو با شفاآنلاین در این خصوص اظهارکرد: «اکثر نظارت‌های مثبت دست وزرات بهداشت و نظارت‌های منفی مانند محکوم کردن پزشکان و... دست نظام پزشکی است. حال سوال اینجاست این چه نظارت‌هایی است که تقسیم کرده‌اند؟ قسمت‌های خوب را خودشان و قسمت‌های بد را به این سازمان داده‌اند!»
محمدمهدی قیامت درباره عملکرد نظام پزشکی برای برخورد با زیرمیزی خاطرنشان کرد: «پزشکان همکاری خوبی کردند و سازمان هم در حد توان و نیروی نظارتی‌اش توانست کنترل کند.گواه این ادعا نیز تعداد شکایت است که نزدیک به 100هزار شکایت شده که هیچ‌کدام به‌طور تقریبی واقعی نبود. بسیاری از آنها نیز بعد از بررسی توسط افراد خارج از سازمان مشخص شد که فقط تعداد انگشت شماری از پزشکان دراین زمینه تخلف کرده بودند.»
4دسته اشتباه در قصور پزشکی مطرح است
«قصور پزشکی به تمامی اعمال و اقداماتی که یک پزشک در حین درمان بیمار انجام می‌دهد و به‌صورت غیرعمدی منجر به آسیب به بیمار شود، گفته می‌شود.» این گوشه‌ای از صحبت‌های رئیس اداره کمیسیون‌های پزشکی قانونی استان تهران در خصوص قصور پزشکی است. غلامعلی جعفری در مصاحبه با خبرنگار ما در خصوص مباحث پیرامون قصور پزشکی، گفت: «اگر پزشک اقدام به کاری کند که در راستای آن کار آسیبی به بیمار وارد نشود، نمی‌توان گفت قصوری صورت گرفته است. اصل کلی در تعیین قصور پزشکی این است که پزشک اشتباهی کند که به بیمار ضرر برساند. حال این کار اشتباه خود تعریف دارد.»
رئیس گروه تحقیقات خطاها و قصور پزشکی مرکز تحقیقات در رابطه با تعریف اشتباه، گفت: «اشتباه یعنی اینکه پزشک قبل از درمان بیمار باید یکسری اقدامات انجام دهد که نداده، مثلا یکسری تست، معاینات و دارو تجویز کند که این کار را نکرده است. انجام ندادن این موارد وقتی منجر به آسیب به بیمار شود، اشتباه تلقی می‌شود.»
وی تصریح کرد: «4 دسته اشتباه شامل بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم تبحر و عدم رعایات نظامات دولتی وجود دارد. بی‌احتیاطی یعنی یکسری کارهایی که باید انجام می‌شده، ولی صورت نگرفته است. بی‌مبالاتی یعنی اینکه پزشک کارهایی انجام داده که اشتباه بوده است. به‌طور مثال جاگذاشتن گاز استریل در بدن بیمار، سوراخ کردن روده بیمار در حین جراحی و اشتباهاتی از این قبیل. عدم تبحر نیز یعنی اینکه فرد کاری را که انجام می‌دهد، مهارت لازم را نداشته باشد و چون توانایی انجام درست این کار را ندارد به بیمار صدمه می‌زند.»
جعفری ادامه داد: «بخش دیگر عدم رعایت نظامات دولتی است. یکسری قوانین و بخش‌نامه‌ها توسط مراجع ذی‌ربط مثل وزارت بهداشت، نظام پزشکی و قوه قضائیه و سایر ارگان‌ها صادر می‌شود. به‌طور مثال وزارت بهداشت می‌گوید، تزریق فلان دارو و آمپول در مطب ممنون است، پزشک آن آمپول را در مطب تزریق می‌کند و مشکل به‌وجود می‌آید و بیمار می‌میرد. یعنی پزشک توجهی به بخش‌نامه نکرده است که این نیز خود نوعی خطا و قصور پزشکی محسوب می‌شود.»
رئیس اداره کمیسیون‌های پزشکی قانونی استان تهران افزود: «حال اگر پزشکی عمدا کاری انجام و آسیبی به بیمار وارد کرد، که اصولا هیچ پزشکی این کار را نمی‌کند، این موارد دیگر قصور پزشکی به‌حساب نمی‌آید و جنایی شمرده می‌شود. در واقع مانند کسی است که در خیابان به فرد دیگری صدمه بزند و این دیگر قصور پزشکی نیست و جرایم قضایی دارد.»
