به بهانه برگزاری کنگره هپاتیت به سراغ ناصر ابراهیمی دریانی، فوق تخصص گوارش و کبد، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس بخش گوارش بیمارستان امام خمینی، رفتیم تا با او درباره بیماری کبد چرب و گمانه زنی‌ها درباره موضوع اشتباه بودن استفاده از واکسن هپاتیت B‌گفت‌و‌گو کنیم.

در آخرین صحبت‌هایتان در یک مصاحبه گفته شد۷۰ درصد چاقی در نوجوانان کشور وجود دارد که باعث بالا رفتن بیماری‌های کبد در بین نوجوانان شده است و لطفا درباره چند و چون این موضوع بیشتر توضیح بدهید.
     بحث کلی ما در این زمینه پیرامون کبد چرب، است. در گذشته بیشترین آمار ابتلا به کبد چرب در ایران و تقریباً در تمام دنیا، بیماری‌های هپاتیت ویروسی بودند. آماری که وجود داشت این بود که قبل از سال ۱۹۹۲ شایع‌ترین عفونت ویروسی در ایران، عفونت هپاتیت B‌بود. از23 سال قبل که واکسیناسیون همگانی برای تمام نوزادانی که تازه متولد شده بودند، شروع شد، به تدریج آمار هپاتیت B، ‌رو با کاهش گذاشت. هماطور که می‌دانید کشور‌ها را بر اساس میزان مبتلا به هپاتیتB‌به ۳ دسته میزان ابتلا زیاد، میانه و کم تقسیم بندی می‌کنند. هنگامی کشوری در دسته پایین قرار می‌گیرد که کمتر از 2/5 درصد از جامعه آن مبتلا به هپاتیتB‌باشد. در کشوری مانند چین که جزو کشورهای بالای این تقسیم بندی است. آماری که در کشور چین وجود دارد، نشان می‌دهد که بیش از ۱۵ درصد جمعیت این کشور مبتلا به هپاتیتB‌هستند. قبل از واکسیناسیون عمومی، کشور ما جزو کشورهای میانه این تقسیم بندی بود. با واکسیناسیون منطقی نوزادان آمار ابتلا به هپاتیت B‌در کشور ما کمتر از2/5 درصد شد. در ایران و جهان به طور کلی هپاتیت‌های ویروسی در حال کاهش است و در عوض بیماری‌هایی مثل کبد چرب رو به افزایش است. بیشترین آمار به دلیل کبد چرب بوده است. با توجه به اینکه حدود ۲۸ درصد از نوجوانان ما از چاقی رنج می‌برند و این بیماری نقش عمده‌ای در ابتلا به کبد چرب دارد، بنابراین لازم است زنگ خطری در این زمینه در جامعه به صدا در آید. همان‌طور که گفته می‌شود چاقی‌ای که از کودکی شروع شود، معمولاً کنترل آن دشوار‌تر است، و این نشان می‌دهد، که تغییر تغذیه در جامعه با کم شدن مصرف غذاهای سنتی و روی آوردن به انواع فست فود‌ها و غذاهای بسیار چرب باعث شده است که آمار ابتلا به این بیماری در نوجوانان ما افزایش داشته باشد.

بیماری کبد چرب در چه گروه‌هایی شایع‌تر است؟
     ۷۰ درصد کسانی که مبتلا به کبد چرب هستند، از چاقی رنج می‌برند و مطالعات نشان می‌دهد، کسانی که چاقی شکمی دارند، احتمال ابتلا شدن به این بیماری نسبت به کسانی که چاقی یک دست دارند بسیار بیشتر است. از با دقت به یک جامعه آماری که خیابان عبور می‌کنند، توجه کنید می‌بینید که نسل جوان ما اغلب اندام متناسب را از دست داده‌اند و دارای شکمی گلابی شکل هستند. در میان این افراد خطر ابتلا به کبد چرب بیشتر است. تمام کسانی که دارای شکمی گلابی شکل هستند، لازم است که آزمایش سونوگرافی و تست‌های کبدی را انجام دهند.

