روزنامه سپید | اخبار 9 | 05 بهمن 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d28566
ژن‌درمانی جدیدی که موجب بازیابی حساسیت به نور در مدل‌های نابینای موشی و سگی شد، شرایط را برای کارآزمایی‌‌های بالینی بعدی فراهم کرده است. در این روش درمانی، ژن مربوط به کانال‌های یونی از طریق ویروس به سلول‌های نابینایی شبکیه که پس از مرگ سلول‌های استوانه‌ای و مخروطی در اثر بیماری‌هایی مانند رتینیت پیگمانتوزا باقی مانده‌اند، وارد می‌شود. سپس فوتوسوئیچ‌ها (مواد شیمیایی که در برخورد با نور تغییر شکل می‌دهند)، به کانال‌های یونی متصل و آنها را در پاسخ به نور باز می‌کنند و به این ترتیب موجب فعال شدن سلول‌های شبکیه و بازگرداندن حساسیت آنها به نور می‌شوند.
رتینیت پیگمانتوزا که موجب از دست رفتن تدریجی دید شده و افراد را در سنین مختلف درگیر می‌کند، مشابه از دست رفتن پیکسل‌های یک دوربین دیجیتال است. این بیماری موجب از دست رفتن بینایی پیرامونی و سپس دید مرکزی می‌شود و در نهایت معمولا موجب نابینایی می‌شود.
در مقاله‌ای که به صورت آنلاین در ژورنال Proceeding of the Nationa- Academy of Science منتشر شد، دانشمندان کاشف درمان فوتوسوئیچ از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی و همکاران دامپزشک آنها از دانشکده دامپزشکی دانشگاه پنسیلوانیا (UPenn)، گزارش کردند که موش‌های دچار نابینای مادرزادی، توانایی مسیریابی را در مار آبی مشابه موش‌های سالم به دست آوردند.
اهود ایساکف، محقق ارشد و استاد زیست‌شناسی سلولی و مولکولی دانشگاه کالیفرنیا، گفت: «شبکیه سگ بسیار مشابه انسان است، حتی بیشتر از موش. به همین دلیل، قبل از اینکه یک درمان مربوط به بینایی در سطح بالینی کارآزمایی شود، باید نشان داده شود که این درمان در مدل‌های حیوانی بزرگ دارای این بیماری، عمل کرده است.»
به گفته جان فلانری استاد علوم بینایی و زیست‌شناسی سلولی و مولکولی دانشگاه کالیفرنیا، این روش درمانی مزایای متعددی نسبت به سایر روش‌های درمانی بازیابی بینایی تحت بررسی دارد. در این روش از یک ویروس که دارای مجوز اداره غذا و درمان آمریکا برای سایر روش‌های ژن‌درمانی در چشم است، استفاده می‌شود. بر خلاف سایر روش‌ها که از ژن سایر گونه‌ها استفاده می‌کنند، این ویروس ژنی مرتبط با کانال یونی را، مشابه آنچه در فردی سالم وجود دارد، منتقل می‌کند. سگ‌هایی که شبکیه آنها تخریب شده، برای آزمون این درمان جدید اهمیت زیادی دارند. برای انجام این آزمایش‌ها از سگ‌های دارای نقص ژنی ایجاد کننده رتینیت پیگمانتوزا استفاده شد.
درمان شیمیایی- ژنتیکی
بیماری‌های ژنتیکی مانند رتینیت پیگمانتوزا، موجب تخریب سلول‌های حساس به نور در چشم یا همان فوتورسپتورها می‌شود، اما معمولا روی سایر سلول‌های شبکیه مانند سلول‌های دوقطبی که مرتبط با فوتورسپتورها هستند و گانگلیون‌ها که خروجی شبکیه به مغز هستند، تاثیری ندارد. ایساکف و فلانری و همکاران آنها در دانشگاه کالیفرنیا، تکنیک‌های اپتوژنتیک متعددی را برای بازیابی حساسیت به نور در سلول‌های باقیمانده شبکیه و فوتورسپتورها توسعه داده‌اند. این روش‌ها شامل استفاده از ویروس همراه آدنوـ وکتور یا حاملی رایج و بی‌ضرر در ژن‌درمانی ـ برای انتقال موفق ژن تغییر یافته به درون این سلول‌ها است. این ویروس ژن درمانی را وارد DNA سلول می‌کند تا بتواند پروتئین گیرنده مربوط به آن ژن را به وسیله سلول بسازد و این پروتئین گیرنده در سطح غشای این سلول‌ها ظاهر شود. سپس محققان یک فوتوسوئیچ شیمیایی را که در اصل یک گلوتامات متصل به یک رشته حساس به نور است، به درون چشم تزریق می‌کنند که به رسپتور تغییر یافته متصل و پس از فعال شدن از طریق نور این گلوتامات به گیرنده متصل می‌شود.
ایساکف می‌گوید: «بنابراین ما سرعت منطقی و تعداد زیادی پیکسل داریم، حالا سوال این است: حیوانات درمان شده چه می‌بینند؟ ما می‌توانیم بگوییم که موش‌های درمان شده می‌توانند تفاوت بین نور ثابت و نور چشمک‌زن را تشخیص دهند. مرحله بعد این است که ببینیم چقدر در تشخیص جدا بودن تصاویر موفق هستند.»
به گفته او، این درمان تنها یک هفته بعد از یک بار تزریق فوتوسوئیچ پاسخ می‌دهد، زیرا این پروتئین و مواد شیمیایی متصل به آن بعد از یک هفته به وسیله سلول بازیافت می‌شوند. اگر ژن برای همیشه در DNA باقی بماند و در نتیجه این رسپتورهای تغییریافته به طور پیوسته جایگزین شوند، این فوتوسوئیچ شیمیایی باید به وسیله تزریق به چشم تامین شود. به این معنی که باید هر هفته تزریق صورت گیرد و با توسعه فرمولی برای آزادسازی تدریجی تعداد این تزریق‌ها کاهش خواهد یافت.
محققان در حال بررسی اثرات این درمان در موش و سگ، بهبود فوتوسوئیچ‌ها و توسعه راه‌های اتصال فوتوسوئیچ‌ها به سایر رسپتورها هستند.
ترجمه: مهسا شیرانی
MedicalXpress
