روزنامه سپید | اخبار 5 | 09 اسفند 1393 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d26007
وارفارین چیست؟ وارفارین، یک داروی ضدانعقاد است که کار آن پیشگیری از لخته شدن خون است. گاهی به این دارو، رقیق کننده خون گفته می‌شود. البته این نام گمراه کننده است، زیرا وارفارین خون را رقیق نمی‌کند، لخته‌هایی را هم که قبلا تشکیل شده‌اند، حل نمی‌کند. بلکه فرایند لخته شدن خون را کند می‌کند. به عبارتی دیگر، وارفارین کمک می‌کند که خون شما راحت‌تر در بدن گردش کند و لخته نشود.
تاریخچه وارفارین: وارفارین یک داروی ضدانعقاد است که برای اولین بار در گیاه شبدر شیرین فاسد شده کشف و مورد استفاده قرار گرفت. وارفارین مورد اعتمادترین دارو در دسته خود است و به عنوان یک ضدانعقاد خوراکی و گاهی هم تزریقی در انسان مصرف می‌شود.
سیستم انعقادی بدن چگونه عمل می‌کند؟ پلاکت‌ها سریعا در محل آسیب، یک توده تشکیل می‌دهند که به این عمل در اصطلاح هموستاز اولیه گفته می‌شود. هموستاز ثانویه به طور همزمان اتفاق می‌افتد. به این صورت که پروتئین‌های موجود در پلاسمای خون که فاکتورهای انعقادی نام دارند، در یک فرایند آبشاری پیچیده باعث تشکیل رشته‌های فیبرین شده که در نهایت باعث محکم شدن توده پلاکتی در محل آسیب می‌شوند و لخته کامل را تشکیل می‌دهند. لخته در واقع شبکه‌ای از فیبرین است که پلاکت‌ها در آن به دام افتاده‌اند.
وارفارین چگونه عمل می‌کند؟ وارفارین از طریق مهار فعالیت ویتامین k، فاکتورهای انعقادی را که برای فعالیت خود نیاز به ویتامین K دارند، مهار می‌کند. این اتفاق در فرایندهای بعدی باعث کاهش سطح مواد لازم برای نگهداری رشته‌های فیبرین می‌شود. این اتفاق‌ها باعث کاهش احتمال تشکیل لخته می‌شود.
در چه بیماری‌هایی ممکن است از وارفارین استفاده شود؟ ممکن است در فیبریلاسیون دهلیزی، تعویض دریچه قلب، سکته قلبی یا مغزی، ترمبوز ورید عمقی، آمبولی ریه، حمله قلبی، بیماری اختلال دریچه قلب از داروی وارفارین استفاده شود.
نحوه اندازه‌گیری وارفارین چگونه است؟ اندازه‌گیری وارفارین توسط یک تست خونی موسوم به زمان پروترومبین (PT) و زمان پروترومبین استاندارد (INR)، انجام می‌شود. به عبارت دیگر، بعد از اینکه پزشک، میزان مناسب وارفارین را با توجه به زمان پروترومبین و زمان پروترومبین استاندارد فرد، برای وی تجویز کرد، با شروع مصرف وارفارین، زمان پروترومبین استاندارد فرد تغییر کرده و زیاد می‌شود. البته عوامل دیگری هم بر زمان پروترومبین استاندارد اثرگذار هستند که یکی از مهم‌ترین آنها مصرف وارفارین است. با بررسی زمان پروترومبین استاندارد فرد، می‌توان عملکرد وارفارین را در بدن وی ارزیابی کرد.
زمان پروترومبین یا PT چیست؟ PT مخفف واژه انگلیسی «زمان پروترومبین» است. در واقع با زمان پروترومبین مدت زمانی را که طول می‌کشد تا لخته تشکیل شود، محاسبه می‌کنند. در روش مرسوم اندازه‌گیری زمان پروترومبین، بعد از گرفتن 3-2 سی‌سی از خون فرد، ماده‌ای به خون می‌افزایند که به آن معرف می‌گویند. این معرف باعث شروع تشکیل لخته می‌شود و نتیجه زمان پروترومبین، مدت زمانی است که خون فرد لخته می‌شود.