کبد چرب در چه افرادی خطرناک‌تر است؟
     در مرحلیه اولیه جنس موثر است. گفته می‌شود کبد چرب در مرد‌ها خطرناک‌تر از زن‌ها است. یکی دیگر از این دسته‌های افراد بالای ۵۰ سال است. میزان مرگ و میر در افرادی بالای ۵۰ سال که مبتلا به کبد چرب هستند، بیشتر است. دسته سوم نیز در میان افرادی است که همراه با بیماری کبد چرب، مبتلا به بزرگی طحال هستند و بزرگی آن در شکم قابل احساس است. دسته دیگر نیز افرادی هستند که پلاکت‌های آنان پایین افتاده باشد و نیز افرادی که در آزمایش خون ‌آنها ، نسبت ۲ آنزیم کبدی یعنی SGPT.SGOT سنجیده شود و در این سنجش، میزان SGOTدو برابر SGPT شده باشد. اینها مواردی هستند که عوارض کبد چرب در ‌آنها بیشتر از گروه‌های دیگر است، حتی گفته می‌شود که در گروه آخر لازم است که از ‌آنها یک نمونه گیری کبد انجام گیرد. کبد چرب سه مرحله دارد. در مرحله اول فقط در کبد چربی جذب می‌شود، در این مرحله اگر متوجه آن نشویم، طی سالیان و بدون آنکه متوجه باشیم، کبد چرب به مرحله دوم می‌رسد که در آن کبد دچار التهاب و فیبروز می‌شود و اگر به این موضوع بی‌توجهی شود، ۲۰ درصد کسانی که به این موضوع بی‌توجه باشند، به مرحله سوم می‌رسند که در آن‌‌ همان علائمی که گفتم از جمله آب آوردن شکم و به هم خوردن سیکل خواب فرد بروز پیدا می‌کند و این مرحله‌ای است که باشد فرد پیوند کبد انجام دهد. توصیه‌ای که می‌شود این است که پدر و مادر‌ها اصرار نداشته باشند فرزندشان چاق بار بیاید و با توصیه انجام بازی‌های دارای فعالیت بدنی به جای بازی‌های رایانه‌ای و تماشای سریال به آنها مانع از چاق شدن ‌آنها شوند.

آیا درمانی برای کبد چرب وجود دارد؟
     اصلی‌ترین درمان آن تغییر شیوه زندگی است. اولین کاری که لازم است انجام شود، تغییر رژیم غذایی است و پرهیز از غذاهای چاق کننده مانند مصرف زیاد نان، برنج و سیب زمینی است. مهم‌ترین ترسی که از بیماری کبد چرب وجود دارد، عوارض قلبی -عروقی است. مطالعات نشان داده است افرادی که دچار کبد چرب هستند، قبل از اینکه به خاطر این بیماری فوت کنند به دلیل بیماری‌های قلبی- عروقی فوت کرده‌اند. درباره دارو‌ها نیز هنوز دارویی که بتواند بعد از رسیدن بیمار به مرحله سوم آن را درمان کند، وجود ندارد، اما در مراحل اولیه مصرف ۲ نوع دارو می‌تواند موثر باشد که یکی پیوگلیتازون است که برای بیماران دیابتی تجویز می‌شود و یکی نیز ویتامینE. البته مصرف این دارو‌ها در دراز مدت عواقبی می‌تواند برای بیمار ایجاد کند که باید مراقب این عوارض نیز بود. بنابراین بهتر است قبل از نیاز به استفاده از این دارو‌ها، با تغییر شیوه زندگی از ابتلا به کبد چرب جلوگیری کرد.

می‌توانیم بگوییم افراد لاغر از ابتلا به کبد چرب مصون هستند یا اینکه ‌آنها نیز امکان ابتلا به این بیماری را دارند؟
     درصد ابتلای افراد لاغر به کبد چرب خیلی خیلی پایین است، اما در برخی از ‌آنها وجود دارد. موضوع دیگری نیز که وجود دارد این است که در برخی از بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند، مصرف داروهایی مشاهده شده است که مصرف ان‌ها منجر به ابتلا به بیماری کبد چرب می‌شود، فارغ از چاق یا لاغر بودن فرد. بیمارانی که از داروهای شیمیایی برای درمان سرطان سینه استفاده می‌کنند و یا کسانی که داروی کورتون مصرف می‌کنند و... نیز وجود دارند و کبد چرب از عوارض مصرف این دارو‌ها می‌تواند باشد. داروهایی که‌گاه مصرف ‌آنها اجتناب ناپذیر است و کسانی که این دارو‌ها را مصرف می‌کنند باید بدانند که مرتب لازم است تست‌های کبدی انجام دهند.

به عنوان سوال آخر. یک متخصص درباره واکسن هپاتیت B‌اظهار داشته که این واکسن اشتباه و بحران زا است. نظر شما در این باره چیست؟
     اصلا چنین چیزی وجود ندارد. در تمامی دنیا از جمله در مطالعه‌ای در کشور تایوان نشان داده شده است که واکسن هپاتیتB‌از واکسن‌هایی است که شانس سرطان کبد را به شدت پایین می‌آورد. هنگامی که از این واکسن استفاده شود می‌توان طول عمر این افراد را بالا برد و هم جلوی آسیب مزمن کبدی و هم جلوی سرطان کبد گرفته شود. بنابراین این اظهار نظر به هیچ وجه قابل قبول نیست.

هادی عیار