وی همچنین گفت: «اگر پزشکی در حین درمان لازم باشد که بالای سر بیمار حضور داشته باشد، اما به موقع خود را نرساند و یا از آمدن سرباز زند این مورد نیز قصور محسوب نشده، بلکه خودداری از کمک به مصدومان و مجروحان حساب می‌شود که این مورد نیز حکم زندان در پی دارد.»
جعفری یادآور شد: «طبق ماده 616 قانون مجازات اسلامی،درصورتی که قتل غیرعمد به‌واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم‌محکوم خواهد شد، مگر اینکه خطای محض باشد. پزشک در اقداماتی که منجر به فوت بیمار شود به حبس جریمه می‌شود. پس این حبس مواردی را که فرد زنده است، شامل نمی‌شود.»
این متخصص پزشکی قانونی افزود: «درست است که قانون حبس، قانون مجلس است، اما اگر پزشکی که در اتاق عمل جراحی انجام می‌دهد، اگر به‌جای تمرکز روی کار، دستش بلرزد و از نتیجه جراحی نگران باشد، درست نیست.»
وی خطای پزشکی را خطای انسانی دانست و افزود: «همه افراد در زندگی اشتباه می‌کنند، اما برخی از خطاها خیلی خطرناک است. حساسیت زیاد مجلس و قانون‌گذار نیز به خاطر این است که پزشکان باید دقت بالایی داشته باشند. حال جای این سوال است که اگر فردی فوت شد، واقعا باید پزشک به زندان برود؟»
وی در خصوص دیدار وزیر بهداشت با رئیس قوه قضائیه و تجدیدنظر رای حبس برای موارد قصور پزشکی، گفت: «رئیس قوه قضاییه نمی‌گوید پزشک زندان نرود. قرار نیست یک ماده قانونی متوقف شود، بلکه از مجازات‌های جایگزین استفاده می‌شود. زندان رفتن یک پزشک فایده‌ای ندارد و تنها این ترس از زندان باعث می‌شود که پزشکان ریسک نکرده و بیماران را خوب نکنند که این اصلا خوب نیست. این سبب سرگردان شدن بیماران می‌شود و نباید کاری کرد که پزشکان از دست زدن به جراحی‌های پرخطر بترسند.»
جعفری بااشاره به لایحه مجازات‌های جایگزین گفت: «درحال حاضر نیز لایحه مجازات‌های جایگزین وجود دارد. این موارد در جرایم دیگر به غیر از پزشکی نیز دیده می‌شود.»
وی همچنین گفت: «در مقابل پزشکانی نیز هستند که چندین‌بار دچار خطای پزشکی شده‌اند. آیا این افراد نباید زندان بروند؟ این مورد دیگر برای جامعه پزشکی خطرناک است. پزشکانی اینچنین که البته درصد ناچیزی هستند، راهکار مورد نیاز برای آنها به خاطر خطاهای متعدد می‌تواند زندان باشد.»
راهکارهای جلوگیری از قصور پزشکی
مدیرگروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین در خصوص راهکارهای جلوگیری از قصور پزشکی، گفت: «پزشکان باید قواعد مختلفی را رعایت کنند. مسائل علمی را در تمام اصول درمانی خود جای دهند. یعنی از انجام اقدامات غیر درمانی منسوخ شده از نظر زمانی و یا غیرتایید شده توسط منابع علمی خودداری کنند. هیچ پزشکی نمی‌تواند شیوه درمانی نوینی را بدون تایید علمی ابداع کرده و از آن استفاده کند. این جور موارد خود قصور پزشکی محسوب می‌شود.»
جعفری خاطرنشان کرد: «پزشک حتما باید شرایط کاری و محیط کاری خود را استاندارد کند. اقلام و تجهیزاتی که پزشک استفاده می‌کند، باید استاندارد باشد و به خاطر ارزانی از جنسی استفاده نشود که در نهایت برای بیمار عارضه به همراه داشته باشد. دیگر اینکه پزشک باید به پرسنل زیردست خود آموزش دهد. پرستار و کادر پیراپزشکی باید به صورت دوره‌ای آموزش ببینند.»
وی همچنین در پایان گفت: «نکته آخر اینکه همواره باید خود را برای شرایط اورژانس آماده کنیم. هر لحظه در کار پزشکی ممکن است، کار اورژانسی پیش بیاید که باید خود را برای آن آماده کرد.»
