روزنامه سپید | اخبار 7 | 08 آذر 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d32967
انسان‌ها یک خصلت واحد دارند و آن این است که میل به کمال و گریز از نقایص در وجودشان نهادینه شده، چنانچه نقصی در سلامتی‌شان ببینند، درصدد پنهان کردن آن خواهند بود تا همان انسان قدرتمند و موفقی که بودند، بمانند. برای رفع این نقص جسمانی به سوی پزشک دست یاری دراز می‌کنند و اینجاست که رازداری پزشک بیش از پیش مهم می‌شود. رازداری در حرفه پزشکی علاوه بر وظیفه انسانی، موجب روشن شدن چهره مقدس پزشکی می‌شود. وقتی فردی برای دریافت خدمت پزشکی مراجعه می‌کند، توقعاتی برای او به وجود می‌آید. علیرضا پارساپور، معاون پژوهشی مرکز اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با سپید به بیان ابعادی از این رسالت مهم پرداخت.
مساله رازداری در پزشکی چقدر در نظام سلامت کشور ما جا افتاده است؟
رازداری در پزشکی ریشه‌ای به قدمت طبابت دارد. رازداری، اصلی است که مورد قبول تمام ادوار پزشکی بوده و از آنجا که بنیان پزشکی بر اعتماد بیمار به پزشک استوار است، رعایت راز بیمار یک ضرورت قطعی و حیاتی برای طبابت است. ممکن است بعضی از جنبه‌های حقوق بیمار مانند مشارکت بیمار در تصمیم‌گیری و یا ارائه اطلاعات به بیمار، مواردی باشد که در سه یا چهار دهه اخیر در جامعه پزشکی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و آن زمانی بوده که رویکرد پزشک و بیمار از رویکرد پدرسالارانه به رویکردی مشارکت‌جویانه تبدیل شده و باعث شده تا پزشکان این حق را برای بیمار خود قائل شوند و وی را در جریان بیماری‌اش قرار دهند تا در جریان درمان باشد. اما بحث رازداری و حریم خصوصی بیمار از دیرباز و در قریب به اتفاق متون اخلاقی وجود داشته است. خدمت پزشکی یکی از بالا‌ترین سطوح از خدماتی است که در جامعه ارائه می‌شود و زمانی که فردی برای دریافت خدمت پزشکی مراجعه می‌کند، توقع دارد علاوه بر کیفیت مطلوب خدمت به لحاظ جنبه‌های علمی و مهارتی که در درجه اول اهمیت قرار دارد، از سایر جنبه‌های مثبت برخوردار شود. بعضی از این خصوصیات در تعامل ارائه‌کننده و گیرنده خدمت، جنبه حیاتی دارد؛ مانند اینکه حریم خصوصی بیمار رعایت شود، راز بیمار رعایت شود و.. اگر این خصوصیات مخدوش شود، ارتباط مطلوبی بین پزشک و بیمار که لازمه یک طبابت مناسب است، شکل نمی‌گیرد. خوشبختانه در کشور ما، طی پنج، شش سال گذشته به مقوله حقوق بیمار توجه ویژه‌ای شده است. در سال ۸۸ متنی به عنوان منشور حقوق بیمار از سوی وزارت بهداشت به تمامی مراکز درمانی ابلاغ شده که در آن به ابعاد گوناگون حقوق بیمار توجه شده است. مراکز درمانی موظف هستند، این منشور را در معرض دید مراجعان قرار دهند تا آنها بتوانند حقوق خود را از ارائه‌کنندگان خدمات درمانی طلب کنند. چنانچه پزشکی دست به افشای اسرار بیماری بزند، بیمار حق دارد بابت نقض حقوقش اعتراض کند.
