روزنامه سپید | اخبار 8 | 10 آبان 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d34963
کنترل درد، یکی از قدیمی‌ترین اهداف پزشکی در طول تاریخ بشر بوده است و هر چند که گزینه‌های متعددی برای این منظور در بازارهای مصرف جهانی وجود دارند، هنوز بسیاری از بیماران متعاقب بیماری‌شان درد و رنج فراوانی را تحمل می‌کنند. اغلب گزینه‌های موجود برای کنترل درد، قادر به مهار دردهای با شدت خفیف تا متوسط هستند و غلبه بر درد شدید هنوز هم یکی از معضلات پزشکی است. در میان گروه داروهای مورد استفاده برای کاهش و کنترل درد، تنها خانواده اپیوئیدها بر دردهای شدید موثرند، اما استفاده از این گروه دارویی نیز همواره با خطر سوءمصرف دارویی از سوی بیماران همراه است. بنابراین تایید هرکدام از اشکال ضددردهای اپیوئیدی، علاوه بر لزوم تکمیل مطالعات اثبات اثربخشی و ایمنی دارو، نظارت مستقیم و دقیق سازمان‌های نظارتی و دولتی را می‌طلبد.
در میان اشکال مختلف این خانواده دارویی، برچسب پوستی به دلیل سهولت استفاده جایگاه ویژه‌ای دارد. 2 مطالعه بالینی فاز3، در نهایت به تایید برچسب پوستی بوپرنورفین در کنترل درد انجامیدند؛ در یکی از این مطالعه بیمارانی شرکت داشتند که تاکنون از سایر اشکال اپیوئیدی استفاده نکرده بودند.
بوپرنورفین و رفتار با گیرنده‌های درد
برچسب‌های پوستی بوپرنورفین برای تجویز در بیمارانی که شدت درد آنها به حدی است که نیاز به مصرف طولانی مدت و مرتب اپیوئید دارند و سایر گزینه‌های درمانی پاسخگو نیستند، در بسیاری از کشورها مورد تایید است. بوپرنورفین به عنوان آگونیست نسبی گیرنده اپیوییدی مو اثر می‌کند. 5 دوز مختلف دارویی از برچسب‌های پوستی آن در بازار دارویی جهان موجودند. بیمارانی که تاکنون از ضددردهای اپیوئیدی استفاده نکرده‌اند یا در حال مصرف سایر اشکال ضددردهای اپیوئیدی هستند، می‌توانند، برای کنترل دردشان از برچسب‌های اپیوئیدی استفاده کنند. در مورد برچسب‌های اپیوئیدی، عوارض مشابه سایر اشکال اپیوئید و شامل تهوع، استفراغ، گیجی، یبوست و بی‌خوابی است.
خطر اعتیاد، سوءمصرف و استفاده با دوز نادرست در مورد ضددردهای اپیوئیدی آهسته رهش وجود دارد، بنابراین مکرر توصیه شده است که برچسب‌های پوستی بوپرنورفین تنها برای بیمارانی تجویز شود که سایر گزینه‌های درمانی نظیر ترکیبات غیراپیوئیدی یا اپیوئیدهای سریع‌الرهش به اندازه کافی برای آنها موثر نیستند، تحمل نمی‌شوند یا برای مدیریت درد ناکارامد هستند. برچسب پوستی بوپرنورفین نباید به عنوان گزینه‌ای که در صورت نیاز می‌تواند به آسانی در اختیار بیمار قرار گیرد به وی معرفی شود.
بوپرنورفین، یک اپیوئید نیمه صناعی است. برخلاف اپیوئیدهایی نظیر مورفین که به عنوان آگونیست کامل گیرنده اپیوئیدی مو اثر می‌کنند، بوپرنورفین یک آگونیست نسبی(ناکامل) این گیرنده‌هاست و در عین حال به عنوان یک آنتاگونیست گیرنده‌های اپیوئیدی کاپا و آگونیست گیرنده‌های اپیوئیدی دلتا و آگونیست نسبی گیرنده‌های شبه اپیوئیدی فعالیت می‌کند. گیرنده‌های اپیوئیدی مو با بی‌دردی سوپرا اسپاینال، تضعیف تنفسی، سرخوشی، خواب آلودگی، کاهش حرکات لوله گوارش و وابستگی فیزیکی مرتبط هستند. گیرنده‌های کاپا با بی‌دردی سوپرا اسپاینال، آرام بخشی، تنگی نفس، وابستگی و تضعیف تنفسی مرتبط‌اند. گیرنده‌های دلتا با ضددردی، اثرات سایکومیمتیکی و ملالت ارتباط دارند. گیرنده‌های شبه اپیوئیدی از لحاظ ساختاری مشابه گیرنده‌های اپیوئیدی هستند و در مدیریت مرکزی درد نقش دارند. میل ترکیب یک دارو، نشان‌دهنده قدرت آن در اتصال به گیرنده است. فعالیت ذاتی دارو با درجه‌ای که دارو گیرنده‌ای را که به آن متصل می‌شود فعال می‌کند مرتبط است. بوپرنورفین میل ترکیب بالایی با گیرنده اپیوئیدی مو دارد. حال آن که فعالیت ذاتی‌اش پایین است. میل ترکیبی گیرنده‌ها در مورد گیرنده‌های شبه اپیوئیدی به میزان قابل توجهی کمتر است. بوپرنورفین در مقایسه با سایر اعضای گروه، شروع اثر طولانی‌تر و مدت اثر بیشتری دارد. رسیدن به غلظت ثابت در سومین روز مصرف برچسب پوستی بوپرنورفین رخ اتفاق می‌افتد. فراهمی زیستی برچست پوستی بوپرنورفین، 15درصد است. میزان انتشار اما بالاتر است و تا 96درصد بوپرنورفین به پروتئین پلاسما متصل می‌شود. بوپرنورفین در کبد و از طریق CYP3A4 و گلوکورونیدیشن ایزوآنزیم‌های UGT متابولیزه می‌شود. نیمه عمر نهایی آن 26 ساعت است. این دارو به طور اولیه از طریق مدفوع دفع می‌شود.
