روزنامه سپید | اخبار 7 | 09 اسفند 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d26015
چند عامل وجود دارد که دست به دست هم می‌دهند تا پزشک ابتدا فرسودگی روانی را تجربه کند که بعدها منجر به فرسودگی شغلی می‌شود. در این یادداشت به 2 مورد از آنها که بیشتر مشهور است، اشاره می‌شود:
1- فرایند هویت‌زدایی: رابطه پزشک و بیمار اکثرا براساس اعتماد است، چرا که وقتی اعتماد نباشد، بیمار در مقابل پزشک مقاومت به خرج می‌دهد. زمانی که پزشک فردی را معاینه می‌کند درواقع انسانی را مورد معاینه قرار می‌دهد که بیماری جزوی از شخصیتش است. بیمار هم به عنوان انسان به پزشک مراجعه می‌کند که از دردی رنج می‌برد. طبیب با دیدن رنج‌های بیمار پاسخ‌های همدلانه‌ای را با وی رد و بدل می‌کند که همین امر سبب ایجاد رابطه اعتماد و اطمینان بین دو طرف می‌شود. این پاسخ‌های همدلانه حتی می‌تواند، مشکلات پزشکی فرد بیمار را تخفیف دهد که به فرایند درمان کمک می‌کند، اما زمانی که پزشک بدون وقفه به معاینه و طبابت بیمارها می‌پردازد دیگر برایش وجه انسانی مطرح نیست، بلکه انسان بیمار برایش تبدیل به بیمار شماره یک، شماره دو، شماره سه و... می‌شود که ما از آن به عنوان فرایند هویت‌زدایی نام می‌بریم. مانند اینکه ما به جای آنکه نام انسان‌ها را ذکر کنیم، بگوییم نفر اول، نفر دوم و الی‌الاخر. این فرایند هویت‌زدایی بیشتر برای پزشکانی رخ می‌دهد که به صورت طولانی‌مدت در مراکز درمانی مانند درمانگاه‌ها، اورژانس‌ها و بیمارستان‌ها مشغول طبابت هستند. همین امر به‌تدریج سبب می‌شود که پزشکان، انسان را به عنوان فردی که بیمار است ببینند و این عامل هم به تبع نتایج ناخوشایندی دارد که مهم‌ترین آن مقاومت‌های بیمار در روند درمان و بهبودی‌اش است.
2- خطای خبرگی: ما پزشکان بسیار مجرب و متخصصی داریم که به دلیل تجربیات فراوانشان با دیدن بیمار طرح‌هایی در ذهنشان شکل می‌گیرد که بیماری این فرد چیست، روند درمانش چگونه است و خیلی سریع نوع بیماری را تشخیص می‌دهند، اما گاهی اوقات به دلیل همین تجربه زیادشان ممکن است در یکی از تشخیص‌ها برایشان خطا به وجود آید. خطا برای این دسته از پزشکان که در حرفه خود متخصص هستند، تجربه ناخوشایندی محسوب می‌شود. پزشکان دیگر شاید بررسی‌ها و آزمایش‌های بیشتری انجام دهند، اما این دسته از پزشکان خبره چون هر روزه این تجربیات را داشته‌اند، نیازی به بررسی‌های زیاد را لازم نمی‌دانند که ما از آن به عنوان خطای خبرگی یاد می‌کنیم.
این دو آفت بزرگی است که متاسفانه ممکن است برای پزشکان ما به وجود آید و آنها را به فرسودگی روانی و سپس فرسودگی شغلی سوق دهد.
جوادحاتمی
عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه تهران