برای انجام آزمایش زمان پروترومبین و اندازه‌گیری آن می‌توان از معرف‌های مختلفی استفاده کرد. البته هریک از این معرف‌ها کمی متفاوت با بقیه عمل می‌کنند، لذا نتیجه زمان پروترومبین حاصل از یک معرف با نتیجه زمان پروترومبین حاصل از بقیه معرف‌ها، قابل مقایسه نیست و چون در آزمایشگاه‌های مختلف از معرف‌های متفاوتی استفاده می‌کنند، پزشک نمی‌تواند بر اساس زمان پروترومبین بیمار، دوز واقعی مورد نیاز وارفارین را مشخص کند. به همین دلیل نتیجه زمان پروترومبین باید به واحدهای استاندارد تبدیل شود که قابل‌مقایسه باشد.
زمان پروترومبین استاندارد چیست؟ زمان پروترومبین استاندارد را INR می‌نامند. پس با تبدیل زمان پروترومبین به زمان پروترومبین استاندارد می‌توان نتیجه تست‌های مختلف را از آزمایشگاه‌های مختلف با یکدیگر مقایسه کرد. زمان پروترومبین استاندارد، تنها واحد استاندارد برای گزارش نتیجه تست زمان پروترومبین است.
عوامل زیر می‌توانند بر نتیجه زمان پروترومبین استاندارد موثر باشند:
رژیم غذایی: بیمار باید مطمئن باشد که رژیم غذایی سالم و متعادلی دارد. بعضی غذاها مانند اسفناج یا کلم بروکلی حاوی ویتامین K هستند و در صورت مصرف زیاد می‌توانند با وارفارین تداخل ایجاد کنند. بنابراین مصرف این‌گونه غذاها باید در حد متعادل و کم باشد. البته نکته مهم این است که اگر به عنوان مثال، مصرف روزانه نصف کلم از عادات رژیم غذایی فرد است، بیمار باید هر روز همین مقدار کلم را مصرف کرده و آن را قطع یا کم و زیاد نکند. این گفته که بیمار سعی کند غذاهای حاوی ویتامین K را مصرف نکند، غلط است، چون بسیاری غذاها حاوی ویتامین K هستند و طبق این گفته فرد از بسیاری از غذاها محروم می‌شود و این کار عملا غیرممکن است. بنابراین بهترین کار این است که در رژیم غذایی خود تغییرات زیادی ایجاد نکنید.
افزایش یا کاهش وزن: در صورت افزایش یا کاهش وزن، آن را به کلینیک وارفارین گزارش کنید.
داروها: شروع داروی جدید همراه با وارفارین یا قطع دارویی که قبلا همزمان با وارفارین مصرف می‌شده است.
تغییر در میزان و یا نوع ورزش.
الکل.
بیماری‌هایی مانند عفونت، آنفلوانزا و تب.
سن.
فراموش کردن مصرف بعضی دوزهای وارفارین.
مصرف سیگار.
مصرف بعضی محصولات گیاهی یا مکمل‌های ویتامین.
میزان مطلوب زمان پروترومبین و زمان پروترومبین استاندارد چه قدر است؟ میزان زمان پروترومبین استاندارد در یک فرد سالم که وارفارین مصرف نمی‌کند و سیستم انعقادی طبیعی دارد، باید در حدود یک باشد. هرچه میزان زمان پروترومبین استاندارد بیشتر باشد، یعنی زمان بیشتری طول می‌کشد تا خون لخته شود. به عبارت دیگر، با افزایش زمان پروترومبین استاندارد بیشتر از 1، خطر خون‌ریزی افزایش و با کاهش زمان پروترومبین استاندارد کمتر از 1، خطر لخته شدن خون افزایش می‌یابد، اما در افرادی که وارفارین مصرف می‌کنند، محدوده زمان پروترومبین استاندارد مطلوب متفاوت است و این محدوده را پزشک با توجه به نوع بیماری فرد مشخص می‌کند، یعنی با توجه به علت مصرف وارفارین یا نوع بیماری، پزشک محدوده زمان پروترومبین استاندارد ایده‌آل را برای فرد تعیین می‌کند. پس زمان پروترومبین استاندارد ایده‌آل در بیماران مختلف متفاوت است. میزان زمان پروترومبین استاندارد ایده‌آل در اغلب بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند، در محدوده 3-2 است. یعنی پزشک با تجویز دوز خاصی از وارفارین سعی می‌کند زمان پروترومبین استاندارد بیمار را به این محدوده برساند.
در شماره آینده، به دیگر موارد اشاره خواهد شد.
سها نمازی
