وقتی که می‌­گفت سیگار پیچش را با کاغذ کِنت کار می‌­اندازد و توتون­‌های قهوه­‌خانه‌­اش که چند وقتی از تاریخ مصرفش گذشته را با جوش شیرین و آب قاطی می‌­کند و می‌­گذارد خشک شود و بعد روی کاغذ می‌­گذارد و فشار می‌­دهد تا سیگار شود، باورم نمی‌­شد، بالاخص وقتی که می‌­گفت همین سیگار­های تولیدیم را نیز در بسته‌­بندی­‌های طرح اصلی که چاپ کرده­‌ام می‌­گذارم و به مردم می‌­فروشم، با ۵۰۰ تومان تخفیف. حقیقت آن است که چیزی که ناسالم است را نمی‌­توان به دست سازمان استاندارد سپرد که تعیین کند چقدر از اصل خود ناسالم­‌تر بوده. عدم این نظارت اما بسیاری را به دام مرگ می‌­کشاند و فارغ از آمار جهانی که هر ۱ میلیون نخ سیگار قاتل یک نفر است را، می‌­توان به مراتب بیشتر کند. اما خبری دیگر که فضای جامعه را به خود معطوف کرده وجود مقادیری مواد مخدر در برخی از تنباکو­‌ها و توتون­‌های رسمی کشور است. رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در این زمینه گفت: «مصرف قلیان در جمعیت ۱۳ تا ۱۵ ساله کشور بیش از ۲ برابر افزایش یافته و این رشد در دختران بیشتر بوده است.» خسرو صادق‌نیت در نشست خبری به مناسبت هفته ملی مبارزه با دخانیات افزود: «آنچه نگران کننده است شیوع شتابان مصرف قلیان در جامعه است به طوری که از سال­‌های ۸۲ و ۸۶ مصرف قلیان در کشور بسیار بالا و نگران‌کننده شده است.» وی ادامه داد: «مصرف روزانه قلیان تا سال ۸۶ روند کاهشی داشت و ثابت بود اما از سال ۸۸ با تغییراتی مواجه شده است.» صادق‌نیت گفت: «رشد مصرف قلیان در جمعیت ۱۳ تا ۱۵ ساله بیش از دو برابر افزایش یافته و در دختران بیشتر بوده است.» رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: «شیوع مصرف مواد دخانی در سال ۸۲ و در بین پسران ۱۶ درصد و در سال ۸۶، 31/5 درصد شده است اما در دختران از 7/8 درصد به ۲۰ درصد رسیده است و نشان می‌دهد در دختران شتاب بیشتری داشته است.»

     وی ادامه داد: «متاسفانه مواردی از مسمومیت با مواد مخدر محرک و شیشه را در ترکیب توتون قلیان‌ها شاهد بوده‌ایم که باید رسیدگی شود.» سعید صفاتیان نیز در واکنش به اعلام وجود موادمخدر و محرک در توتون قلیان از سوی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: «پیش‌تر ۲ نفر از بیمارانم از وجود ماده مخدر شیشه در توتون قلیان خبر داده بودند که من به علت اعتیاد آن‌ها به شیشه حرفشان را جدی نگرفتم چرا که این احتمال را دادم که این افراد قبل از مصرف قلیان، شیشه مصرف کرده باشند.» این روانپزشک حوزه اعتیاد با اشاره به اعلام رسمی این موضوع از سوی وزارت بهداشت افزود: «از این پس وزارت بهداشت با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر باید با جدیت به مسئله توتون قلیان ورود کرده و انواع توتون موجود در بازار را در آزمایشگاه‌های خود بررسی کنند.» وی خاطر نشان کرد: «باید برندهایی که حاوی این مواد هستند شناسایی شده و با آن‌ها و وارد کنندگانشان برخورد شود.» صفاتیان گفت: «من حدس می‌زنم که این مواد بیشتر به صورت آمفتامین و متاآفتامین در توتون وجود داشته باشد ضمن اینکه احتمال قاطی کردن گل (حشیش) با توتون نیز زیاد است.»

     قاعدتا وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر اهمیت این نکته را می‌­دانند و مقام مقابله با آن خواهند ایستاد اما بحث اصلی جای دیگر است. عبدالرحمان رستمیان، نایب­رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در این زمینه گفت: «مشکل اصلی ما آن است که چون این موارد و این استعمالات وجهه قانونی خاصی ندارد نظارتی هم بر آن وجود نداشته و کسی نمی‌­تواند به صورت دقیق سیگار­‌ها و قلیان­‌ها را استانداردسازی کند زیرا از اصل این موارد استاندارد پذیر نیستند.» وی ادامه داد: «ما نمی‌­دانیم آیا مواد زائد در این تنباکو­‌ها وجود دارد یا در مقابل گرما فعل و انفعال خاصی از خود نشان می‌­دهند. آلودگی مازاد بر خود تنباکو را نمی‌­توان با حدس و گمان بیان کرد و برای آن تصمیمی گرفت. باید مستنداتی دقیق ارائه شود ولی به طور کلی می‌­توان با خود قلیان که آسیب­‌های شدیدی می‌­رساند مقابله کرد.» رسول خضری، عضو کمیسیون بهداشت مجلس نیز با تایید این خبر همین موارد را مورد تاکید قرار داد و افزود: «متاسفانه نظارت دقیقی در این حوزه وجود ندارد و کسی بر قهوه­‌خانه­‌ها مداق‌ه­ای نمی‌­کند. علاوه بر اینکه که قلیان کلا ضرر داشته برخی افراد سودجو ناخالصی‌­های دیگر را نیز به آن افزوده‌­اند.» وی ادامه داد: «باید حواسمان هم باشد به بحث بیوتروریسم و مباحثی از این قبیل که با اهداف و مقاصدی دیگر در آبجو­‌ها و مشروبات الکلی و تنباکو­های غیر مجاز، که دولت هیچ نظارتی بر آن‌ها ندارد، موادی افزوده بشود که جامعه را با مشکلات مهم و عدیده رو به رو سازد.» خضری افزود: «البته مستنداتی هنوز ارائه نشده، اما با این روند رو به رشد مصرف قلیان هر چیزی ممکن به نظر می‌­آید. فارغ از مواد مخدر ما حتی خبر از وجود برخی مواد و ترکیبات سمی هم در تنباکو­‌ها دریافت کرده‌­ایم که بسیار قابل تامل است.» دو دهه پیش بود که ناگاه حدود ۷۵۰ معتاد به خاطر مصرف مواد مخدری که همراه ناخالصی بوده، در کمتر از یک هفته فوت شدند. با همه این موارد و توضیحات شاید بتوان به نظریه‌ه­ای که از جانب دولت، چند ماه پیش درباره مواد مخدر ارائه شد، رسید. وقتی که برخی از مسئولین دولتی ابراز داشتند برای کنترل بهتر مواد مخدر ارائه آن به دست خود دولت بیافتد تا بتوان حداقل استاندار لازم را برای آن تامین کرد. شاید در آن حد جامعه ایران پذیرای این مسئله نبود اما حداقل در امور دخانی امروز این مهم احساس می‌­شود که باید استاندارد مشخصی حتی برای امور مضری مانند مواد دخانی وجود داشته باشد، پیش از آنکه برای بحرانی بزرگ‌تر به نظاره بنشینیم.

سید محمدرضا متقی