بوپرنورفین، تفاوت در الگوی مصرف
بیمارانی که قبلا سابقه مصرف اپیوئید را نداشته‌اند، درمان را با برچسب‌های پوستی 5 میکروگرم در ساعت بوپرنورفین آغاز می‌کنند. در مورد بیمارانی که از قبل در حال دریافت اپیوئید هستند، مورفین خوراکی، روزانه باید محاسبه شود. اگر بیمار مورفین خوراکی کمتر از 30 میلی‌گرم دریافت می‌کند، دوز آغازین 5 میکروگرم در ساعت مناسب است. اگر کل دوز روزانه خوراکی مورفین 30 تا 80 میلی گرم باشد، اپیوئید بیمار باید طی 7 روز کاهش داده شود و در شرایطی که برچسب پوستی 10 میکروگرم در ساعت برای وی شروع می‌شود، دوز خوراکی وی نباید بیشتر از 30 میلی گرم باشد. تا زمانی که کنترل درد با برچسب‌های پوستی بوپرنورفین حاصل شود، ضددردهای کوتاه اثر باید در صورت لزوم مصرف شوند. برچسب پوستی برای مدت 7 روز استفاده می‌شود. در مورد بیمارانی که مورفین خوراکی بیش از 80 میلی‌گرم در روز مصرف می‌کنند، کنترل مناسب درد با برچسب‌های پوستی 20 میکروگرم در ساعت بوپرنورفین حاصل نمی‌شود. ممکن است لازم باشد که دوز برچسب پوستی بوپرنورفین حداقل 72 ساعت بعد از شروع و مرحله به مرحله 5 میکروگرم در ساعت، 5/7 میکروگرم در ساعت یا 10 میکروگرم در ساعت افزایش داده شود. در نظر داشته باشید که دوز کلی بوپرنورفین نباید به بیش از 20 میکروگرم در ساعت برسد. در صورتی که بیمار 2 برچسب استفاده می‌کند، هر کدام باید در دو محل مختلف چسبانده شوند. به دنبال تایید برچسب پوستی 5/7 میکروگرم در ساعت، هم اکنون 5 دوز مختلف برچسب‌های پوستی 5، 5/7، 10، 15 و 20 میکروگرم در ساعت در بازار موجودند. استفاده از برچسب پوستی 40 میکروگرم در ساعت باعث طولانی شدن QT تا 2/9 میلی ثانیه می‌شود. در برخی از کشورها دوزهای بالاتر 35، 5/52 و 70 میکروگرم در ساعت نیز موجودند. برای قطع مصرف برچسب‌های پوستی بوپرنورفین، برای به حداقل رساندن علایم سندرم قطع، کاهش دوز باید به تدریج و ظرف مدت 7 روز صورت گیرد.
بوپرنورفین پوستی، فواید و مضرات
شایع‌ترین عوارض گزارش شده به دنبال مصرف برچسب‌های پوستی بوپرنورفین عبارتند از تهوع و استفراغ، سردرد، واکنش‌های محل قرار دادن برچسب، خواب آلودگی، یبوست و خشکی دهان. در مقایسه با آگونیست‌های کامل گیرنده‌های اپیوئیدی مو، بوپرنورفین اثر تضعیف تنفسی کمتری دارد. به علاوه، مطالعات متعددی نشان داده‌اند که بوپرنورفین احتمالا مانند اپیوئیدهایی چون مورفین و فنتانیل اثر مهارکنندگی سیستم ایمنی را ندارد. اپیوئیدها موجب‌هایپوگنادیسم می‌شوند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بوپرنورفین در مقایسه با سایر اپیوئیدها با احتمال کمتر بروز این عارضه همراه است.
در مجموع فواید استفاده از برچسب‌های پوستی بوپرنورفین عبارتند از فواصل استفاده مطلوب‌تر و رضایت درمانی بیماران. به عبارتی دیگر، برچسب‌ها به طور هفتگی روی پوست قرار می‌گیرند در حالی که در شکل خوراکی، نیاز به مصرف آن چندین بار در طول روز است. به علاوه، در بیمارانی که مشکلات بلع دارند یا به علت تهوع و استفراغ نمی‌توانند داروی خوراکی استفاده کنند، این برچسب‌ها گزینه مناسب‌تری هستند. معایب کاربرد برچسب‌های پوستی بوپرنورفین عبارتند از شروع اثر آهسته و در عوض حذف کندتر دارو از بدن.
منبع: 2014 U.S.Pharmacist,October
شیرین میرزازاده