قوانین نیازمند بازنگری است
گفتنی است مدیرکل پزشکی قانونی کشور نیز در گفتگو با خبرنگار ما در خصوص تجدیدنظر رای حبس برای موارد قصور پزشکی گفت: «قطعا دیدگاه رئیس قوه قضائیه این است که در جامعه پزشکی یکسری مجازات خاصی در نظر گرفته شود و موافق حبس برای پزشکان نیست، اما این اشکال قانونی است که باید در قوانین بازنگری شود و این دیدگاه در قوه قضائیه نیز وجود دارد که قوانین مورد بازبینی قرار گیرد و امید است که با این کار مشکل مذکور به صورت ریشه‌ای حل شود.»
احمد شجاعی خاطرنشان کرد: «برای حفظ آرامش جامعه پزشکی لازم است حکم حبس حذف شود. در حال حاضر نیز حکم حبس برای پزشکانی داریم که با دستور رئیس قوه قضائیه جلوی آن گرفته شده است.»
نتیجه مجازات حبس، ضرر به بیمار است
مدیرکل نظارت سازمان نظام پزشکی نیز در این خصوص به خبرنگار ما، گفت: «بنده اعتقاد دارم که برخی از رشته‌های پزشکی نیازمند داشتن شجاعت است. یعنی اگر پزشک جراحی را از نتیجه عمل بترسانیم اشتباه است. بنده روی جراحی تاکید می‌کنم، زیرا معمولا این مجازات برای کسانی است که بیماران آنها دچار عوارض بسیاری شده که اصولا در جراحی‌ها دیده می‌شود. اگر جراح را به خاطر ملاحظات در نتیجه عمل در جراحی‌های پرخطر بترسانیم، باعث می‌شود که بسیاری از بیماران در اورژانس‌ها جان خود را از دست دهند و جراحان نیز حاضر به عمل آنها نشوند.»
شهریار خاقانی تصریح کرد: «یعنی اینکه نتیجه مجازات حبس برای پزشک فقط ضرر و زیان برای بیمار خواهد بود. یک زمانی در گذشته مجازات حبس نبود و در شهرستانی که بنده دوره انترنی خود را می‌گذراندم و زمان جنگ نیز بود، به صورت مقطعی شکایات در آن شهرستان بالا رفته بود. بیماران مسنی که دچار انسداد روده شده بودند و با تاخیر وارد اورژانس می‌شدند، و از آنجا که بیمار اگر با تاخیر مراجعه کند، دچار مشکلات متابولیک نیز می‌شود و در نتیجه بیماری پرخطر محسوب می‌شود، جراحان دست به عمل نمی‌زدند و هر پزشکی جراحی را برعهده پزشک دیگر می‌گذاشت و در نتیجه بیمار از بین می‌رفت. این تجربه 30 سال پیش است.»
خاقانی تاکید کرد: «بنابراین کار خوبی در این خصوص انجام شده که در نتیجه زحمت‌های رئیس سازمان نظام پزشکی و جلسات مختلفی است که در این زمینه داشته است و در نهایت آقای وزیر نیز آخرین فردی بودند که پادرمیانی کردند و خوشبختانه نتیجه گرفتیم.»
تجدیدنظر حکم حبس در موارد قصور پزشکی
گفتنی است در دیداری وزیر بهداشت با رئیس قوه قضائیه، با ابراز نگرانی جامعه پزشکی از اعمال مجازات حبس در خصوص قصور پزشکی خواستار تجدید نظر رای حبس برای موارد قصور پزشکی شد و عنوان کرد: «بدون شک پزشک در فضایی مبتنی بر آرامش حرفه‌ای می‌تواند، خدمات تشخیصی و درمانی موثری داشته باشد و اجرای چنین احکامی ممکن است، در روند پذیرش و ارائه خدمات درمانی بیماران به ویژه در فوریت‌های پزشکی اخلال ایجاد کند و روابط انسانی بین بیمار و پزشک را خدشه‌دار کرده و سلامت مردم را به مخاطره اندازد.»
آیت‌الله آملی لاریجانی نیز با استقبال از پیشنهاد وزیر بهداشت اعلام کرد در گذشته بخشنامه‌ای به قضات ارسال و از قضات سراسر کشور خواسته شده تا از صدور جزای حبس برای پزشکان خودداری کنند، که مجددا بر آن تاکید خواهد شد.
همچنین وی پیشنهاد کرد که کمیته‌ای در وزارت بهداشت برای بررسی این موضوع زیر نظر وزیر بهداشت تشکیل شود تا در صورت گزارش مواردی از محکومیت حبس برای قصور پزشکی به‌صورت مستقیم با نظر رئیس قوه قضائیه، تجدید نظر در احکام صورت گیرد و حکم حبسی نیز برای جامعه پزشکی بدون نظر رئیس قوه قضائیه صادر نشود.
پدیده مظفری