ایجاد لطمه به رابطه پزشک و بیمار چه عواقبی درپی خواهد داشت؟
بعضی از جنبه‌های حقوقی که برای بیمار احصا می‌شود، نقش کلیدی و محوری در رابطه پزشک و بیمار دارد. یکی از این حقوق، بحث حریم خصوصی و رازداری بیمار است. به عبارت دیگر زمانی که بیمار به پزشک مراجعه می‌کند، چنانچه فضای امنی را احساس نکند که اطلاعات خود را به صورت جامع در اختیار پزشک بگذارد، دراین شرایط تعامل مناسبی ایجاد نشده و پزشک نیز نخواهد توانست به تشخیص درست برسد. این حس امنیت تحت هیچ شرایطی نباید مخدوش شود. به عنوان یک اصل کلی ذکر می‌کنم، هر اطلاعی که پزشک در انجام وظیفه حرفه‌ای خود از بیمار خود به دست بیاورد، حکم راز را دارد و راز از سنخ امانت و امانت‌داری نیز یکی از کلیدی‌ترین وظایف اخلاقی است که هر انسانی باید به آن توجه کند. با توجه به وقایع اخیر، جامعه متوجه شد که بحث حفظ اسرار بیمار در بسیاری از جنبه‌ها چقدر اهمیت دارد و تا چه حدی می‌تواند عواطف جامعه را تحت‌تاثیر قرار بدهد. پزشکان با مواردی که بستگان و خانواده بیمار خواهان گرفتن اطلاعاتی از پرونده وی هستند، زیاد مواجه می‌شوند که در توجیه آنها با مشکل روبرو بوده‌اند. انتشار تصاویر اخیر از بیمار، نشان‌دهنده اهمیت بحث رازداری بیمار است. اینکه اگر این موضوع مهم در جامعه آن‌طور که باید و شاید رعایت نشود، چه عوارض و عواقب وخیمی داشته و می‌تواند پایه‌های ارتباط پزشک و بیمار را متزلزل و مخدوش کند. به نظر می‌رسد که چنانچه ارتباط و اهمیت توجه به حس امنیت بین بیمار و پزشک اتفاق نیفتد، نمی‌توان توقع یک رابطه مطلوب را داشت.
لازمه رعایت رازداری مسائل بیمار چیست؟
لازمه حفظ رازداری، حفظ حریم خصوصی بیمار و لازمه حفظ حریم خصوصی بیمار، این است که تمهیدات مناسب برای حفظ اطلاعاتش پیش‌بینی شود. متاسفانه با مراکزی مواجه هستیم که پیش‌بینی‌های لازم برای حفظ حریم خصوصی بیمار اندیشیده نشده است. بد‌تر از آن شرایطی است که دو یا سه بیمار به طور همزمان ویزیت می‌شوند. این جریان موجب نشر اطلاعات بیماران نزد یکدیگر می‌شود. این موضوع باعث می‌شود تا بیمار در رابطه با توضیح مشکلات جسمی‌اش، خودسانسوری کند، چراکه معذب بوده و می‌داند بیمار دیگر اطلاعات وی را می‌شنود.
آیا در رسالت رازداری ما رسانه‌ها را هم مسئول می‌دانید؟
رسانه‌ها و خبرنگارانی که با دوربین عکاسی و فیلمبرداری وارد بیمارستان می‌شوند و می‌خواهند گزارش تهیه کنند، درست است قصدی جز اطلاع از مشکلات بیماران و رساندن چالش‌های موجود به گوش مسئولان ندارند اما باید بدانند که شاید این‌گونه اطلاع‌رسانی‌ها موجب نشر اطلاعات بیمار خارج از ضوابط تعیین شده به بیرون از بیمارستان شود. بنابراین ممکن است عواقب غیرقابل پیش‌بینی هم برای ارائه‌کننده خدمت و هم بیمار ایجاد کنند.
سخن آخر؟
با پیشرفت تکنولوژی، حفظ حریم خصوصی بیمار برای پزشک و کادر درمانی دشوار شده است. در گذشته برای ضبط یک صدای ساده تجهیزات زیادی لازم بود، اما در حال حاضر با یک موبایل کوچک، با کیفیت بالا می‌توان از تمامی حالات، فیلم و عکس گرفت و این فیلم وعکس، در آن واحد بدون صرف هزینه‌ای در سطح دنیا قابل مشاهده است. به‌رغم اینکه پزشکان نسبت به رازداری نسبت به بیمار خود واقف هستند، واقعیت این است که از تکنولوژی عقب هستیم. مسائلی که در جامعه با این محوریت پیش می‌آید، نشان‌دهنده این است که حفظ حریم خصوصی بیمار جای کار دارد. ما از ایده‌ال دور هستیم. وقتی راز بیماری افشا می‌شود، اولین فردی که باید پاسخگو باشد، پزشک و ارائه کننده خدمتی است که در حوزه مسئولیت وی این نقض حریم خصوصی رخ داده است. به نظر می‌رسد که روی این مسئله باید بیشتر کار کنیم.
سمانه جعفری
